Στις 25 Μαρτίου (αλλά...του 1826) έγινε πράγματι ένα σπουδαίο ιστορικό γεγονός, το οποίο μόνο με τη μάχη στις Θερμοπύλες μπορεί να συγκριθεί, κι αυτό το ξέρουν ελάχιστοι.

Στις 25 Μαρτίου (αλλά...του 1826) έγινε πράγματι ένα σπουδαίο ιστορικό γεγονός, το οποίο μόνο με τη μάχη στις Θερμοπύλες μπορεί να συγκριθεί, κι αυτό το ξέρουν ελάχιστοι.

Κινηματογραφικά -θα ήταν η πιο συγκλονιστική αναπαράσταση- προσφέρεται για ταινία του Χόλιγουντ. Κάθε εχθρική βάρκα που πλησίαζε, έπεφτε ανυποψίαστη πάνω στους πασσάλους-παγίδες που είχαν τοποθετηθεί γύρω απ' τις νησίδες και σκάλωνε. Στη μάχη της Κλείσοβας, ο ξιφήρης Κίτσος Τζαβέλας με μόλις 130 άνδρες κατέσφαξε τουλάχιστον 3.000 εισβολείς και άλλους τόσους τους εκυνήγησε στη λιμνοθάλασσα.

Πες μου τώρα κάτι: Γιατί στις 25 Μαρτίου το έθιμο (;) σου επιβάλει να τρως παστό μπακαλιάρο; 

Στο αιματοπότιστο νησί, μια χούφτα παλληκάρια Το μέγα δένδρο ανάστησε, με τα χρυσά κλωνάρια Οι Μεσολόγγι! Οι Δόξας γη! Κι αστράφτει στον αιώνα η Κλείσοβα του ολόφωτου μετώπου σου κορώνα!

Κωστής Παλαμάς

Προτομή του Κάσου Τζαβέλα στο Πεδίον του Άρε απ. Έργο του Τηλέμαχου Γύζη (1987)

Ήταν 25η του Μαρτίου, αλλά του 1826, όταν έγινε μια άνιση μάχη, που μόνο με τις θερμοπύλες μπορεί να συγκριθεί. Εκατόν τριάντα ένας Έλληνες τα έβαλαν με στρατό 6.000 Τουρκοαιγυπτίων και ανάγκασαν τους μισούς που επέζησαν σε άτακτη φυγή. Ήταν η -αν όχι άγνωστη- «άσημη» μάχη της Κλείσοβας - μια μικρή νησίδα πλάι στο Μεσολόγγι, βουτηγμένη μες τη λιμνοθάλασσά του με πρωταγωνιστή τον Κίτσο Τζαβέλα (από το Σούλι μετέπειτα στρατηγός και δικαστής με την εντιμότητά του έσωσε τον Καραϊσκάκη από τις ψεύτικες κατηγορίες και στη συνέχεια φυλακίστηκε στα χρόνια της Αντιβασιλείας μαζί με τον Κολοκοτρώνης, υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Κωλέττη και πρωθυπουργός το 1847-8) και τα 130 παλικάρια του.

Κίτσος Τζαβέλας. Λιθογραφία Καρλ Κρότοαίζεν
ΤΖΑΒΕΛΛΑΣ 151-855

Ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ είχανε φάει πολλές φορές τα μούτρα τους. Δεν κατάφερναν να κατακτήσουν αυτή την παράξενη άκρια γης και θάλασσας στα δυτικά της Ελλάδας. Είχαν επωφεληθεί από τις διχόνοιες και τα αλληλοκαρφώματα των Ελλήνων, ο πόλεμος έγερνε υπέρ τους, όμως «η γης του Μεσολογγίου καθόταν και καμάρωνε λεύτερη ακόμα»

Ο Ιμπραήμ, έχοντας ήδη στο ενεργητικό του την άλωση του Βασιλαδιού, του Ντολμά, και του Ανατολικού (Αιτωλικού), συγκατατέθηκε τώρα ν' αφήσει τον Κιουταχή να εκπορθήσει την Κλείσοβα. Ο Κιουταχής κατάλαβε ότι τις πόρτες του Μεσολογγίου θα τις ανοίξει με έναν μόνο τρόπο. Με την πείνα. Έπρεπε να αποκλείσει την τροφοδοσία της πόλης. Και για να το κάνει αυτό, έπρεπε να κυριεύσει τις κυριότερες θέσεις που υπερασπίζανε τη λιμνοθάλασσα. «Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει», έγραφε ο Δ. Σολωμός στο «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι».

Έφτιαξε νέα καράβια, χωρίς καρίνα, για να πλησιάσει την Κλείσοβα. Αλλά οι Έλληνες που την είχαν πατήσει στο Βασιλάδι, είχαν τώρα προνοήσει. Είχαν οχυρώσει την εκκλησιά της Αγίας Τριάδας που βρισκόταν στην Κλείσοβα. Και περίμεναν. Στις 24 Μαρτίου, ο Ιμπραήμ συγκέντρωσε στη λίμνη του Μεσολογγίου 5 μεγάλες βάρκες και 93 λαντζόνια με 2.500 άντρες. Οι υπερασπιστές της Κλείσοβας ξαγρύπνησαν, όλοι κι όλοι 131 άντρες, είδαν απέναντί τους κάπου 2.500 στρατό κι αντί να το βάλουν στα πόδια, έμειναν εκεί να υπερασπιστούν του τον τόπο τους. Το σκηνικό μοιάζει κάτι παραπάνω από κινηματογραφικό.

Ξημερώνει 25 Μαρτίου. Ώρα 4-5 το πρωί. Ο στολίσκος των Τουρκοαιγυπτίων προχωρά προς την Κλείσοβα. Εκατοντάδες ήταν ακόμα διασκορπισμένοι στα διπλανά νησάκια και άλλοι περπατούσαν μέσα στις λιμνοθάλασσα για να βοηθήσουν την επίθεση των πλοιαρίων. Πλησιάζουν αλα Πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο. Αρχίζει ὁ εκκωφαντικός κανονιοβολισμός της Κλείσοβα

Ο Κίτσος Τζαβέλας είναι εκεί. Παραμένει γενναίος, ψύχραιμος και εκνευριστικά σκεπτόμενος. Καθοδηγεί τους πάντες, τους υποδεικνύει τα καλύτερα πόστα για άμυνα. Και κυρίως έχει διατάξει να ανοίξουν πυρ μόνο «όταν ο εχθρός θα φτάσει στους πασσάλους». Οι πολιορκημένοι είχαν μπήξει στη θάλασσα, γύρω από την Κλείσοβα, εκατοντάδες ξύλινους πασσάλους. Κάθε εχθρική βάρκα που πλησίαζε, έπεφτε ανυποψίαστη πάνω στους πασσάλους και σκάλωνε Οι επιτιθέμενοι προχωρούν ανεμπόδιστοι. Σχεδόν αγγίζουν τις σχυρώσεις των Ελλήνων. Ξαφνικά, οι Έλληνες ανοίγουν πυρ, πυρ εξ' επαφής! Πέφτουν νεκροί δεκάδες. Γίνονται τέσσερις αλλεπάλληλες επιθέσεις και αποκρούονται όλες. Στις 12 το μεσημέρι, κάπου 7 ώρες μάχης μετά, τρομοκρατημένοι οι Τουρκοαιγύπτιοι από τις εκατοντάδες απώλειες, αποφασίζουν να απομακρυνθούν. Μετρούν πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ο Ιμπραήμ επιμένει. Δίνει διαταγή να επιτεθούν 2.500 άντρες του από τον τακτικό στρατό του και μπαίνει επικεφαλής τους Ο ίδιος ο Χουσεΐν, λαμποκοπώντας μέσα στην πλουμιστή στολή του, «αστράπτων» κατά τον Στασινόπουλοι «από τον χρυσόν και τους πολυτίμους λίθους», σηκώνεται όρθιος στην πρασινοχρωματισμένη λέμβο του και παροτρύνει τους άνδρες του. Κατά κακή του όμως τύχη, τον επισημαίνουν οι καταφυγόντες στην εκκλησία, απ' όπου κατά την επικρατέστερη εκδοχή το Κασομούλης αναφέρει, ότι τον σκότωσε ο Σφήκας, ψυχογιός του Αξ κού Αποστόλη Καρατζογιάννη, Νιχωρίτου, ο Παναγιώτης Σωτηρόπουλος «άριστος σκοπευτής ών», όπως γράφει στην ιστορία του ο Στρατηγός Νικόλαος Μακρής τον πυροβολεί και τον σωριάζει νεκρό.

Η λέμβος αποσύρεται και δίδει έτσι το σύνθημα της γενικής υποχώρησης στις εχθρικές γραμμές. Η φρουρά τους καταπυροβολεί και με επικεφαλής τον Κίτου Τζαβέλλα ξιφήρη, εξορμά και τους καταδιώκει, σφάζοντας όσους είχαν βγει στο πρόχωμα και κυνηγώντας τους άλλους μέσα στη λιμνοθάλασσα, οι οποίοι πανικόβλητοι διασκορπίζονται. Τρέπονται ξανά σε φυγή. Και όταν επιτίθενται ξανά, τα ίδια και χειρότερα Συνολικά έγιναν έξι επιθέσεις. Όλες στο βρόντο Οι 131 Έλληνες θριαμβεύουν. Έχουν μόλις 24 (1) νεκρούς ενώ ο εχθρός κάπου 3.000 (άλλοι τους υπολογίζουν στους 2.500 κι άλλοι στους 3.500). Κάθε υπερασπιστής της Κλείσοβας, δηλαδή, σκότωσε κατά μέσο όρο κάπου 23 εχθρούς. Εφτά βάρκες με χίλια εξακόσια τουφέκια λάφυρα γέμισαν οι Έλληνες πολεμιστές. Σε μια συγκλονιστική μάχη που κράτησε 13 ολόκληρες ώρες, κατόρθωσαν να συντρίψουν έναν στρατό είκοσι φορές μεγαλύτερό τους.

Η Κλείσοβα και η Αγία Τριάδα έγιναν εκείνο το πρωί το σύμβολο του «θράσους» και του πρωισμού. Δεκαπέντε μέρες αργότερα, ξημέρωμα 10ης Απριλίου, Κυριακής των Βαΐων, είχαμε την μεγάλη τραγωδία της Εξόδου του Μεσολογγίου, που επισκίασε αυτό το έπος. Το χώμα θα βαφόταν κόκκινο και η λιμνοθάλασσα θα ξέβραζε αίμα μέρες μετά, αυτή τη φορά αίμα Ελλήνων και άλλων υπερασπιστών της γης του Μεσολογγίου.

Η μάχη της Κλείσοβας, ωστόσο, παραμένει κορυφαίο παράδειγμα σε παγκόσμιο επίπεδο όπου ο Δαβίδ νίκησε τον Γολιάθ. Μια μάχη όπου εκείνοι που θριάμβευσαν εκεί, δεν δοξάστηκαν όσο θα έπρεπε