Πόλεμοι των διαδρόμων: Η νέα γεωπολιτική της παγκόσμιας οικονομίας

 Στρατηγός Φρ. Φράγκος: Αντί σχολίου..

Περιοδικό «Μ5» της 14 Απριλίου 2024

Φιλόδοξα έργα που σχεδιάζουν να αναδιαμορφώσουν τη γεωπολιτική δυναμική στη νέα περίοδο, στοχεύουν στη δημιουργία μιας κατάλληλης συγκυρίας για τη λήψη μιας στρατηγικής θέσης.

Καθώς ο αγώνας για την παγκόσμια ηγεμονία γίνεται όλο και πιο σκληρός, εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή στην οποία τα γεωπολιτικά κίνητρα είναι πιο ρευστά. Φιλόδοξα έργα που σχεδιάζουν να αναδιαμορφώσουν τη γεωπολιτική δυναμική σ’ αυτή τη νέα εποχή, στοχεύουν στη δημιουργία μιας κατάλληλης συγκυρίας για τη λήψη μιας στρατηγικής θέσης. Μεταξύ αυτών των έργων, ξεχωρίζουν το Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου της Κίνας και το Πρόγραμμα του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την Ινδία, ενώ το έργο της Τουρκίας και του Ιράκ για την Αναπτυξιακή Οδό, ιδιαίτερα στην Τουρκία, προσφέρει την ευκαιρία να επιτευχθούν σοβαρά στρατηγικά κέρδη.

Ένας εποικοδομητικός ελιγμός: Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας για τη Ζώνη και το Διάδρομο της Κίνας

Η εμφάνιση πολλαπλών εμπορικών διαδρόμων στην παγκόσμια οικονομία, επαναπροσδιορίζει το τοπίο του διεθνούς εμπορίου. Είναι δυνατό να οριστούν αυτοί οι διάδρομοι ως στρατηγικά και γεωπολιτικά εργαλεία, που χρησιμοποιούν αυτές οι χώρες, για να ενισχύσουν την οικονομική και πολιτική τους επιρροή. Μεταξύ των έργων που αναφέρθηκαν παραπάνω, το πιο φιλόδοξο και πιο διαδεδομένο, είναι το Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου της Κίνας, που ανακοινώθηκε από την Κίνα το 2013.

Το Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου της Κίνας, καλύπτει περίπου 68 χώρες και πρόκειται να φθάσει σε οικονομικό μέγεθος 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Με κίνητρο την όρεξη να γίνει η Κίνα ξανά «χώρα του κέντρου», το έργο ορίζεται ως ένα νέο δίκτυο αποικιοκρατίας από τις δυτικές πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, βλέπει το εν λόγω έργο ως θεραπεία για τις παγκόσμιες ανάγκες και τις υποδομές της.

Ο Κεντρικός Διάδρομος, ο οποίος θα πρέπει να αξιολογηθεί μαζί με το Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου της Κίνας, στοχεύει να συνδέσει την Κίνα με την Ευρώπη και προσφέρει μια δυνητικά ταχύτερη και πιο αποτελεσματική εναλλακτική λύση. Ο Κεντρικός Διάδρομος μπορεί να προσφέρει σοβαρά οφέλη στις οικονομίες κατά μήκος της διαδρομής μειώνοντας σημαντικά τους χρόνους και το κόστος μεταφοράς, καθώς συντομεύει τη διαδρομή κατά περίπου 15 ημέρες. Αυτός ο διάδρομος, που εκτείνεται από το Πεκίνο έως το Λονδίνο, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας εμπορικής κίνησης που ξεπερνά τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Είναι το Πρόγραμμα IMEC εναλλακτικό ή γεωπολιτικό εργαλείο ?

Το Πρόγραμμα IMEC, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ινδία και με επίκεντρο τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ, στοχεύει στη δημιουργία ενός εναλλακτικού εμπορικού διαδρόμου στο Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου. Οι κύριοι στόχοι του έργου μπορούν να απαριθμηθούν ως η εξισορρόπηση της επιρροής της Κίνας, ειδικά στη Μέση Ανατολή και η ενίσχυση της σχέσης των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους στον νέο ψυχρό πόλεμο.

Το πρόγραμμα IMEC εστιάζει συγκεκριμένα στη θαλάσσια συνδεσιμότητα μεταξύ Ινδο-Ειρηνικού και Μέσης Ανατολής, εκμεταλλευόμενη τη στρατηγική θέση της Ινδίας. Ο κύριος στόχος του διαδρόμου είναι να παρέχει ευρεία ολοκλήρωση μεταξύ της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις και τα προβλήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια στην περιοχή, καθιστούν δύσκολη την υλοποίηση του έργου σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το έργο, το οποίο στοχεύει στη μείωση του χρόνου μεταφοράς κατά 40%, αξιολογήθηκε ως «βήμα που αλλάζει το παιχνίδι» από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα των χωρών που συμμετέχουν στο έργο, ακόμη και αν το έργο, το οποίο φαίνεται να βρίσκεται σε αναμονή προς το παρόν, εξακολουθεί να έχει μεγάλη πιθανότητα να υλοποιηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, φαίνεται ότι η οικονομική και γεωπολιτική συγκυρία δεν το επιτρέπει. .

Μια στρατηγική άγκυρα: Έργο Αναπτυξιακής Διαδρομής

Το έργο «Πρόγραμμα Αναπτυξιακού Διαδρόμου», το οποίο περιλαμβάνει σιδηρόδρομο και αυτοκινητόδρομο μήκους 1200 χιλιομέτρων που συνδέει την Τουρκία με το λιμάνι Great Faw στον Περσικό Κόλπο, στοχεύει στην ενίσχυση των εμπορικών δεσμών και της οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή. Επωφελούμενοι από τη γεωπολιτική τους θέση, αυτές οι χώρες βρίσκονται επίσης πολύ κοντά σε βασικές αγορές στην Ευρώπη και την Ασία. Το έργο παρέχει επίσης πλήρη πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της περιοχής.

Το σημαντικότερο εμπόδιο στο έργο, είναι οι ανησυχίες για την περιφερειακή ασφάλεια. Ωστόσο, η πρόσφατη διπλωματία μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ και η λήψη συγκεκριμένων βημάτων, οδήγησαν σε σημαντικά κέρδη όσον αφορά την υλοποίηση της πρωτοβουλίας. Η απόφαση που έλαβε το Ιράκ ως αποτέλεσμα διπλωματικών διαπραγματεύσεων υψηλού επιπέδου, ότι η τρομοκρατική οργάνωση PKK είναι μια απαγορευμένη οργάνωση στο Ιράκ, είναι ένα σημαντικό βήμα προς την εξάλειψη των ανησυχιών για την περιφερειακή ασφάλεια.

Από την άλλη, η μακροχρόνια πολιτική αστάθεια στο Ιράκ και η επιρροή του Ιράν στην περιοχή, ξεχωρίζουν ως άλλα σημαντικά ζητήματα. Μπορούμε να πούμε ότι η Τουρκία αναδεικνύει το αναπτυξιακό έργο ως στρατηγική άγκυρα, στο πλαίσιο της πολιτικής της για τη Μέση Ανατολή. Αυτή η στρατηγική άγκυρα βρίσκεται στο επίκεντρο του μακροπρόθεσμου οράματος στρατηγικής και ασφάλειας της Τουρκίας και έχει μια δυνατότητα αλλαγής του παιχνιδιού για τη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής.

Οι διάδρομοι ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό ή τη συνεργασία ?

Ως αποτέλεσμα, οι «πόλεμοι των διαδρόμων» που παράγονται από τον νέο ψυχρό πόλεμο και τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, αποτελούν μειονέκτημα για το παγκόσμιο εμπόριο. Όσον αφορά το εμπόριο, η μόνη επιλογή που έρχεται στο μυαλό θα είναι πάντα η συνεργασία. Ωστόσο, στην τρέχουσα γεωπολιτική συγκυρία, παρατηρούμε ότι τα εν λόγω έργα, έχουν γίνει μέρος του παγκόσμιου ανταγωνισμού ηγεμονίας, λόγω της γεωπολιτικής τους θέσης και κλίμακας.

Από την άλλη πλευρά, η συνεργασία μεταξύ ορισμένων από τους υπάρχοντες διαδρόμους μπορεί επίσης να προσφέρει κρίσιμα οφέλη. Για παράδειγμα, η ευρεία και ισχυρή υποδομή του έργου «Πρόγραμμα Πρωτοβουλίας Ζώνης και Διαδρόμου», μπορεί να έρθει στο προσκήνιο μέσω του «Κεντρικού διαδρόμου» και του «Προγράμματος Αναπτυξιακού Διαδρόμου», μπορεί να ενισχύσει αυτό το δίκτυο με πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο Κεντρικός Διάδρομος και ο Αναπτυξιακός Διάδρομος, μπορούν να συνδυαστούν για να δημιουργήσουν μια ισχυρή εμπορική αρτηρία Ανατολής-Δύσης.

Έτσι, τα κινεζικά αγαθά που προσγειώνονται στο λιμάνι Gwadar στο Πακιστάν μέσω του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν, θα ταξιδεύουν στην Ευρώπη ταχύτερα και πιο οικονομικά μέσω του Περσικού Κόλπου και της Τουρκίας. Με τη συγχώνευση και την ενοποίηση που θα επιτευχθεί με τον Κεντρικό Διάδρομο και της ενσωμάτωσης των χωρών της Κεντρικής Ασίας, η Τουρκία μπορεί να γίνει ο κεντρικός σταθμός εξόδου προς την Ευρώπη στο πλαίσιο των παγκόσμιων εμπορικών οδών.