24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1915
ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Ο άνθρωπος που «απαθανάτισε» την Γενοκτονία των Αρμενίων
του Βασίλη Στοϊλόπουλου
Με την ευκαιρία της σημερινής 105ης επετείου της αρμενικής γενοκτονίας του 1915, παρουσιάζονται 13 φωτογραφίες για την αρμενική γενοκτονία και του ανθρώπου που την κατέγραψε με κίνδυνο της ζωής του.
Ο Γερμανός Άρμιν Βέγκνερ υπήρξε στα νεανικά του χρόνια εθελοντής υπαξιωματικός του υγειονομικού στο στρατό των Νεοτούρκων και ως εκ τούτου ένας από τους σημαντικότερους αυτόπτες μάρτυρες της Αρμενικής Γενοκτονίας στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας εύκολη πρόσβαση, λόγω της ιδιότητάς του, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των εκτοπισμένων Αρμενίων και με άμεσο κίνδυνο της ζωής του, φωτογράφισε και κατέγραψε τα απάνθρωπα γεγονότα της γενοκτονίας που σημάδεψαν για πάντα τη ζωή του.
Φωτογραφίζει Αρμενίους ιερείς να σκάβουν τάφους νεκρών συμπατριωτών τους, μ’ έναν από αυτούς να του εξομολογείται: «Κάποτε ήμουν ιερέας, τώρα είμαι ένα πρόβατο που θα το σφάξουν».
Στέλνει κρυφά σε Αμερική και Γερμανία εκατοντάδες ντοκουμέντα της αρμενικής «Aghet» (καταστροφής), όπως αυτό το παιδικό παπούτσι.
Φωτογραφίζει πεινασμένους, απελπισμένους, αρρώστους και εκτοπισμένους στις ερήμους της Συρίας, γεγονός που ισοδυναμούσε με το σίγουρο θάνατο.
Γράφει γράμματα γεμάτα οδύνη και απελπισία στους συγγενείς του στη Γερμανία: «Από παντού με καλούν, η πείνα, ο θάνατος, οι ασθένειες, η απελπισία. Οσμές κοπράνων και αποσύνθεσης νεκρών αναδύονται παντού. Κατεβαίνω μέσα στο σκοτάδι στο ποτάμι. Σ’ ένα ρέμα βρίσκω μια πυραμίδα από ανθρώπινα οστά. Νεκροκεφαλές που έχουν ακόμα τρίχες μαλλιών. Κάποια στιγμή με πλακώνει μαύρη απελπισία και με παίρνουν τα κλάματα σαν να έπρεπε να καταστρέψω όλες τις ελπίδες, όλους τους πυρήνες της αγάπης, που πάντοτε μ’ ένωναν με τη ζωή.»
Τα ντοκουμέντα γίνονται γνωστά στη Γερμανία και αποτελούν την αιτία που το 1917, πριν λήξη ο πόλεμος, ο Βέγκνερ απολύεται από το γερμανικό στρατό.
Στις 19 Ιανουαρίου 1919 και πριν ακόμα παρθούν οι μεγάλες αποφάσεις για τη μεταπολεμική «Τάξη Πραγμάτων» στέλνει επιστολή, «Μοιρολόι για τους Αρμενίους», στον Αμερικανό πρόεδρο Ουίλσον, ζητώντας τη δικαίωση για το 1,5 εκατομμύριο θυσιασθέντων Αρμενίων, με στόχο την ανακήρυξη ανεξάρτητου αρμενικού κράτους. Την ίδια χρονιά συμμετέχει στην ίδρυση της ομοσπονδίας κατά της πολεμικής θητείας και αναλαμβάνει τη διεύθυνσή της.
Μέχρι το 1924 ο Βέγκνερ παρουσιάζει τις μαρτυρίες του και τα φωτογραφικά ντοκουμέντα σε διάφορες πόλεις, Βερολίνο, Βιέννη, Μπρέσλαου. Όλα μένουν όμως «βουβοί μάρτυρες» που κανείς δεν θέλει να γνωρίζει.
Μετά το Μεγάλο Πόλεμο, σε όλη του τη ζωή, ο συγγραφέας και αντιναζιστής Βέγκνερ προσπαθούσε να γράψει ένα μυθιστόρημα για όσα απάνθρωπα έζησε στις ερήμους της Συρίας δίπλα στους εκτοπισμένους Αρμενίους. Δεν τα κατάφερε. Ίσως γιατί ταυτίστηκε για το υπόλοιπο της ζωής του με τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της τουρκικής θηριωδίας, έχοντας πάντα το ερώτημα: «Γιατί να ζω, όταν εκατομμύρια άλλοι έπρεπε να πεθάνουν;»
Το δριμύ «κατηγορώ» του Βέγκνερ για την πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα πέρασε σύντομα στη λήθη. Άλλωστε, ακόμα και ο Χίτλερ, λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, κι ενόψει μιας ενδεχόμενης εξολόθρευσης της πολωνικής φυλής, αναρωτήθηκε: «Ποιος θυμάται σήμερα τους Αρμενίους;»
Όττο Λίμαν φον Σάντερς, ο δήμιος των Αρμενίων και των Ελλήνων της Μικρασίας
Ο Βέγκνερ γνώριζε από πρώτο χέρι ότι στη γενοκτονία συμμετείχαν ενεργά – στον σχεδιασμό αλλά και στην εκτέλεση – και ανώτατοι Γερμανοί αξιωματικοί, οι οποίοι δεν είχαν απλώς επιρροή στις στρατιωτικές δυνάμεις των Οθωμανών, αλλά ακόμη και αρχηγικές θέσεις. Όπως ο στρατηγός Όττο Λίμαν φον Σάντερς, ο επικεφαλής της γερμανικής στρατιωτικής αποστολής στην Τουρκία, που είχε το πρόσταγμα στη μάχη της Καλλίπολης, η νικηφόρα έκβαση της οποίας, στις αρχές του 1915, εξασφάλισε τον γερμανικό - οθωμανικό έλεγχο των Δαρδανελίων και την αποκοπή της Ρωσίας από τους Δυτικούς συμμάχους της «Εγκάρδιας Συνεννόησης» και ταλαιπώρησε αφάνταστα την Ελλάδα με τον Εθνικό Διχασμό.
Αρμένιοι του Χαρπέρτ (Χαρπούτ, σήμερα Ελαζίγ) εξορίζονται από την πόλη τους.
Λίγο πιο έξω τούς περιμένει μαρτυρικός θάνατος.
Η γερμανική συμμετοχή στο οθωμανικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας ήταν καθοριστική και το 2015 θεωρήθηκε από την ίδια τη γερμανική βουλή σαν «γερμανική συνυπευθυνότητα». Όχι μόνο λόγω του εξοπλισμού, όπως φαίνεται στη φωτογραφία, όπου ο τουρκικός στρατός συνοδεύει εκτοπισμένους Αρμενίους του Χαρπούτ οπλισμένος με γερμανικά Μάουζερ, αλλά και επειδή Γερμανοί αξιωματικοί συμμετείχαν, ακόμα και προσωπικά, στη γενοκτονία των Αρμενίων. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν μάλιστα ότι ο ιθύνων νους πίσω από τις εκτοπίσεις ήταν ο στρατηγός Φρίντριχ Μπρόνσαρτ φον Σέλεντορφ, που υπηρέτησε περίπου ως Αρχηγός Επιτελείου του οθωμανικού στρατού.
Αφορμή της αρμενικής καταστροφής ήταν η δήθεν συνωμοσία των Αρμενίων με τους Ρώσους κατά των Κεντρικών Δυνάμεων και η δημιουργία κάποιων αρμενικών ανταρτικών σωμάτων.
Τα τσαρικά στρατεύματα του Καυκάσου είχαν εισέλθει στις αρχές του 1915 στην ανατολική Μικρά Ασία, ανοίγοντας ένα νέο μέτωπο για τις Κεντρικές Δυνάμεις.
Ο Γερμανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Χανς Φράιχερ φον Βανγκενχάιμ, σε μια επιστολή του προς το Βερολίνο, υποστήριξε στις 31 Μαΐου 1915 ότι «Ο στηριζόμενος από τη Ρωσία ανατρεπτικός αγώνας των Αρμενίων πήρε τέτοιες διαστάσεις που απειλεί την ύπαρξη της Τουρκίας.» Για τους Γερμανούς ο μαζικός εκτοπισμός και οι συνέπειές του θεωρήθηκε μέτρο «σκληρό, αλλά χρήσιμο»!
Όπως αναμενόταν, ο Βέγκνερ υπέστη ναζιστικές διώξεις για το συγγραφικό του έργο αλλά και για τις δημόσιες διαμαρτυρίες του (έστειλε επιστολή στον Χίτλερ μόλις δύο μήνες από την ανάληψη της εξουσίας) για τις διώξεις κατά των Εβραίων της Γερμανίας. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για μερικούς μήνες. Τελικά, αναγκάστηκε το 1936 να καταφύγει μαζί με την Εβραία γυναίκα του στην Ιταλία, όπου έζησε ως ενεργός πολίτης στα κινήματα ειρήνης το υπόλοιπο της ζωής του, μέχρι το θάνατό του το 1978. Για τους Αρμένιους (και τους Εβραίους) ο Άρμιν Βέγκνερ ανήκει στους «Δίκαιους των λαών».
Η χιτλερική ρήση για τους Αρμενίους, πως δεν τους θυμάται κανείς πια, είναι ακόμα και σήμερα σε μεγάλο βαθμό σε ισχύ.
Παρ’ όλες τις διεθνείς διακρίσεις, ο Βέγκνερ παραμένει ακόμη ένας άγνωστος. Για τη ζωή και το έργο του έχουν εκδοθεί βιβλία στη Γερμανία, ενώ υπάρχει ένας δρόμος που φέρει το όνομά του, όπως και το Ίδρυμα Armin T. Wegner με έδρα το Βούπερταλ.
Ένα από τα βιβλία για τον Βέγκνερ και τους αγώνες του έχει τίτλο τη ρήση του: «Όποιος λέει την αλήθεια…., πρέπει πάντα να έχει έτοιμο ένα σελωμένο άλογο».
Βίντεο για την γενοκτονία των Αρμενίων και τον Άρμιν Βέγκνερ (στα γερμανικά, 4΄& 12΄΄) :
https://www.youtube.com/watch?v=QF9ehc7Q-lE
Φωτογραφίες του http://www.armeniangenocide.org/photo_wegner.html
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ ΤΟΥ BBC ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΜΕΝΙΚΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ (στα αγγλικά)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου