Ομιλία του κ.Σαραντη Καργάκου για τους Μανιάτες Μακεδονομαχους

Από το περιοδικό "ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ" Σεπτέμβριος - Νοέμβριος 1996, Τ.2 περίοδος Β' «Μεγάλη Εθνοσυνέλευση Μανιατών» είχε χαρακτηρίσει ο Σαράντος Καργάκος το διήμερο 10 και 11 Αυγούστου 1996, στο Φλομοχώρι και τον Κότρωνα (του τ. Δήμου Τευθρώνης) της Προσηλιακής Μέσα Μάνης. Εκ των υστέρων, ο διακεκριμένος συμπατριώτης μας και κορυφαίος πνευματικός άνθρωπος, δικαιώθηκε πλήρως. Οι Μανιάτες (και όχι μόνον) ήταν εκεί, σε μια πρωτοφανή κοσμοσυρροή: αφ' ενός μεν στη βραδυνή εκδήλωση (του Σαββάτου) στο Φλομοχώρι - όπου μίλησε ο Σαράντος Καργάκος για τους Μανιάτες Μακεδονομάχους και έγιναν διάφορες παράλληλες εκδηλώσεις μνήμης και τιμής και αφ' ετέρου στην πρωινή εκδήλωση (της Κυριακής) στην παραλία του Κότρωνα όπου έγιναν τα αποκαλυπτήρια του επιβλητικού ανδριάντα του Μακεδονομάχου Καπετάν Νικηφόρου (μετέπειτα Ναυάρχου) Ιωάννη Δεμέστιχα. Στις διήμερες εορταστικές εκδηλώσεις ιδιαίτερη αίσθηση και συγκίνηση προκάλεσαν κάποιες ξεχωριστές παρουσίες: - του πολεμικού μας πλοίου στον όρμο της Τευθρώνης -αντιτορπιλικό «ΦΟΡΜΙΩΝ»- που μαζί με τμήμα πεζικού απέδωσε τιμές στον ήρωα. Μάλιστα για λίγες ώρες επετράπη η είσοδος και ξενάγηση πολλών συμπατριωτών μας στο πλοίο! - του 50μελούς παραδοσιακού, δημοτικού συγκροτήματος (οργανοπαικτών και χορευτών) του Πολιτιστικού Συλλόγου Γιαννιτσών «Η ΠΕΛΛΑ» που έκανε δύο εμφανίσεις και εντυπωσίασε: στην Αρεόπολη (10-8-96)) και στον Κότρωνα (11-8-96) - του Δημάρχου Γιαννιτσών Αντώνη Βασιλειάδη μαζί με αντιπροσωπεία απογόνων Μακεδονομάχων από την ιστορική, και τόσο γνωστή στους Μανιάτες, πόλη της Μακεδονίας. Στις εκδηλώσεις που διοργάνωσαν οι Κοινότητες Κότρωνα, Πυρρίχου, Δρυμού και Νυμφίου μαζί με όλους τους Πολιτιστικούς Συλλόγους της περιοχής, τιμήθηκαν με ειδικές διακρίσεις οι: Δημ. Δεμέστιχας (Στραγητός), Νικ. Λεκκάκος (Καθηγ. Χειρουργικής), Γεώργ. Μακαρούνης (Εφοπλιστής) και απονεμήθηκαν ψηφίσματα τιμής στους οικείους των στερνών Ηρώων της Μάνης και της Πατρίδος: Λοχαγού Σωτήρη Σταυριανάκου (Κύπρος 1974) και Αντιπλοίαρχου Παναγιώτη Βλαχάκου (Ιμια 1996). Τέλος με απόφαση της Κοινότητας η πλατεία της παραλίας του Κότρωνα ονομάστηκε «Πλατεία Μανιατών Μακεδονομάχων» ενώ ο χώρος της προκυμαίας «Ακτή Μακεδονομάχου Καπετάν Νικηφόρου». Από την σπουδαία εκδήλωση το περιοδικό μας δημοσιεύει αυτούσια και κατ' αποκλειστικότητα την μεγάλη - από πάσης απόψεως!- ομιλία του Σαράντου Καργάκου, πιστεύοντας ότι αποτελεί ένα μνημείο λόγου και χρέους, ένα εγερτήριο σάλπισμα απολύτως χρήσιμο για όλους μας. Κι επιπλέον δημοσιεύοντας το κείμενο αυτό καλωσορίζουμε τον Συμπατριώτη μας στον κύκλο των εκλεκτών Συνεργατών του περιοδικού μας.

Ομιλία Σαράντου Καργάκου Σεβαστοί πατέρες, Κύριε Νομάρχα, Κύριοι βουλευτές, κύριοι Δήμαρχοι, κύριοι πρόεδροι κοινοτήτων, κύριοι πρόεδροι πολιτιστικών σωματείων, αγαπητοί συμπατριώτες, συγγενείς και φίλοι των μεγάλων νεκρών μας, αγαπητοί προσκεκλημένοι που ήλθατε από την γη του Αλεξάνδρου. Οφείλω προοιμιακά να ευχαριστήσω την οργανωτική επιτροπή που μου έκανε την μεγάλη τιμή να είμαι απόψε ομιλητής. Έρχομαι από μια γιορτή που έγινε στο χωριό Παλαιομάνινα του Ξηρομέρου. Ορισμένοι κάτοικοι με διαβεβαίωσαν πως το όνομα του χωριού τους προέρχεται από το όνομα Μάνη. Και ότι στο χωριό τους μαρτυρείται παρουσία Μανιατών, άρα προέρχονται από Μανιάτες. Ζήτησα να με πάνε στο ηρώο. Μέτρησα τα ονόματα των νεκρών και είπα: "Δεν προέρχεστε από Μανιάτες είσθε Μανιάτες". Γιατί το να είναι κανείς Μανιάτης δεν είναι θέμα καταγωγής είναι θέμα αγωγής. Τον Μανιάτη κάνει το προθύμως εθέλειν υπέρ της πατρίδος θνήσκειν. Αυτό εν μέρει εξηγεί και την παρουσία Μανιατών πολεμιστών στη Μακεδονία. Υπάρχει όμως και άλλη εξήγηση που συνδέεται με το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία μας. Είναι παγκοίνως γνωστό ότι εμείς οι Μανιάτες, ως απόγονοι των αρχαίων Σπαρτιατών, είμαστε οι πιο εκδικητικοί ανάμεσα στους Έλληνες. Περίτρανη απόδειξη του ισχυρισμού αυτού αποτελεί το γεγονός, που αποτελεί την αιτία του σημερινού εορτασμού. Ο Αλέξανδρος μετά τη μάχη του Γρανικού συνόδευσε την αποστολή των τριακοσίων ασπίδων, που ως τρόπαιο νίκης τοποθετήθηκαν στην Ακρόπολη των Αθηνών, με την ακόλουθη μειωτική για τους Λάκωνες επιγραφή: «Αλέξανδρος ο Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων». Έτσι εξήρεσε ο Αλέξανδρος, μ' εκείνο το αφοριστικό «πλην», τους Λακεδαιμονίους «...απ' την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία, την νικηφόρα και περίλαμπρη, την περιλάλητη, την δοξασμένη ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμία, την απαράμιλλη...». όπως την ονομάζει ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Αλέξανδρος και Δαρείος, Ταπισερί, 17ος αι., Τεχνοτροπίας Aubusson, Γαλλίας, 312x286 εκ. Δύο χιλιάδες περίπου χρόνια το φύλαγαν του Αλέξανδρου «μανιάτικο» τα «Σπαρτιατόγγονα», όπως ονομάζονται στα μανιάτικα μοιρολόγια τα Μανιατόπουλα. Και του το πλήρωσαν μανιάτικο. Όταν ήλθε η κρίσιμη στιγμή που παιζόταν η τύχη της Μακεδονίας και που όλοι πίστευαν ότι μετά την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, ήλθε και η σειρά της Μακεδονίας να γίνει τμήμα της Βουλγαρίας, τότε παιδιά από της Μάνης τα χωριά πήραν το δρόμο που άνοιξε ο Παύλος Μελάς για να πολεμήσουν υπέρ της ελευθερίας της δουλωμένης και δεινά πληγωμένης πατρίδος του Αλεξάνδρου. Έτσι στο προσβλητικό «πλην Λακεδαιμονίων», οι εύαθλοι Μανιάτες Μακεδονομάχοι αντιτάξανε το «μετά Λακεδαιμονίων». Μπορεί να μην έλαβαν για λόγους γοήτρου μέρος στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου, έλαβαν όμως μέρος στην απελευθέρωση της πατρίδας του Αλεξάνδρου. Αυτή ήταν η εκδίκηση των Μανιατών στην προσβολή του Αλεξάνδρου. Μπορεί οι Λάκωνες να μην έλαβαν μέρος στην πανελλήνια εκστρατεία για την κατάκτηση της Ασίας, έλαβαν μέρος όμως στην πανελλήνια εκστρατεία για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Και μάλιστα υπήρξαν πρωτοπόροι. Γι' αυτό επιτρέψατε μου αυτό το πρώτο εγκώμιο για τους Μανιάτες Μακεδονομάχους να ονομάσω κάπως μεταφορικά, αλλά όχι έξω από ιστορικά δεδομένα, με μια μόνο φράση: «Οι Μανιάτες Μακεδονομάχοι απαντούν στην προσβολή του Αλεξάνδρου». Και ακολουθώντας την παράδοση των προγόνων μας, που εγκατελείφθη από τους νεωτεριστές και εκσυγχρονιστές της εποχής μας, να συνθέσω επίγραμμα σε λόγο αρχαίο δωρικό προς τιμήν των Μανιατών που άφησαν το ξερό τοπίο της Μάνης, για να χύσουν το αίμα τους στα εύφορα εδάφη της Μακεδονίας και να τα προσφέρουν ελεύθερα στους Μακεδόνες και αργότερα στους μικρασιάτες πρόσφυγες. Βέβαια δεν έχω την ποιητική πνοή του Τυρταίου ούτε την επιγραμματική δεινότητα ενός Σιμωνίδη, για να συνθέσω επίγραμμα αντάξιο των Μανιατών Μακεδονομάχων, αλλά θα προσπαθήσω να μην αδικήσω ιστορικά το μέγεθος της αγωνιστικής προσφοράς. Ωστόσο, ζητώ την επιείκειά σας: «Εν Γρανικού ρείθροις πρώταν νίκαν σχων Αλέξανδρος Μακεδών Ασίαθεν ήγγελλεν: «πλην Λακεδαιμονίων» Έτεσιν ύστερον πολλοίς πάτρας υπέρ Αλεξάνδρου αμύνοντες Λακώνων οι έκγονοι τω σώματι δ' αλλοτρίω χρησάμενοι ήγγειλαν «...μετά Λακεδαιμονίων»! Αν δεν είχε περάσει ο λίβας της εκπαιδευτικής απορρυθμίσεως, που μάρανε την πάντα ζώσα και δρώσα αρχαιοελληνική, αφήνοντας στο γλωσσικό μας έδαφος τα σημερινά λεκτικά ράκη, δεν θα χρειαζόταν μετάφραση, για να κατανοηθεί το επίγραμμα αυτό. Αλλά επειδή για τα νέα παιδιά τα αρχαία ελληνικά είναι η πιο ξένη από τις ξένες γλώσσες αναγκάζομαι για χάρη τους να μεταφράσω τους ευνόητους αυτούς στίχους: «Αφού πέτυχε την πρώτη νίκη στις όχθες του Γρανικού ποταμού ο Μακεδών Αλέξανδρος, έστειλε από την Ασία το άγγελμα ότι τη νίκη πέτυχαν αυτός και οι Έλληνες χωρίς τη συμμετοχή των Λακεδαιμονίων. Ύστερ' από χρόνια πολλά υπέρ της πατρίδος του Αλεξάνδρου μαχόμενοι, μη λογαριάζοντας τη ζωή τους των αρχαίων Λακώνων οι έκγονοι έστειλαν το δικό τους άγγελμα: «Η λευτεριά της Μακεδονίας ήλθε δια των Λακεδαιμονίων και μετά Λακεδαιμονίων». Κυρίες και κύριοι, ελλόγιμο ακροατήριο και πονεμένοι συγγενείς των τελευταίων παινεμένων και τιμημένων Μανιατών που έδωσαν τη γλυκιά ζωή για της Ελλάδος την τιμή, και εννοώ τους ευγενείς και ευπρεπείς αξιωματικούς μας Σταυριανάκο και Βλαχάκο, δεν βρίσκομαι αυτή τη στιγμή σ΄ αυτά τα ένδοξα χώματα που γεννήθηκαν οι προπάτορές μου σαν απλός υμνητής. Βρίσκομαι σαν επικριτής. Τον ύμνο των Μανιατών Μακεδονομάχων έπλεξε η δόξα. Τι να προσθέσει η δική μου γλώσσα: «Οι γαρ την υπάρχουσαν πάσιν έμφυτον του ζην υπερείδον επιθυμίαν και ηβουλήθησαν καλώς μάλλων τελευτήσαι ή ζώντες την Ελλάδ' ιδείν ατυχούσαν, πως ουκ ανυπέρβλητον παντί λόγω την αυτών αρετήν καταλελοίπασιν;» (=Διότι αυτοί που περιφρόνησαν την έμφυτη σε όλους επιθυμία της ζωής και προτίμησαν να πεθάνουν με τιμή παρά ζωντανοί να βλέπουν την Ελλάδα να ατιμάζεται, πώς δεν έχουν αφήσει αξεπέραστη από κάθε λόγο την προσωπική ανδρεία τους; ). Ήλθα, λοιπόν, σαν ...επικριτής. Και δικαιούμαι να είμαι επικριτής. Έχω εκδώσει 40 βιβλία και έχω γράψει πάνω από 250 μελέτες. Τίποτα από αυτά δεν αναφέρεται στη Μάνη εκτός από μια νεανική εργασία μου. Όλη η πνευματική προσπάθειά μου είναι αφιερωμένη στη Βόρεια Ελλάδα. Έχω ομιλήσει κατ' επανάληψη σ' όλες σχεδόν τις πόλεις της Βόρειας Ελλάδος. Είναι η πρώτη φορά που ομιλώ στη Μάνη. Και αν αποδέχθηκα την πρόταση των συμπατριωτών μου είναι γιατί μου δίνεται η ευκαιρία από την ηρωοτόκο περιοχή αυτή να διατυπώσω την επίκρισή μου, να εκφράσω την αγανάκτησή μου για την ιστορική αδικία που γίνεται μεθοδευμένα και εσκεμμένα εναντίον της Μάνης. Το λέω κι ας πικραίνονται οι ξένοι φίλοι που μ' ακούν. Όμως η αλήθεια, έστω και πικρή, ελευθερώνει. Κανένα βιβλίο ιστορίας από τα σύγχρονα, είτε σχολικό μα ούτε και πανεπιστημιακό, δεν αναφέρεται στη συμμετοχή των Μανιατών στον Μακεδονικό Αγώνα. Και πρέπει, ιδίως το νέο παιδί να επισκεφθεί την εθνική εστία που ονομάζεται Μουσείο Μακεδονικού Αγώνος για να πληροφορηθεί ότι συμμετείχαν και Μανιάτες στην εθνική εκείνη εποποιία. Κάποτε, το να τιμήσουμε τον Μακεδονικό αγώνα, εθεωρείτο σωβινισμός. Μετά το 1990 ο εορτασμός έγινε παντού συρμός και ενίοτε διασυρμός. Μνημονεύονται δικαίως οι εντόπιοι Μακεδόνες, που σήκωσαν το Σταυρό του Αγώνα μόνοι και αβοήθητοι και σχεδόν αγνοημένοι επί 30 χρόνια. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι ο Μακεδονικός Αγώνας άρχισε το 1904. Είχε αρχίσει από την πρώτη στιγμή μετά το σχηματισμό της Βουλγαρικής Εξαρχίας. Κι ήταν ένας αγώνας βουβός, αμείλικτος, σκοτεινός. Έλεγαν τότε ενδεικτικά οι Μακεδόνες: «Είναι εύκολο να είσαι Έλληνας στο Γύθειο, μα είναι επικίνδυνο να είσαι Έλληνας στη Φλώρινα». Το να είναι κανείς Έλληνας στα χωριά και στα βουνά της Μακεδονίας και να το λέει δυνατά, ήταν σαν να έβαζε το κεφάλι του στον ντορβά. Το 1904 αποτελεί αφετηρία της β' φάσης του Μακεδονικού Αγώνα στον οποίο συμμετέχουν με ρόλο πια πρωταγωνιστικό και νοτιοελλαδίτες αξιωματικοί και οπλαρχηγοί. Όμως και πάλι την τιμή της πρωτοπορίας έχουν εντόπιοι. Το 1878 με το κίνημα στο Λιτόχωρο, αργότερα με τους αντάρτες που στρατολογούσε ο Μακεδών ταγματάρχης πεζικού Μαυροειδής Γερογιάννης και ο αδελφός του Θεοχάρης και το 1896 με την εκστρατεία σε μικρογραφία του Μπρούφα, του Βαρβέρη και άλλων. Αλλά και όταν έφθασαν οι πρώτοι αντάρτες στη Μακεδονία προϋπήρχαν εκεί, ιδίως στα Κορέστια, τοπικά ανταρτικά σώματα που υπεράσπιζαν τον πληθυσμό από τις διώξεις και τον προσηλυτισμό των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Πρωτοπόρος ο εθνομάρτυς καπετάν Κώττας, ο μακρινός πρόγονος των παιδιών μου από τη μεριά της συζύγου μου, που φέρει το ηρωικό επώνυμο του Μακεδόνα οπλαρχηγού. Όμως εκείνο -και το τονίζω άλλη μια φορά- που αγνοείται στους σχετικούς εορτασμούς συστηματικά είναι η συμμετοχή των Μανιατών στην προεργασία, προετοιμασία και διεξαγωγή του οργανωμένου ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα. Γι' αυτό χαιρετίζω με συγκίνηση την παρουσία στην αποψινή μας εκδήλωση του Διευθυντού του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, του κ. Ζάννα που αποτελεί βλαστό ένδοξης και τρισένδοξης μακεδονομαχικής οικογένειας, τον Δήμαρχο της Ιερής πόλης των Γιαννιτσών, πόλης στην οποία ο ελληνικός στρατός κατήγαγε τον μεγαλύτερο θρίαμβο στον βαλκανικό πόλεμο και άνοιξε το δρόμο προς την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και τον σεβαστό εκπρόσωπο των μακεδονομαχικών οργανώσεων. Είναι μια αναγνώριση από τη μεριά των Μακεδόνων -και αυτό μετράει περισσότερο- της συμμετοχής των Μανιατών στον ιερό υπέρ της σωτηρίας της Μακεδονίας αγώνα. Σήμερα οι ψευδοϊστορικοί των Σκοπίων και κάποιοι δικοί μας δήθεν αντικειμενικοί ιστορικοί ισοσταθμίζουν τις αγριότητες των Βουλγάρων με τις δήθεν αγριότητες των Ελλήνων Μακεδονομάχων. Αλλά οι Έλληνες, όπως κι αν έδρασαν, επί ελληνικού εδάφους έδρασαν. Σε ποια ιστορική φάση, με εξαίρεση κάποιες σύντομες επιδρομικές περιόδους, η Μακεδονία υπήρξε βουλγαρική; Έπαυσε ποτέ η Μακεδονία να ονομάζεται Μακεδονία, λέξη ελληνικωτάτη και μάλιστα δωρικοτάτη; Δεν είναι το δωρικό «μάκος» (= μήκος) η ετυμολογική βάση του ονόματος Μακεδονία; Αλλά και οι πόλεις της Μακεδονίας, έστω και με τη σλαβική λεκτική τους ενδυμασία δεν διασώζουν την αρχαία ελληνική ονομασία τους; Ας λένε οι Σλάβοι τις λέξεις Σολούν, Σκόπιγιε, Λερίν, Κοστούρ. Είναι παραφθορά των ελληνικών Θεσσαλονίκη, Σκόπια, Φλώρινα, Καστοριά. Δεν είναι οι Έλληνες που ήρξαντο χειρών αδίκων αλλά οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, είτε ήταν σαντραλιστές, είτε ήσαν οι χειρότεροι Βερχοβιστές. Μετά την ψευτοεξέγερση του Ηλί Ντεν (20 Ιουλίου 1903), που προκάλεσε την καταστροφή τριών ακμαίων ελληνοβλαχικών κέντρων, του Κρουσόβου, της Νεβέτσκας (Νυμφαίου) και της Κλεισούρας, μετά την άγρια δολοφονία των Σερραίων προκρίτων Κονβόκη, Βαστόρχη, Καστάνια, μετά τις σφαγές Ελλήνων στις περιφέρειες Τζουμαγιάς, Μελενίκου, Νευροκοπίου, Πετριτσίου, Ντεμίρ-Ισάρ, Στρώμνιτσας, Σκοπίων (ναι, των ελληνικωτάτων κάποτε Σκοπίων), Κιλκίς, Δοϊράνης, Γευγελής, Βοδενών, Περλεπέ, Μοναστηρίου και Καστοριάς, άρχισε, επί τέλους να αφυπνίζεται και η υπνώττουσα σαν και σήμερα ελληνική κοινωνία. Και αρχίζει να κινείται η πάντα θαυματουργός ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεν θα 'θελα ν' αναφερθώ σε ονόματα για να μην αδικήσω καμμιά μανιάτικη «σειρία», γιατί όλες έδωσαν στο Μακεδονικό Αγώνα τα πιο εκλεκτά τους παιδιά. Όμως κάποια ονόματα πρέπει να αναφερθούν γιατί αποτελούν σκοπόσημα στην ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα. Η τιμή για την οργάνωση του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα ανήκει στη Μάνη. Τη διεύθυνση, το συντονισμό, τον εφοδιασμό του Αγώνα ανέλαβε η οργάνωση που ονομάστηκε «Μακεδονικό Κομιτάτο». Το «Μακεδονικό Κομιτάτο» δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του δημοσιογράφου Δημητρίου Οικονόμου Καλαποθάκη που εξέδιδε την ιστορική εφημερίδα «Εμπρός». Ο Καλαποθάκης που μερικοί σύγχρονοι ανεπιστήμονες επιστήμονες θεωρούν Κρητικό, γεννήθηκε στη γειτονική μας Τσίμοβα, την γνωστή με το σημερινό της όνομα Αρεόπολη, το έτος 1865 (πέθανε στη Γερμανία το 1921). Ιδού τι έγραψε γι' αυτόν ο εκλεκτός συμπολίτης μας δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Φτέρης στο θαυμάσιο βιβλίο του «Μάνη πατρίδα μου», που εκδόθηκε μετά το θάνατο του: «Το «Μακεδονικό Κομιτάτο» ήταν έργο του, ουσιαστικά δικό του έργο, και σαν σύλληψη της ιδέας στην αρχή και σαν προώθηση της κατόπιν και σαν αξιοποίηση της αργότερα. Πρόκειται για μια εκτίμηση όπου βρίσκονται σύμφωνοι όλοι, τόσο εκείνοι που έτυχε να παρακολουθήσουν τα γεγονότα τότε που συγκεντρώνανε την πανελλήνια προσοχή, όσο και οι ιστορικοί που ασχολήθηκαν με το θέμα. Ο Καλαποθάκης οργανώνει τα αντάρτικα σώματα και τα στέλνει στη Μακεδονία, όπου οι βουλγαρικές συμμορίες εξόντωναν και τρομοκρατούσαν για χρόνια ολόκληρα τους ελληνομακεδονικούς πληθυσμούς. Αυτός ενεργεί για την εξασφάλιση της διαδοχής τους, αυτός συντονίζει όλες τις σχετικές ενέργειες ενημερώνοντας για κάθε περίπτωση το επίσημο Κράτος. Αυτός κρατά στα στιβαρά χέρια του τον αγώνα, εδώ στο κέντρο, ενώ επιτόπου παρακολουθεί την κατάσταση με την άγρυπνη φροντίδα του, ο Λάμπρος Κορομηλάς, που διορίστηκε επίτηδες πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη» (σσ 169-170). Η Θεσσαλονίκη και η Μακεδονία γενικότερα έχουν τιμήσει δικαίως τον Λάμπρο Κορομηλά και τον Ίωνα Δραγούμη, αλλά δεν έχουν τιμήσει -τουλάχιστον επαξίως- την προσφορά του Καλαποθάκη. Βεβαίως στο Μακεδονικό Κομιτάτο συνέδρασαν πλήθος επιφανείς Έλληνες, κι ανάμεσα σ΄ αυτούς ο κορυφαίος της δημοσιογραφίας, ο Μανιάτης Πέτρος Κανελλίδης. Σ’αυτό ακριβώς συνίσταται η προσφορά του Καλοποθακη. Δεν δούλεψε για να προβληθεί ο ίδιος, αλλά το θέμα που υπηρετούσε. Γι' αυτό συνεκέντρωσε στο Κομιτάτο ο,τι εκλεκτότερο διέθετε τότε η Ελλάς. Κι ακόμη αποτέλεσε τον σύνδεσμο ανάμεσα στην οργάνωση και στο επίσημο ελληνικό κράτος που ανεπισήμως αλλά εκθύμως, αφού ανεγνώρισε έστω και αργά την κρισιμότητα της καταστάσεως, υποστήριζε τον αγώνα των Μακεδονομάχων. Και όταν ήλθε η στιγμή που πρέπει τα λόγια να γίνουνε πράξη, η ώρα της μεγάλης δοκιμασίας, οι Μανιάτες μαζί με άλλους Λάκωνες έδωσαν το αγωνιστικό τους παρόν. Με βάση τον κατάλογο των αγωνιστών που έχει καταρτισθεί, η Μάνη έχει αναλογικά με τον πληθυσμό της μεγαλύτερη αριθμητική συμμετοχή από κάθε άλλη ελληνική περιοχή. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι οι Μανιάτες αδιαφορούσαν για διακρίσεις σε σημείο που από το αρχείο αγωνιστών του 1821 να απουσιάζουν πλήθος από Μανιάτες πολεμιστές, αυτό με κάνει να υποπτευθώ ότι ο αριθμός των Μανιατών που έδρασε στη Μακεδονία ήταν μεγαλύτερος. Θυμάμαι ότι σε όλα τα μανιατόσπιτα του Κούμαρου και στα καταστήματα της πλατείας στο Γύθειο υπήρχαν πολλές φωτογραφίες ανωνύμων τώρα πια Μανιατών Μακεδονομάχων. Το ίδιο συνέβαινε και στα χωριά. Σε όλα τα σπίτια έβλεπε κανείς φωτογραφίες Μανιατών με στολή Μακεδονομάχου. Θυμάμαι ονόματα, όπως τον μπάρμπα Νικόλα Ξιφαρά, όμως τα ονόματα αυτά δεν υπάρχουν στον επίσημο κατάλογο. Η ευθύνη πέφτει αποκλειστικά σε μας τους Μανιάτες, που δεν φροντίσαμε να συλλέξουμε και να φυλάξουμε τις δάφνες των προγονών μας. Διερωτώμαι: θα γιορτάζαμε αύριο (11 Αυγούστου) τη μνήμη του ναυάρχου Ιωάννη Δεμέστιχα, του Νικηφόρου του Μακεδονικού αγώνα, αν δεν υπήρχε η πέννα της μεγάλης ελληνίδας Πηνελόπης Δέλτα: Κι αν δεν υπήρχαν τα βιβλία των συμπατριωτών μας Γ. Α. Γιαννακάκου-Ραζέλου («Οι εθελοντικοί αγώνες της Μάνης δια την ελευθερίαν (Κρήτης-Θεσσαλίας-Μακεδονίας-Ηπείρου)>>, Αθήνα 1950) και του ακαταπόνητου Δικαίου Βαγιακάκου («Η συμβολή της Μάνης εις τον Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908». Αθήναι 1986) και άλλων Μανιατών λογίων, θα έμενε μόνο το μοιρολόι να μας θυμίζει τη συμμετοχή κάποιων Μανιατών στην ένδοξη εκείνη φάση της ελληνικής ιστορίας, ίσως τη πιο κρίσιμη της νεοελληνικής ιστορίας. Και λέω πιο κρίσιμη, διότι αν χάναμε τη Μακεδονία, θα χάναμε και τη Θράκη, και την Ήπειρο και φυσικά τα ανατολικά νησιά του Αιγαίου. Η σωτήρια της Μακεδονίας υπήρξε σωτήρια για την Ελλάδα. Αν δεν υπήρχε ακόμη η ονομασία Γέρμα προς υποδήλωση ενός ακμαίου χωρίου της Μακεδονίας, ποιος θα θυμόταν την ξεχασμένη και ερημωμένη Γέρμα της Μάνης, που γέννησε τον ανθυπολοχαγό Τσοτάκο, που πολέμησε με το ψευδώνυμο καπετάν Γέρμας και σκοτώθηκε στις 16 Ιουλίου 1907 στο χωριό Λόσνιτσα που φέρει σήμερα το αγωνιστικό όνομα του: Την ίδια μέρα στο ίδιο μέρος σκοτώθηκε και ο Βασίλης Τσιμπιδάρος που είχε το παρωνύμιο Τσιμπίδας. Όμως, πηγαίνει ο επισκέπτης στην ξακουστή Μονή της Οσιανής στο Σκρα και βλέπει πλήθος οικοδομικές βαναυσουργίες, αλλά δεν βλέπει ούτε μια φωτογραφία, ούτε μια στήλη που να θυμίζει την εκεί παρουσία του ανθυπολοχαγού Μιχαήλ Αναγνωστάκου, του καπετάν Ματαπά, που ντυμένος καλογερικά συντόνιζε τον αγώνα κατά των Βουλγάρων στην κρίσιμη αυτή περιοχή. Η περιοχή του Σκρα μας μεταφέρει συνειρμικά στην περίφημη μάχη που στερέωσε οριστικά την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε ο λοχαγός Ταβουλάρης. Το μοιρολόι, που είναι συνθεμένο προς τιμή του, συμπυκνώνει με Σιμωνίδεια επιγραμματικότητα το νόημα της συμμετοχής στους αγώνες για τη Μακεδονία που ήσαν στο παρελθόν πολλοί και μέλλουν να είναι περισσότεροι:

«Να βρεις παπόρι για να μπεις παπόρι να μπαρκαριστείς, καημένε μου, να πας στο Σκρα, σ' αυτά τα έρημα βουνά, θε να ρωτήσεις τα χωριά, για Ταβουλάρη λοχαγό. Άκου χρυσέ, συμπέθερε πεσ' του να κάθεται 'κειδά και να φυλάει το σύνορο».

Εκείνο το «φυλάει το σύνορο» παραπέμπει στο «φυλάττειν Θερμοπύλας». Αυτή η εντολή της Μανιάτισσας μοιρολογίστρας είναι και εντολή προς εμάς. Να φυλάμε τα σύνορα. Λένε κάποιοι ελαφρόφρονες ότι δεν έχουμε εθνική στρατηγική. Έχουμε και παραέχουμε. Μόνο που δεν θέλουμε να την ακούσουμε, γιατί δεν έχουμε κότσια. Η εθνική στρατηγική των Ελλήνων υπήρξε πάντα μια. Είναι αυτή που προσδιόρισε η ανώνυμη μοιρολογίστρα: «πεσ' του να κάθεται 'κειδά και να φυλάει το σύνορο» Και σύνορο δεν είναι μονό μια γεωγραφική έννοια, είναι πρωτίστως ηθική, πνευματική, ιστορική. Αν εκχωρήσουμε το όνομα Μακεδονία στους Σκοπιανούς, θα έχουμε προδώσει τα σύνορά μας, τα πνευματικά όριά μας. Ας κάνουν ότι θέλουν τα αλλά κράτη. Μόνο η Ελλάδα να μην το κάνει κι αναγνωρίσει τους Σκοπιανούς με τ' όνομα Μακεδόνες. Κι αν οι άλλοι Έλληνες το δεχτούν οι Μανιάτες πρέπει να αρνηθούν. Γιατί αλλιώς θα μας συνοδεύει παντού η κατάρα της Μανιάτισσας Μάνας: «χαΐρι να μην έχετε και μαύρη νη κατάρα μου να σας ακολουθάη παντού...» Υπάρχουν κάποιοι δήθεν ρεαλιστές Μακεδόνες που μου αρνήθηκαν και μου αρνούνται το δικαίωμα να ομιλώ και να γράφω για τη Μακεδονία. Όμως το δικαίωμα αυτό αντλώ από τη θυσία χιλιάδων Λακώνων και Μανιατών της Αποσκιαδερής και Προσηλιακής Μάνης, για την απελευθέρωση και μετέπειτα προάσπιση της Μακεδονικής γης. Το δικαίωμα μου το δίνουν κατά πρώτο λόγο οι συμπολίτες μου Αντώνιος Βλαχάκης η Καπετάν Λίτσας και Λεωνίδας Πετροπουλάκης που σκοτώθηκαν από τους Βουλγάρους στην Οσνίτσανη στις 7 Μαΐου 1906, μου το δίνει ο ήρωας της λίμνης των Γιαννιτσών Ιωάννης Δεμέστιχας ή καπετάν Νικηφόρος, ο Γρηγόριος Φαληρέας ή Καπετάν Ζάκας, ο Παναγιώτης Παπατζανετέας, ο Γεώργιος Φραγκάκος ή Καπετάν Μαλέας, ο Παρασκευάς Ζερβέας, ο Θεόδωρος Μαντούβαλος, οι υπαξιωματικοί Φουρίδης (καπετάν Λίμπερδος), Παναγιωτέας, Αποστολάκος, Πιερουτσάκος, Ρογκάκος, Χιονάκος, Μιχαλέας, οι ενωμοτάρχες Δικαιάκος, Κουτρουβίδας, ο υπενωμοτάρχης Σαμπατάκος, οι απλοί στρατιώτες, Αγγελάκος, Αντωναράκος, Γκητάκος, Δαμιανάκος, Δρακουλάκος, Θεοδωράκος, Καλλιδώνης, Καμινέας, Κριάλης, Κουράκος, Τασάκος, Σταυριανάκος, Σκορδάκος και πλήθος άλλοι. Το δικαίωμα αντλώ από τη θυσία του ηγουμένου της μονής Παναγίας της Βλαχοκλεισούρας Νείλου Γιαννούκου από την Γαϊτσά της Αβίας, που τον σκότωσαν οι Βούλγαροι. Όλοι αυτοί οι δήθεν ρεαλιστές, οι δήθεν ειρηνιστές, που κάποτε θέλησαν να με καρφώσουν στο σταυρό σε μια επαίσχυντη τηλεοπτική εκπομπή, γιατί είχα το θράσος να υπερασπίζω το όνομα της Μακεδονίας, όλοι αυτοί οι ψευτομακεδόνες που δεν έχουν καμμία επαφή με το λαό της Μακεδονίας, μου θυμίζουν εκείνους τους παλαιούς που οικτίρει ο Καβάφης στο ποίημά του «Μάχη της Μαγνησίας»: «Θυμάται πόσο στη Συρία θρήνησαν, τι είδος λύπη είχαν σαν έγινε σκουπίδι η μάνα των Μακεδονία» Εμείς οι Μανιάτες, πιστοί στο χρέος που μας άφησαν οι πρόγονοί μας, δεν πρέπει να επιτρέψουμε τη σκουπιδοποίηση του ονόματος της Μακεδονίας, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει καμμιά νέα ασχήμια σαν αυτή που έγινε στην Ίμια δεν πρέπει, ιδίως εμείς που καταγόμαστε από την περιοχή της μανιάτικης Χειμάρας, να ξεχάσουμε τους μακρυνούς συγγενείς μας της υπόδουλης Χειμάρας που στέλνει τα παιδιά της, παιδιά σαν τον Πύρρο Δήμα, τον Σαμπάνη και τον Κόκα, να δοξάζουν το όνομα της Ελλάδας στους Ολυμπιακούς αγώνες. Εμείς πρέπει να μείνουμε στις θέσεις μας ακλόνητοι, έστω κι αν μείνουμε μόνοι. Το είπα προ τριετίας στη Σπάρτη παρουσιάζοντας το «Κρυφό Σχολειό» του Γύζη, ότι και η κορφή του Ταΰγετου είναι μόνη, αλλά γι' αυτό καμαρώνει. Είχα την ιδιαίτερη τιμή να υπηρετήσω ως ένστολος πολίτης την πατρίδα αποκλειστικά στα βουνά της Μακεδονίας. Κι άκουσα κάποτε σ' ένα χωριό κοντά στη Φλώρινα τη μάνα Μανιάτη αξιωματικού να σέρνει σε ώρα δειλινού αργά, συρτά το μοιρολόι:

«Ήρθα της Μάνης τα παιδιά από τ' απάτητα βουνά στων Μακεδόνων τα χωριά να φέρουσι τη λευτεριά»

Και αυτό που έφεραν ήταν το πιο επικίνδυνο όπλο. Έφεραν στους Μακεδόνες την ελπίδα. Εμείς οι Μανιάτες μπορεί να είμαστε «λωβοί», και να κρατάμε έχθρητα, όμως κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί τούτο: ποτέ η Μάνη δεν υπήρξε για τον εαυτό της. Υπήρξε για όλο τον Ελληνισμό. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως ο Ελληνισμός υπήρξε για τη Μάνη. Όλα τα χώματα της Μακεδονίας είναι ποτισμένα από το αίμα των συγγενών μας. Κι όμως το ελληνικό κράτος, κρατεί αυθαίρετα τη Μάνη διχασμένη σε Μεσσηνιακή και Λακωνική, ενώ έπρεπε ν' αποτελεί ενιαία διοικητική περιφέρεια. Κανείς από τους σημαίνοντες Μακεδόνες πολιτικούς δεν ετίμησε τη Μάνη -όχι με μια επίσκεψη- αλλά με μια εκδήλωση ευγνωμοσύνης, με τα αποκαλυπτήρια μιας πλάκας πάνω στην οποία θα ήταν γραμμένα τα ονόματα των Μανιατών Μακεδονομάχων. Πουθενά σε πόλη της Μακεδονίας δεν είδα οδό Μανιατών Μακεδονομάχων, σε μερικές μεγάλες πόλεις μάλιστα απουσιάζει εντελώς το οδός Μάνης και στη Βέροια το οδός Σπάρτης. Κι όμως το όνομα της Μακεδονίας, το όνομα χωριών και βουνών της Μακεδονίας είναι γραμμένο σε όλα τα ηρώα της Μάνης και της Λακωνίας. Διότι εκεί άφησαν τη στερνή πνοή τους τα Σπαρτιατόγγονα. Δεν ζητάμε τίποτα κι από κανέναν. Ένα ζητάμε: να μη μας αγνοούν. Να μη λείπει από τα σχολικά εγχειρίδια η συμβολή της Μάνης στους εθνικο-απελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδος μας. Να μνημονεύεται -αν μη τι άλλο- η συντριβή των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ από τις Μανιάτισσες στο Διρό, να μη μειώνεται η προσφορά της Σπάρτης στα σχολικά εγχειρίδια και να μη σπιλώνεται η θυσία των Τριακοσίων, του Λεωνίδα και η τιμή των Λακαινών από κάποιον ιστορικό τρόφιμο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Γιατί αν θα συνεχισθεί η τακτική αυτή, η Λακωνία θα αντιδράσει και δεν θα επιτρέψει την εισαγωγή στα σχολεία των βιβλίων που μειώνουν ή αγνοούν τη συνεισφορά των τέκνων της. Αυτό δεν είναι χρέος προς τους νεκρούς μας. Είναι χρέος προς τους ζώντας, χρέος προς τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Οι καιροί που έρχονται θα είναι σκληροί. Μπορεί η Ενωμένη Ευρώπη ως θεσμικό πλαίσιο να λειτουργεί άψογα, αλλά την πολιτική βάθους δεν χαράσσουν τα εμφανή κέντρα εξουσίας. Υπάρχουν και παράκεντρα, που έχουν σκοπό την απο-εθνικοποίηση των εθνών και τη διάσπαση των εθνών σε λαότητες. Ισπανία, Ιταλία, Βρετανία, Βέλγιο, είναι κράτη έτοιμα να διασπασθούν. Αυτό που λέμε Ενωμένη Ευρώπη είναι ευφημισμός, αν δεν είναι πλεονασμός. Η Ευρώπη είναι ενωμένη μόνο εναντίον μας. Γι αυτό δεν πρέπει να λησμονείται η σοφία της Μανιάτισσας μοιρολογίστρας, που πλέκοντας τον ύμνο στο Μανιάτη Λιβανά που έπεσε ηρωικά στο Μπιζάνι, την ώρα που ο Βενιζέλος βρισκόταν στο Λονδίνο να υπογράψει την ομώνυμη συνθήκη (17 30 Μαΐου 1913), κάνει μια πατριωτική συγκινητική έκκληση:

Ακούσετε να σας σε που τούτο που μ' είπε ο παπάς ότι το Βενιζέλο μας καλέσασι να πάει εκεί στην Αγγλική πρωτεύουσα να κάμει τη Γεροντική. Μωρή Ρωμιές και Χριστιανές το βράδυ στο λυχνάρι σας και στο προσκυνητάρι σας βάνετε τα παιδιά μαζί να κάνουσι την προσευχή για να του στέρνει δύναμη κι ο Μιχαήλ Αρχάγγελος νάναι κοντά στην πλάτη του, να μη τόνε γελάσουσι τι εκείνοι είναι ισχυροί για τούτο άδικοι πολύ...»! Αυτό που ήξερε η Μανιάτισσα μοιρολογίστρα, δεν το ξέρουν οι πολιτικοί μας; Αγνοούν ότι η προδοσία στην ευρωπαϊκή πολιτική είναι θέμα ημερομηνιών; Όμως κι εμείς οι Μανιάτες δεν πρέπει να λησμονάμε ότι όλοι οι Έλληνες στον τόπο μας δεν είναι απόγονοι του Λεωνίδα. Απογόνους άφησε κι ο Εφιάλτης. Όμως ο Μακεδονικός Αγώνας τούτο διδάσκει: Κάνω εξωτερική πολιτική σημαίνει να ξέρω να κινητοποιώ τον στρατό μου. Οι Σκοπιανοί μας υβρίζουν, μας απειλούν, υφαρπάζουν την ιστορία, τα σύμβολα και το όνομα της Μακεδονίας και μεις τηρούμε την άψογη στάση που τηρούσαμε βλακωδώς, μέχρι που βγήκαν τα πρώτα ένοπλα τμήματα στη Μακεδονία. Ένας παλιός Μανιάτης αξιωματικός, απόμαχος της μικρασιατικής εκστρατείας κάποτε μου έδωσε το υψηλότερο μάθημα Μεγάλης Στρατηγικής, λέγοντας μου επιγραμματικά: Πολιτική σημαίνει να ξέρεις πότε να… πυροβολείς. Αυτή τη στιγμή η Ελλάς δεν πυροβολεί, αυτοπυροβολείται και αυτοπυρπολείται. Θα επιτρέψουμε οι Μανιάτες έναν τέτοιο αυτοχειριασμό; Δεν έχουμε το δικαίωμα. Όταν έφθασε στη Μάνη η είδηση για το χαμό του Παύλου Μελά η μανιάτικη μούσα συνέθεσε ένα υπέροχο ελεγείο με επικά στοιχεία: «Στα Γιαννιτσά, στα Βοδενά, στη Φλώρινα, στην Καστοριά πολέμησε με τα θεριά - βουλγάρικα και τουρκικά. Είχε Μανιάτες γιαλεχτούς, πολεμιστές-oπλαρχηγούς, που κυνηγούσαν τα θεριά κι ήταν λιοντάρια φτερωτά! Θα μελετήσω χωριστά το Γέρμα και τον Ματαπά του Τσιμπιδάρου το παιδί και τους Πετροπουλάκηδες Όπου εμείνασι φρουροί -αιώνιοι και σιωπηλοί- στα φρούρια της λευτεριάς -στα Μακεδονικά χωριά...» Αν εμείς σήμερα απεμπολήσουμε το όνομα της Μακεδονίας, τότε οι «αιώνιοι σιωπηλοί» θα μιλήσουν και η φωνή τους θα είναι σάλπιγγα της Αποκαλύψεως, που θα ηχήσει και θα μιλήσει με τον παλαμικό στίχο. «Δεν έχεις Όλυμπε Θεούς, ούτε καπλάνια η Όσσα...» στίχους που είναι εμπνευσμένοι από το θρυλικό μοιρολόι της Ληγορούς, που σε κάποια παραλαγή αρχίζει με τον υβριστικό για τους άντρες στίχο: «χάθηκε να 'μαι σερνικός;». Συχνά, δεν το κρύβω, μελαγχολώ και απογοητεύομαι. Όμως κάθε φορά που αντικρίζω την κορυφή του ουρανογείτονος και θεογείτονος Ταϋγέτου, να στέκεται περίβλεπτη και παντάνασσα και να εκφράζει το αγέροχο μανιάτικο ήθος, φτερώνει μέσα μου η ελπίδα και θυμάμαι το λόγο του Πλάτωνα: «Ημείς λήξομεν δαίμονα ου δαίμων λήξει ημάς». Αρκεί όπως λέει ο Θουκυδίδης, να είμαστε «παρά δύναμιν τολμηταί, παρά γνώμην κινδυνευταί και εν τοις δεινοίς ευέλπιδες». Ούτε πιστεύω πως οι νεώτεροι βλαστοί των Μανιατών θα γίνουν κατώτεροι του προγονικού τους ονόματος. Η Τουρκία δεν πήρε την απάντηση που έπρεπε για την προσβολή της Ίμιας από εκεί που έπρεπε, την πήρε από τον πατέρα του Παναγιώτη Βλαχάκου. «Θα 'στελνα και τ' άλλο μου παιδί». Αυτή είναι η φωνή της αδούλωτης Μάνης, όπως βγαίνει από χιλιάδες μοιρολόγια. Όπως βγαίνει από το μοιρολόι της αδελφής του Γιάννου Μιχαλέα που σκοτώθηκε στη μάχη των Γιαννιτσών «Από τα τώρα κι ύστερα εγώ θα λέου περήφανα τι έπεσες στα Γιαννιτσά για την πατρίδα τη γλυκιά…» (Πάνου Καλιδώνη: «Μανιάτικα Μοιρολόγια» σ. 33) Η παρουσία μας εδώ απόψε το βεβαιώνει. Γι αυτό συγχαίρω την οργανωτική επιτροπή, συγχαίρω τους κοινοτάρχες του τέως Δήμου Τευθρώνης που πήραν την πρωτοβουλία να κάνουμε την αποψινή και αυριανή γιορτή για να τιμήσουμε τους εύαθλους νεκρούς μας. Τους συγχαίρω και τους ευχαριστώ θερμά για την τιμή που μου έκαναν να είμαι πρώτος ομιλητής στην αμφετηρίδα αυτή κι εύχομαι και προσεύχομαι να έχουν και την άλλη μεγάλη πρωτοβουλία, όπως έκανε ο ναύαρχος Δεμέστιχας στα χρόνια του Εμφυλίου στον Πειραιά, να κάνουμε κάθε χρόνο μια «Γεροντική», να 'μαστε πάντα μονοιασμένοι και φιλιωμένοι, να μη βλέπουμε τον εχθρό στον άλλο Έλληνα αλλά στον επίβουλο γείτονα. Αγαπητοί μου συμπολίτες, Μανιάτες και Μανιάτισσες, ας είμαστε πάντα αγαπημένοι και φιλιωμένοι. Ας ξεχάσουμε τα οικογενειακά και πολιτικά μίση που κάποτε μας χώρισαν. Κι ας θυμόμαστε πάντα το λόγο του Μοιρολογιού: «Οντά ειν' η Μάνη σύφωνη, βγάνει άρματα μεγάλα» Ζήτω η αδούλωτη Μάνη Ζήτω οι αθάνατες κορφές του Ταΰγετου Ζήτω η αιματοποτισμένη γη της Μακεδονίας Ζήτω η αθάνατη ελληνική πατρίδα Τιμή και δόξα στις ιερές σκιές των Μανιατών Μακεδονομάχων.