(Από το αρχείο της εφημερίδας «Μακεδονία»): Το συλλαλητήριο της 14ης Απριλίου 1992 ακολούθησαν και άλλα, εξίσου μεγαλειώδη, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τον Μάρτιο του 1994 επαναλήφθηκε στη Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία της Μητρόπολης. Χαρακτηριστικό είναι το στιγμιότυπο με τον μακαριστό Παντελεήμονα να άδει τον εθνικό ύμνο, συνεπικουρούμενος -μεταξύ άλλων- από τον πρύτανη του ΑΠΘ Αντώνη Τρακατέλλη, τον δημοσιογράφο Νίκο Μέρτζο και τον σημερινό πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή.
Η δημοσιογραφική έρευνα που ακολουθεί διενεργήθηκε τον Ιανουάριο 2006 και δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο 2006 στην εφημερίδα «Μακεδονία», σε 5 καθημερινές συνέχειες. Σήμερα την αναδημοσιεύω στο blog γιατί πιστεύω ότι παραμένει επίκαιρη και χρήσιμη.
Του Γιάννη Θ. Κεσσόπουλου
Η εφημερίδα «Μακεδονία», στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας για την διοργάνωση του μεγάλου συλλαλητηρίου της 14ης Φεβρουαρίου 1992 για την προάσπιση του ονόματος της Μακεδονίας, δημοσιεύει από σήμερα και για έξι ημέρες, τις απαντήσεις που έδωσαν ορισμένοι από τους πρωτεργάτες. Ουσιώδεις μαρτυρίες για μια από τις κορυφαίες στιγμές συλλογικής λαϊκής έκφρασης μετά τη μεταπολίτευση, η οποία είχε ως αντικείμενο ένα θέμα που βρίσκεται ξανά (ακόμα) στην επικαιρότητα.
Ο δήμος, η Μακεδονική Επιτροπή και το συλλαλητήριο
Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΤο 1992 ο δημοσιογράφος Νίκος Μέρτζοςήταν διευθυντής της εφημερίδας «Ελληνικός Βορράς», καθημερινός σχολιαστής της επικαιρότητας στα μεσημεριανά δελτία ειδήσεων του Δημοτικού Ραδιοφώνου FM100 και εκδότης – διευθυντής του περιοδικού «Μακεδονική Ζωή». Ήδη από τον Αύγουστο του 1991 ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τον διόρισε σύμβουλό του «στα εθνικά ζητήματα της Μακεδονίας και της Θράκης».
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1991 οι πολίτες της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» τάσσονται με δημοψήφισμα υπέρ της ανεξαρτησίας. Στις 17 Νοεμβρίου 1991 η Βουλή των Σκοπίων ψηφίζει Σύνταγμα σύμφωνα με το οποίο η χώρα ονομάζεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας», γεγονός που προκαλεί το εθνικό αίσθημα των Ελλήνων Μακεδόνων. Στις 16 Δεκεμβρίου 1991, διεξάγεται στις Βρυξέλλες η περίφημη συνεδρίαση του συμβουλίου υπουργών Εξωτερικών των χωρών – μελών της ΕΟΚ, η οποία αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Κροατίας και της Σλοβενίας, γεγονός που σήμανε τον διαμελισμό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας του Τίτο και άνοιξε την πόρτα του αλυτρωτισμού στους εθνικιστικούς προπαγανδιστικούς κύκλους των βορείων γειτόνων. Προκειμένου να αναγνωρίσει τα Σκόπια ως κυρίαρχο κράτος το συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών ζήτησε «να δεσμευθεί ότι θα υιοθετήσει συναγματικές και πολιτικές εγγυήσεις, ότι δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις εναντίον γειτονικών κρατών – μελών της Κοινότητας, ότι δεν ακολουθεί επιθετική προπαγάνδα εναντίον γειτονικού κράτους – μέλους της Κοινότητας, περιλαμβανομένης και της χρήσης ονομασίας, η οποία υποδηλώνει εδαφικές διεκδικήσεις».
«Εάν ερμηνευόταν πολιτικά οι όροι που πέτυχε τότε η Ελλάδα, θα διασφαλιζόταν τα ελληνικά συμφέροντα. Αλλά δυστυχώς οι όροι ερμηνεύθηκαν νομικά από τους Ευρωπαίους για να παρακάμψουν την αρχική πολιτική απόφασή τους για τα Σκόπια» υποστηρίζει σήμερα ο Ν. Μέρτζος.
«Εκείνη την εποχή με πρωτοβουλία του αείμνηστου Νίκου Ζαρντινίδη, συγκροτήθηκε η Μακεδονική Επιτροπή. Στην Επιτροπή εκπροσωπούνταν όλοι οι φορείς της πόλης της Θεσσαλονίκης, ακόμη και οργανώσεις πιο αριστερόστροφες. Η Επιτροπή συνεδρίασε στο Μακεδονία Παλάς και εξέδωσε διακήρυξη, την οποία έγραψα εγώ, όπως και όλα τα κείμενα [«Ο εμπνευστής και δημιουργός του συνόλου των κειμένων κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων της Μακεδονικής Επιτροπής, ήταν ο Νίκος Μέρτζος. Το ψήφισμα και οι ανακοινώσεις ήταν σε συνεργασία με την Τ. Βαλαλά και τον πρύτανη. Ο Σ. Καπετανόπουλος είχε συνεργασία αλλά τον τελικό λόγο είχε ο Μέρτζος» επιβεβαιώνει ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης]. Η Επιτροπή δεν δέχτηκε πολιτικούς παρά μόνο τους δύο Στέλιους, Παπαθεμελή και Νέστορα, διότι ήδη από το ’90 είχαμε κάνει μαζί μια προσπάθεια αφύπνισης της κοινής γνώμης -η Αλέκα Παπαρήγα μας αποκαλούσε «Η Αγία Τριάδα»» συμπληρώνει ο αναγεννητής της κοινότητας Νυμφαίου.
Η ακριβής ημερομηνία σύστασης της Μακεδονικής Επιτροπής δεν προέκυψε εύκολα από το ρεπορτάζ. Τα δεκατέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν μπορεί να μην πλήττουν τα γεγονότα, δεν αφήνουν όμως ιδιαίτερα περιθώρια για τις ημεροχρονολογίες στη μνήμη των πρωταγωνιστών.
Ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης ήταν διευθυντής του ανταποκριτικού γραφείου της εφημερίδας «Μεσημβρινή». Μέσα από τα ημερολόγιά του δίνει ως ημερομηνία «γέννησης» της Μακεδονικής Επιτροπής την 19η Ιανουαρίου 1992. Ο ίδιος αφηγείται ένα περιστατικό, ως την σπίθα που γέννησε την ιδέα: «Την Τρίτη 14 Ιανουαρίου ήρθαν στο γραφείο μου δυο μουτζούρηδες, δυο λαμαρινάδες από τη Σίνδο με ένα χαρτί, γραμμένο ανορθόγραφα: «Είναι ντροπή μας που εμείς εδώ στη Μακεδονία δεν αντιδρούμε μ’ αυτά που κάνουν τα Σκόπια. Σας παρακαλούμε αν μπορείτε να δημοσιεύσετε την αγανάκτησή μας. Είμαστε κάτοικοι της Σίνδου». Επειδή στο γραφείο μου, στο Μακεδονία Παλλάς, σύχναζαν τότε πάρα πολλοί επιφανείς Θεσσαλονικείς, μου γεννήθηκε η ιδέα να το δείξω σε έναν άνθρωπο ο οποίος ήταν η ψυχή της Θεσσαλονίκης εκείνη την εποχή, ο πρώην υπουργός Νίκος Ζαρντινίδης. Του λέω «Τι κάνουμε;». Μου απαντάει: «Εσένα που πάει το μυαλό σου;» Του λέω «Να καλέσουμε κάποιους ανθρώπους και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία έναντι αυτών που κάνουν οι Σκοπιανοί που δείχνουν αλυτρωτισμό και επιθετικότητα».
Ο Γιαγκιόζης γράφει στο βιβλίο του «Η αλήθεια πίσω από την Ιστορία» (εκδ. Ιανός): «Κάνω μια λίστα με ονόματα και αρχίζω να τηλεφωνώ: στο Νίκο Ζαρντινίδη, στον Αντώνη Τρακατέλλη πρύτανη, στον Κωνσταντίνο Βαβούσκο πρόεδρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στον δήμαρχο Ντίνο Κοσμόπουλο, στον πρόεδρο της ΔΕΘ Αλέκο Μπακατσέλο, στον Στέλιο Νέστορα, στον Αγαμέμνονα Γκράτζιο, στον Γιάννη Τσαλουχίδη, στον Νίκο Μέρτζο, στην Τερέζα Βαλαλά, στον Άρη Αλεξίου και στον Δημήτρη Ζάννα».
Την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, στις 13.15′, στην αίθουσα «Θέμις» του Μακεδονία Παλάς «καλούμε την πρώτη σε ολομέλεια σύσκεψη της Μακεδονικής Επιτροπής». Αφού ακούστηκαν διάφορες απόψεις σχετικά με την δραστηριότητα των Σκοπιανών, «δημιουργήθηκε η Μακεδονική Επιτροπή η οποία ανέλαβε τον συντονισμό δραστηριοτήτων».
Στις 4 Φεβρουαρίου «κάνω την πρόταση για συλλαλητήριο» σημειώνει ο Γιαγκιόζης, μετέπειτα διευθυντής του ανταποκριτικού γραφείου της εφημερίδας «Απογευματινή».
Στις 5 Φεβρουαρίου, στις 12 το μεσημέρι στο Μακεδονία Παλάς, η Μακεδονική Επιτροπή «αποφάσισε να γίνει συλλαλητήριο στις 14 Φεβρουαρίου στην πλατεία Αριστοτέλους»!
Ο Σωτήρης Καπετανόπουλος, από τότε πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, δίνει τη δική του οπτική: «Ο προβληματισμός και η όλη διαδικασία για τη διοργάνωση του συλλαλητηρίου ξεκίνησε στα μέσα Ιανουαρίου. Ταυτόχρονα άρχισαν να ακούγονται κι άλλες φωνές σε πολλούς δήμους της Βορείου Ελλάδος. Έτσι έγινε ένα συνέδριο των δημάρχων της Β. Ελλάδος στη Βέροια, κάπου μεταξύ 20 και 30 Ιανουαρίου, όπου τον δήμο Θεσσαλονίκης εκπροσώπησα εγώ. Εκεί ζήτησα να επικρατήσει η άποψη να μην γίνουν πολλά συλλαλητήρια στις διάφορες πόλεις αλλά ένα μαζικό στη Θεσσαλονίκη. Η άποψη αυτή επικράτησε και ενημέρωσα τον Κοσμόπουλο. Η διοργάνωση του συλλαλητηρίου δεν ήταν απόφαση της Μακεδονικής Επιτροπής η οποία επεβλήθη στο δήμο. Η Επιτροπή συζητούσε ξεχωριστά από το δήμο, ο δήμαρχος και εγώ συμμετείχαμε σ’ αυτήν. Ήδη το δημοτικό συμβούλιο είχε πάρει απόφαση να υλοποιήσει το συλλαλητήριο. Ήταν ευτύχημα ότι η Μακεδονική Επιτροπή ενεργούσε παράλληλα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά οπωσδήποτε αλλιώς είναι να κάνει ένα συλλαλητήριο ο δήμος της πόλης και αλλιώς είναι να το κάνει μια Μακεδονική Επιτροπή, η οποία δεν είχε και θεσμικό χαρακτήρα».
Ο δήμος, η Μακεδονική Επιτροπή και το συλλαλητήριο
Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΤο 1992 ο δημοσιογράφος Νίκος Μέρτζοςήταν διευθυντής της εφημερίδας «Ελληνικός Βορράς», καθημερινός σχολιαστής της επικαιρότητας στα μεσημεριανά δελτία ειδήσεων του Δημοτικού Ραδιοφώνου FM100 και εκδότης – διευθυντής του περιοδικού «Μακεδονική Ζωή». Ήδη από τον Αύγουστο του 1991 ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τον διόρισε σύμβουλό του «στα εθνικά ζητήματα της Μακεδονίας και της Θράκης».
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1991 οι πολίτες της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» τάσσονται με δημοψήφισμα υπέρ της ανεξαρτησίας. Στις 17 Νοεμβρίου 1991 η Βουλή των Σκοπίων ψηφίζει Σύνταγμα σύμφωνα με το οποίο η χώρα ονομάζεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας», γεγονός που προκαλεί το εθνικό αίσθημα των Ελλήνων Μακεδόνων. Στις 16 Δεκεμβρίου 1991, διεξάγεται στις Βρυξέλλες η περίφημη συνεδρίαση του συμβουλίου υπουργών Εξωτερικών των χωρών – μελών της ΕΟΚ, η οποία αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Κροατίας και της Σλοβενίας, γεγονός που σήμανε τον διαμελισμό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας του Τίτο και άνοιξε την πόρτα του αλυτρωτισμού στους εθνικιστικούς προπαγανδιστικούς κύκλους των βορείων γειτόνων. Προκειμένου να αναγνωρίσει τα Σκόπια ως κυρίαρχο κράτος το συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών ζήτησε «να δεσμευθεί ότι θα υιοθετήσει συναγματικές και πολιτικές εγγυήσεις, ότι δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις εναντίον γειτονικών κρατών – μελών της Κοινότητας, ότι δεν ακολουθεί επιθετική προπαγάνδα εναντίον γειτονικού κράτους – μέλους της Κοινότητας, περιλαμβανομένης και της χρήσης ονομασίας, η οποία υποδηλώνει εδαφικές διεκδικήσεις».
«Εάν ερμηνευόταν πολιτικά οι όροι που πέτυχε τότε η Ελλάδα, θα διασφαλιζόταν τα ελληνικά συμφέροντα. Αλλά δυστυχώς οι όροι ερμηνεύθηκαν νομικά από τους Ευρωπαίους για να παρακάμψουν την αρχική πολιτική απόφασή τους για τα Σκόπια» υποστηρίζει σήμερα ο Ν. Μέρτζος.
«Εκείνη την εποχή με πρωτοβουλία του αείμνηστου Νίκου Ζαρντινίδη, συγκροτήθηκε η Μακεδονική Επιτροπή. Στην Επιτροπή εκπροσωπούνταν όλοι οι φορείς της πόλης της Θεσσαλονίκης, ακόμη και οργανώσεις πιο αριστερόστροφες. Η Επιτροπή συνεδρίασε στο Μακεδονία Παλάς και εξέδωσε διακήρυξη, την οποία έγραψα εγώ, όπως και όλα τα κείμενα [«Ο εμπνευστής και δημιουργός του συνόλου των κειμένων κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων της Μακεδονικής Επιτροπής, ήταν ο Νίκος Μέρτζος. Το ψήφισμα και οι ανακοινώσεις ήταν σε συνεργασία με την Τ. Βαλαλά και τον πρύτανη. Ο Σ. Καπετανόπουλος είχε συνεργασία αλλά τον τελικό λόγο είχε ο Μέρτζος» επιβεβαιώνει ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης]. Η Επιτροπή δεν δέχτηκε πολιτικούς παρά μόνο τους δύο Στέλιους, Παπαθεμελή και Νέστορα, διότι ήδη από το ’90 είχαμε κάνει μαζί μια προσπάθεια αφύπνισης της κοινής γνώμης -η Αλέκα Παπαρήγα μας αποκαλούσε «Η Αγία Τριάδα»» συμπληρώνει ο αναγεννητής της κοινότητας Νυμφαίου.
Η ακριβής ημερομηνία σύστασης της Μακεδονικής Επιτροπής δεν προέκυψε εύκολα από το ρεπορτάζ. Τα δεκατέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν μπορεί να μην πλήττουν τα γεγονότα, δεν αφήνουν όμως ιδιαίτερα περιθώρια για τις ημεροχρονολογίες στη μνήμη των πρωταγωνιστών.
Ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης ήταν διευθυντής του ανταποκριτικού γραφείου της εφημερίδας «Μεσημβρινή». Μέσα από τα ημερολόγιά του δίνει ως ημερομηνία «γέννησης» της Μακεδονικής Επιτροπής την 19η Ιανουαρίου 1992. Ο ίδιος αφηγείται ένα περιστατικό, ως την σπίθα που γέννησε την ιδέα: «Την Τρίτη 14 Ιανουαρίου ήρθαν στο γραφείο μου δυο μουτζούρηδες, δυο λαμαρινάδες από τη Σίνδο με ένα χαρτί, γραμμένο ανορθόγραφα: «Είναι ντροπή μας που εμείς εδώ στη Μακεδονία δεν αντιδρούμε μ’ αυτά που κάνουν τα Σκόπια. Σας παρακαλούμε αν μπορείτε να δημοσιεύσετε την αγανάκτησή μας. Είμαστε κάτοικοι της Σίνδου». Επειδή στο γραφείο μου, στο Μακεδονία Παλλάς, σύχναζαν τότε πάρα πολλοί επιφανείς Θεσσαλονικείς, μου γεννήθηκε η ιδέα να το δείξω σε έναν άνθρωπο ο οποίος ήταν η ψυχή της Θεσσαλονίκης εκείνη την εποχή, ο πρώην υπουργός Νίκος Ζαρντινίδης. Του λέω «Τι κάνουμε;». Μου απαντάει: «Εσένα που πάει το μυαλό σου;» Του λέω «Να καλέσουμε κάποιους ανθρώπους και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία έναντι αυτών που κάνουν οι Σκοπιανοί που δείχνουν αλυτρωτισμό και επιθετικότητα».
Ο Γιαγκιόζης γράφει στο βιβλίο του «Η αλήθεια πίσω από την Ιστορία» (εκδ. Ιανός): «Κάνω μια λίστα με ονόματα και αρχίζω να τηλεφωνώ: στο Νίκο Ζαρντινίδη, στον Αντώνη Τρακατέλλη πρύτανη, στον Κωνσταντίνο Βαβούσκο πρόεδρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στον δήμαρχο Ντίνο Κοσμόπουλο, στον πρόεδρο της ΔΕΘ Αλέκο Μπακατσέλο, στον Στέλιο Νέστορα, στον Αγαμέμνονα Γκράτζιο, στον Γιάννη Τσαλουχίδη, στον Νίκο Μέρτζο, στην Τερέζα Βαλαλά, στον Άρη Αλεξίου και στον Δημήτρη Ζάννα».
Την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, στις 13.15′, στην αίθουσα «Θέμις» του Μακεδονία Παλάς «καλούμε την πρώτη σε ολομέλεια σύσκεψη της Μακεδονικής Επιτροπής». Αφού ακούστηκαν διάφορες απόψεις σχετικά με την δραστηριότητα των Σκοπιανών, «δημιουργήθηκε η Μακεδονική Επιτροπή η οποία ανέλαβε τον συντονισμό δραστηριοτήτων».
Στις 4 Φεβρουαρίου «κάνω την πρόταση για συλλαλητήριο» σημειώνει ο Γιαγκιόζης, μετέπειτα διευθυντής του ανταποκριτικού γραφείου της εφημερίδας «Απογευματινή».
Στις 5 Φεβρουαρίου, στις 12 το μεσημέρι στο Μακεδονία Παλάς, η Μακεδονική Επιτροπή «αποφάσισε να γίνει συλλαλητήριο στις 14 Φεβρουαρίου στην πλατεία Αριστοτέλους»!
Ο Σωτήρης Καπετανόπουλος, από τότε πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, δίνει τη δική του οπτική: «Ο προβληματισμός και η όλη διαδικασία για τη διοργάνωση του συλλαλητηρίου ξεκίνησε στα μέσα Ιανουαρίου. Ταυτόχρονα άρχισαν να ακούγονται κι άλλες φωνές σε πολλούς δήμους της Βορείου Ελλάδος. Έτσι έγινε ένα συνέδριο των δημάρχων της Β. Ελλάδος στη Βέροια, κάπου μεταξύ 20 και 30 Ιανουαρίου, όπου τον δήμο Θεσσαλονίκης εκπροσώπησα εγώ. Εκεί ζήτησα να επικρατήσει η άποψη να μην γίνουν πολλά συλλαλητήρια στις διάφορες πόλεις αλλά ένα μαζικό στη Θεσσαλονίκη. Η άποψη αυτή επικράτησε και ενημέρωσα τον Κοσμόπουλο. Η διοργάνωση του συλλαλητηρίου δεν ήταν απόφαση της Μακεδονικής Επιτροπής η οποία επεβλήθη στο δήμο. Η Επιτροπή συζητούσε ξεχωριστά από το δήμο, ο δήμαρχος και εγώ συμμετείχαμε σ’ αυτήν. Ήδη το δημοτικό συμβούλιο είχε πάρει απόφαση να υλοποιήσει το συλλαλητήριο. Ήταν ευτύχημα ότι η Μακεδονική Επιτροπή ενεργούσε παράλληλα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά οπωσδήποτε αλλιώς είναι να κάνει ένα συλλαλητήριο ο δήμος της πόλης και αλλιώς είναι να το κάνει μια Μακεδονική Επιτροπή, η οποία δεν είχε και θεσμικό χαρακτήρα».
«Θα βάλετε σε λούκι τον πρωθυπουργό και την Ελλάδα»
Η εφημερίδα «Μακεδονία», στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας για την διοργάνωση του μεγάλου συλλαλητηρίου της 14ης φεβρουαρίου 1992 για την προάσπιση του ονόματος της Μακεδονίας, δημοσιεύει από σήμερα και για έξι ημέρες, τις απαντήσεις που έδωσαν ορισμένοι από τους πρωτεργάτες. Ουσιώδεις μαρτυρίες για μια από τις κορυφαίες στιγμές συλλογικής λαϊκής έκφρασης μετά τη μεταπολίτευση, η οποία είχε ως αντικείμενο ένα θέμα που βρίσκεται ξανά (ακόμα) στην επικαιρότητα. Σήμερα, ο σύμβουλος επί εθνικών θεμάτων Μακεδονίας – Θράκης του τότε πρωθυπουργού Ν. Μέρτζος μιλά στη «Μ» για τις επιφυλάξεις που εξέφρασε, για το ρόλο του επίσης συμβούλου του Κ. Μητσοτάκη Κυριάκου Γριβέα, για το καθοριστικό τηλεφώνημα στον υπουργό Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και για την «απειλή» του Ντίνου Κοσμόπουλου.
Η εφημερίδα «Μακεδονία», στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας για την διοργάνωση του μεγάλου συλλαλητηρίου της 14ης φεβρουαρίου 1992 για την προάσπιση του ονόματος της Μακεδονίας, δημοσιεύει από σήμερα και για έξι ημέρες, τις απαντήσεις που έδωσαν ορισμένοι από τους πρωτεργάτες. Ουσιώδεις μαρτυρίες για μια από τις κορυφαίες στιγμές συλλογικής λαϊκής έκφρασης μετά τη μεταπολίτευση, η οποία είχε ως αντικείμενο ένα θέμα που βρίσκεται ξανά (ακόμα) στην επικαιρότητα. Σήμερα, ο σύμβουλος επί εθνικών θεμάτων Μακεδονίας – Θράκης του τότε πρωθυπουργού Ν. Μέρτζος μιλά στη «Μ» για τις επιφυλάξεις που εξέφρασε, για το ρόλο του επίσης συμβούλου του Κ. Μητσοτάκη Κυριάκου Γριβέα, για το καθοριστικό τηλεφώνημα στον υπουργό Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και για την «απειλή» του Ντίνου Κοσμόπουλου.
Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ
Το τι διαμείφθηκε στη συνεδρίαση όπου ελήφθη η απόφαση για την διοργάνωση του συλλαλητηρίου, είναι ένα ερωτηματικό. Πόσοι και ποιοι διαφώνησαν με την ιδέα του συλλαλητηρίου δεν είναι γνωστό. Βλέπετε, το θέμα του ονόματος παραμένει τρέχον κι έτσι «αν αποκαλυφθούν μπορεί να εκπλαγεί ο ελληνικός λαός», όπως υποστηρίζει ο Γιαγκιόζης.
Ωστόσο, ο Ν. Μέρτζος αποκαλύπτει για πρώτη φορά, όπως λέει, τις επιφυλάξεις που εξέφρασε τότε. Κατέχοντας τη θεσμική θέση του πρωθυπουργικού συμβούλου, εκτιμούσε ότι το συλλαλητήριο θα δέσμευε την εξωτερική πολιτική της χώρας σε μια κρίσιμη περίοδο για τα Βαλκάνια. Μάλιστα, όπως θα διαβάσετε, υποστηρίζει ότι έδωσε την συγκατάθεσή του με την πεποίθηση ότι ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης γνώριζε και ενέκρινε το συλλαλητήριο, καθώς υπήρξε η θετική γνωμοδότηση του υπουργού Εξωτερικών Αντ. Σαμαρά.
Λέει, λοιπόν, ο Μέρτζος: «Βρισκόμουν στο Νυμφαίο, στη μεθόριο δηλαδή όπου κρινόταν το παιχνίδι, είχα συνεχή επικοινωνία με την κυβέρνηση Γκλιγκόροφ. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου του ’92, με πολύ χιόνι στο Νυμφαίο, με ειδοποίησαν από τη Μακεδονική Επιτροπή, ο Ζαρντινίδης και ο Γιαγκιόζης, να κατέβω στη Θεσσαλονίκη γιατί υπάρχει σοβαρός λόγος. Τους λέω ‘δεν γίνεται’ και μου απαντάνε ‘όχι, πρόκειται για μια κρίσιμη απόφαση διότι θα κάνουμε συλλαλητήριο’. Την ίδια περίοδο ο τότε πρωθυπουργός Μητσοτάκης είχε φύγει μαζί με την Ντόρα για διακοπές στην Ιταλία -εφημερίδες τον συκοφαντούσαν ότι πήγε να πωλήσει τα τσιμέντα ΑΓΕΤ – Ηρακλής στην Calcestrucci. Επειδή όμως βρισκόταν στο Τιρόλο, δεν είχα επικοινωνία μαζί του.
«Ωστόσο κατήλθα στο Αμύνταιο και από το κατάστημα των αδελφών Οικονόμου επικοινώνησα με τον Κυριάκο Γριβέα (σ.σ. σημερινό πρόεδρο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης καθώς και της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Έργων Αθήνας), που τότε υπηρετούσε στο γραφείο του Μητσοτάκη. Του λέω: ‘Θέλω να μεταφέρεις ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό, ότι ετοιμάζεται μεγάλο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη που δεν θα έχει επιστροφή κι εγώ έχω σοβαρές επιφυλάξεις’. Όμως ο Γριβέας δεν το μετέφερε γιατί δεν κατάλαβε τη σημασία του. Ξέρεις, σε τέτοιες περιπτώσεις ο πρωθυπουργός δίνει εντολή να μην τον ενοχλήσει κανείς…
«Το ίδιο βράδυ πήγα στην Μακεδονική Επιτροπή που συνεδρίαζε στο Μακεδονία Παλάς. Ήταν εκεί, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Ζαρντινίδης, ο τότε πρόεδρος της Ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης Σεφιχά, ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Σωτήρης Καπετανόπουλος, ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Παντελής Κωνσταντινίδης, ο πρόεδρος της HELEXPO – ΔΕΘ Αλέκος Μπακατσέλος (το alter ego του Μητσοτάκη), ο πρόεδρος του Ιδρύματος του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Δημήτρης Ζάννας, ο πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητρόπολης πατέρας Ιωάννης Τασσιάς, ο στρατηγός Αγαμέμνων Γκράτζιος, ο καθηγητής Αριστοτέλης Βρίτσιος, ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης κ.ά.
Είχαν ήδη πάρει την απόφαση. Όταν έφτασα, ντυμένος με… τ’ αντάρτικα αφού κατέβηκα από τα χιόνια, τους είπα ότι εγώ δεν συμφωνώ, διότι ένα συλλαλητήριο -του μεγέθους που θα έχει και πρέπει να έχει- θα δεσμεύσει τους πολιτικούς και την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας σε μια ρευστή εποχή για τα Βαλκάνια, στην οποία έχουμε ανάγκη συμμαχιών και πολιτικών ελιγμών. Θυμάμαι έγινε πανζουρλισμός! «Ο Κοσμόπουλος απείλησε ότι αν περάσει η δική μου πρόταση θα υποβάλλει την παραίτησή του. Προφανώς εννοούσε από την Μακεδονική Επιτροπή, ίσως όμως να κλιμάκωνε. Έχοντας υπόψη μου το μήνυμα που έστειλα στον Μητσοτάκη, δέχθηκα την πρόταση του Κοσμόπουλου να επικοινωνήσουμε με τον υπουργό Εξωτερικών, ώστε να λάβουμε την κυβερνητική άποψη για το τι έπρεπε να κάνουμε. Λέω τότε στον Αλέκο Μπακατσέλο: «Θα τον βάλετε σε λούκι τον πρωθυπουργό και την Ελλάδα». Πήγαμε στο κατάστημά του στην οδό Β. Γεωργίoυ και ο δήμαρχος επικοινώνησε με τον Σαμαρά. Εκείνος είπε εκθύμως ‘ναι’ και ότι αυτό θα εξυπηρετήσει τα μέγιστα την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Τότε επιστρέψαμε στο Μακεδονία Παλάς και έδωσα τη συγκατάθεσή μου λέγοντας ότι εφόσον έχει ληφθεί και επικυρωθεί η απόφαση εγώ θα βοηθήσω στην εκτέλεση της αποφάσεως αλλά με την πεποίθηση ότι πλέον μπήκαμε σε δρόμο χωρίς επιστροφή».
Το τι διαμείφθηκε στη συνεδρίαση όπου ελήφθη η απόφαση για την διοργάνωση του συλλαλητηρίου, είναι ένα ερωτηματικό. Πόσοι και ποιοι διαφώνησαν με την ιδέα του συλλαλητηρίου δεν είναι γνωστό. Βλέπετε, το θέμα του ονόματος παραμένει τρέχον κι έτσι «αν αποκαλυφθούν μπορεί να εκπλαγεί ο ελληνικός λαός», όπως υποστηρίζει ο Γιαγκιόζης.
Ωστόσο, ο Ν. Μέρτζος αποκαλύπτει για πρώτη φορά, όπως λέει, τις επιφυλάξεις που εξέφρασε τότε. Κατέχοντας τη θεσμική θέση του πρωθυπουργικού συμβούλου, εκτιμούσε ότι το συλλαλητήριο θα δέσμευε την εξωτερική πολιτική της χώρας σε μια κρίσιμη περίοδο για τα Βαλκάνια. Μάλιστα, όπως θα διαβάσετε, υποστηρίζει ότι έδωσε την συγκατάθεσή του με την πεποίθηση ότι ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης γνώριζε και ενέκρινε το συλλαλητήριο, καθώς υπήρξε η θετική γνωμοδότηση του υπουργού Εξωτερικών Αντ. Σαμαρά.
Λέει, λοιπόν, ο Μέρτζος: «Βρισκόμουν στο Νυμφαίο, στη μεθόριο δηλαδή όπου κρινόταν το παιχνίδι, είχα συνεχή επικοινωνία με την κυβέρνηση Γκλιγκόροφ. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου του ’92, με πολύ χιόνι στο Νυμφαίο, με ειδοποίησαν από τη Μακεδονική Επιτροπή, ο Ζαρντινίδης και ο Γιαγκιόζης, να κατέβω στη Θεσσαλονίκη γιατί υπάρχει σοβαρός λόγος. Τους λέω ‘δεν γίνεται’ και μου απαντάνε ‘όχι, πρόκειται για μια κρίσιμη απόφαση διότι θα κάνουμε συλλαλητήριο’. Την ίδια περίοδο ο τότε πρωθυπουργός Μητσοτάκης είχε φύγει μαζί με την Ντόρα για διακοπές στην Ιταλία -εφημερίδες τον συκοφαντούσαν ότι πήγε να πωλήσει τα τσιμέντα ΑΓΕΤ – Ηρακλής στην Calcestrucci. Επειδή όμως βρισκόταν στο Τιρόλο, δεν είχα επικοινωνία μαζί του.
«Ωστόσο κατήλθα στο Αμύνταιο και από το κατάστημα των αδελφών Οικονόμου επικοινώνησα με τον Κυριάκο Γριβέα (σ.σ. σημερινό πρόεδρο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης καθώς και της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Έργων Αθήνας), που τότε υπηρετούσε στο γραφείο του Μητσοτάκη. Του λέω: ‘Θέλω να μεταφέρεις ένα μήνυμα στον πρωθυπουργό, ότι ετοιμάζεται μεγάλο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη που δεν θα έχει επιστροφή κι εγώ έχω σοβαρές επιφυλάξεις’. Όμως ο Γριβέας δεν το μετέφερε γιατί δεν κατάλαβε τη σημασία του. Ξέρεις, σε τέτοιες περιπτώσεις ο πρωθυπουργός δίνει εντολή να μην τον ενοχλήσει κανείς…
«Το ίδιο βράδυ πήγα στην Μακεδονική Επιτροπή που συνεδρίαζε στο Μακεδονία Παλάς. Ήταν εκεί, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Ζαρντινίδης, ο τότε πρόεδρος της Ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης Σεφιχά, ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Σωτήρης Καπετανόπουλος, ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Παντελής Κωνσταντινίδης, ο πρόεδρος της HELEXPO – ΔΕΘ Αλέκος Μπακατσέλος (το alter ego του Μητσοτάκη), ο πρόεδρος του Ιδρύματος του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Δημήτρης Ζάννας, ο πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητρόπολης πατέρας Ιωάννης Τασσιάς, ο στρατηγός Αγαμέμνων Γκράτζιος, ο καθηγητής Αριστοτέλης Βρίτσιος, ο δημοσιογράφος Φαίδων Γιαγκιόζης κ.ά.
Είχαν ήδη πάρει την απόφαση. Όταν έφτασα, ντυμένος με… τ’ αντάρτικα αφού κατέβηκα από τα χιόνια, τους είπα ότι εγώ δεν συμφωνώ, διότι ένα συλλαλητήριο -του μεγέθους που θα έχει και πρέπει να έχει- θα δεσμεύσει τους πολιτικούς και την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας σε μια ρευστή εποχή για τα Βαλκάνια, στην οποία έχουμε ανάγκη συμμαχιών και πολιτικών ελιγμών. Θυμάμαι έγινε πανζουρλισμός! «Ο Κοσμόπουλος απείλησε ότι αν περάσει η δική μου πρόταση θα υποβάλλει την παραίτησή του. Προφανώς εννοούσε από την Μακεδονική Επιτροπή, ίσως όμως να κλιμάκωνε. Έχοντας υπόψη μου το μήνυμα που έστειλα στον Μητσοτάκη, δέχθηκα την πρόταση του Κοσμόπουλου να επικοινωνήσουμε με τον υπουργό Εξωτερικών, ώστε να λάβουμε την κυβερνητική άποψη για το τι έπρεπε να κάνουμε. Λέω τότε στον Αλέκο Μπακατσέλο: «Θα τον βάλετε σε λούκι τον πρωθυπουργό και την Ελλάδα». Πήγαμε στο κατάστημά του στην οδό Β. Γεωργίoυ και ο δήμαρχος επικοινώνησε με τον Σαμαρά. Εκείνος είπε εκθύμως ‘ναι’ και ότι αυτό θα εξυπηρετήσει τα μέγιστα την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Τότε επιστρέψαμε στο Μακεδονία Παλάς και έδωσα τη συγκατάθεσή μου λέγοντας ότι εφόσον έχει ληφθεί και επικυρωθεί η απόφαση εγώ θα βοηθήσω στην εκτέλεση της αποφάσεως αλλά με την πεποίθηση ότι πλέον μπήκαμε σε δρόμο χωρίς επιστροφή».
«Το ΚΚΕ πιέζει να μην εμφανιστεί ο μητροπολίτης…»ΥΠΗΡΞΑΝ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ;
«Υπήρχαν αντίθετες απόψεις για την χρεία του συλλαλητηρίου;» ρωτήσαμε τον τότεδήμαρχο Θεσσαλονίκης Ντίνο Κοσμόπουλο, ο οποίος -όταν του το ζητήσαμε- δεν επέδειξε ιδιαίτερη διάθεση να μιλήσει για εκείνη την περίοδο. «Όχι, δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο. Κι όποιος το λέει λέει ψέματα. Το τι λέγεται εκ των υστέρων…» μας απάντησε. «Ο Μέρτζος, που τότε ήταν και σύμβουλος του πρωθυπουργού Μητσοτάκη, τι θέση εξέφρασε; Είχε επιφυλάξεις;» ξαναρωτήσαμε. «Όχι, σου είπε τέτοιο πράγμα ο Νίκος; Δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο» επέμεινε. «Είναι αλήθεια ότι απειλήσατε με παραίτηση σε περίπτωση ματαίωσης της απόφασης για διοργάνωση του συλλαλητηρίου;». «Όχι βέβαια. Δεν νομίζω ότι διατυπώθηκε καμία διαφωνία πλην του ΚΚΕ, αλλά για άλλους λόγους. Οι βουλευτές στριμώχνονταν κάτω από την εξέδρα για να μην φανεί ότι απουσίαζαν από το συλλαλητήριο» απάντησε γελώντας.
«Υπήρξαν κάποιες» διαφωνίες καταθέτει ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Θεσσαλονίκης Σωτήρης Καπετανόπουλος, αλλά δεν θυμάται από ποιους. «Δε νομίζω ο Νίκος Μέρτζος να είχε διατυπώσει επιφυλάξεις. Δεν θυμούμαι κάτι τέτοιο. Όσον αφορά το τελικώς γενόμενον, πάντα υπάρχουν προτάσεις για την διαδικασία, αλλά δεν ήταν αρνητικός στο συλλαλητήριο ο Μέρτζος. Δεν θυμούμαι να είχε αντιρρήσεις ο Νίκος. Έχει μια σύνθεση στη σκέψη που του επιτρέπει σε πολλά ζητήματα να κάνει διαφορετική προσέγγιση χωρίς να αμφισβητεί τον τελικό στόχο. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις είχαν να κάνουν όχι με το αν έπρεπε να γίνει το συλλαλητήριο αλλά με τον τρόπο με τον οποίο θα πορευόμασταν» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου διαφωνία Θεσσαλονικέων για την χρεία του συλλαλητηρίου. Τουλάχιστον δημόσια ο Μέρτζος δεν είχε διατυπώσει καμία επιφύλαξη. Δεν ξέρω τι μπορούσε να κάνει παρασκηνιακά και αν έκανε» υποστηρίζει ο ανεξάρτητος σήμερα βουλευτής (τότε βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης) Στέλιος Παπαθεμελής.
«Υπήρχαν αντίθετες απόψεις για την χρεία του συλλαλητηρίου;» ρωτήσαμε τον τότεδήμαρχο Θεσσαλονίκης Ντίνο Κοσμόπουλο, ο οποίος -όταν του το ζητήσαμε- δεν επέδειξε ιδιαίτερη διάθεση να μιλήσει για εκείνη την περίοδο. «Όχι, δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο. Κι όποιος το λέει λέει ψέματα. Το τι λέγεται εκ των υστέρων…» μας απάντησε. «Ο Μέρτζος, που τότε ήταν και σύμβουλος του πρωθυπουργού Μητσοτάκη, τι θέση εξέφρασε; Είχε επιφυλάξεις;» ξαναρωτήσαμε. «Όχι, σου είπε τέτοιο πράγμα ο Νίκος; Δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο» επέμεινε. «Είναι αλήθεια ότι απειλήσατε με παραίτηση σε περίπτωση ματαίωσης της απόφασης για διοργάνωση του συλλαλητηρίου;». «Όχι βέβαια. Δεν νομίζω ότι διατυπώθηκε καμία διαφωνία πλην του ΚΚΕ, αλλά για άλλους λόγους. Οι βουλευτές στριμώχνονταν κάτω από την εξέδρα για να μην φανεί ότι απουσίαζαν από το συλλαλητήριο» απάντησε γελώντας.
«Υπήρξαν κάποιες» διαφωνίες καταθέτει ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Θεσσαλονίκης Σωτήρης Καπετανόπουλος, αλλά δεν θυμάται από ποιους. «Δε νομίζω ο Νίκος Μέρτζος να είχε διατυπώσει επιφυλάξεις. Δεν θυμούμαι κάτι τέτοιο. Όσον αφορά το τελικώς γενόμενον, πάντα υπάρχουν προτάσεις για την διαδικασία, αλλά δεν ήταν αρνητικός στο συλλαλητήριο ο Μέρτζος. Δεν θυμούμαι να είχε αντιρρήσεις ο Νίκος. Έχει μια σύνθεση στη σκέψη που του επιτρέπει σε πολλά ζητήματα να κάνει διαφορετική προσέγγιση χωρίς να αμφισβητεί τον τελικό στόχο. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις είχαν να κάνουν όχι με το αν έπρεπε να γίνει το συλλαλητήριο αλλά με τον τρόπο με τον οποίο θα πορευόμασταν» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου διαφωνία Θεσσαλονικέων για την χρεία του συλλαλητηρίου. Τουλάχιστον δημόσια ο Μέρτζος δεν είχε διατυπώσει καμία επιφύλαξη. Δεν ξέρω τι μπορούσε να κάνει παρασκηνιακά και αν έκανε» υποστηρίζει ο ανεξάρτητος σήμερα βουλευτής (τότε βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης) Στέλιος Παπαθεμελής.
Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕΌσο αφορά στη διαφωνία του ΚΚΕ, ο Φ. Γιαγκιόζης γράφει στο βιβλίο του «Η αλήθεια πίσω από την Ιστορία» ότι στις 12 Φεβρουαρίου «Ο Κοσμόπουλος δέχεται πιέσεις από το ΚΚΕ να μην εμφανιστεί ο Μητροπολίτης». Περισσότερες λεπτομέρειες θυμάται ο, δικηγόρος στο επάγγελμα, Σ. Καπετανόπουλος: «Στην διακομματική επιτροπή που είχε συστήσει ο δήμος συμμετείχαν ο Γιώργος Γαλατσόπουλος, τότε πρόεδρος του κομματικού οργάνου της ΝΔ στη Θεσσαλονίκη, ο βουλευτής του ΚΚΕ Γιάννης Κατσαρός, ο δημοτικός σύμβουλος Δημήτρης Παπάζογλου για λογαριασμό του Συνασπισμού και ο Γιάννης Μαγκριώτης ως γ.γ. της Ν.Ε. ΠΑΣΟΚ Θεσσαλονίκης, ο Θανάσης Αργυριάδης εκ μέρους της ΔΗΑΝΑ, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης κι εγώ. Είχαμε προβληματισμό εάν θα το ψήφισμα έπρεπε να λέει ότι ‘δεν δεχόμαστε τη λέξη Μακεδονία’ ή αν θα έλεγε ‘τη λέξη Μακεδονία και τα παράγωγά της’, γινόταν μια έντονη συζήτηση σχετικά με αυτό και φτάσαμε δύο ημέρες προ του συλλαλητηρίου. Έτσι, την Τρίτη το μεσημέρι, κι ενώ γινόταν σύσκεψη στο γραφείο του δημάρχου γι’ αυτό το θέμα, σηκώθηκε ο Κατσαρός και λέει ‘εμείς ως κόμμα δηλώνουμε ότι δεν θα συμμετάσχουμε'».
Πως το αιτιολόγησε; «Έτσι… Απλά το δήλωσε. Κι ήταν εντυπωσιακό, όλοι εκπλαγήκαμε δεδομένου ότι επί δέκα μέρες γινόταν συζητήσεις για την οργάνωση, για το κείμενο για το ψήφισμα κλπ, χωρίς να μπαίνει η διάσταση ότι εμείς συμμετέχουμε μόνο ως παρατηρητές αλλά δεν πρόκειται να κινητοποιήσουμε τους ψηφοφόρους μας. Ο ΣΥΝ είχε την άποψη ότι δεν έπρεπε να δεσμευτούμε στο θέμα της λέξεως ‘και τα παράγωγα’, ο Μαγκριώτης είπε ότι ‘εμείς θέλουμε και τα παράγωγα’, όπως και ο Γαλατσόπουλος. Με βάση αυτά ο δήμαρχος μου λέει ‘έχουμε μια άποψη της πλειοψηφίας των παρόντων άρα θα πρέπει το ψήφισμα να αποκλείει και τα παράγωγα της λέξης Μακεδονία’. Εξάλλου αυτό ήταν σύμφωνο και με τη θέση του δημοτικού συμβουλίου, που είχε ήδη λάβει απόφαση».
Πως το αιτιολόγησε; «Έτσι… Απλά το δήλωσε. Κι ήταν εντυπωσιακό, όλοι εκπλαγήκαμε δεδομένου ότι επί δέκα μέρες γινόταν συζητήσεις για την οργάνωση, για το κείμενο για το ψήφισμα κλπ, χωρίς να μπαίνει η διάσταση ότι εμείς συμμετέχουμε μόνο ως παρατηρητές αλλά δεν πρόκειται να κινητοποιήσουμε τους ψηφοφόρους μας. Ο ΣΥΝ είχε την άποψη ότι δεν έπρεπε να δεσμευτούμε στο θέμα της λέξεως ‘και τα παράγωγα’, ο Μαγκριώτης είπε ότι ‘εμείς θέλουμε και τα παράγωγα’, όπως και ο Γαλατσόπουλος. Με βάση αυτά ο δήμαρχος μου λέει ‘έχουμε μια άποψη της πλειοψηφίας των παρόντων άρα θα πρέπει το ψήφισμα να αποκλείει και τα παράγωγα της λέξης Μακεδονία’. Εξάλλου αυτό ήταν σύμφωνο και με τη θέση του δημοτικού συμβουλίου, που είχε ήδη λάβει απόφαση».
«Ο Μητσοτάκης επιχείρησε να το ματαιώσει…»Και για τις άνωθεν πολιτικές παρεμβάσεις, όμως, υπάρχουν διαφορετικές μαρτυρίες. Παρόλο που οι αφηγήσεις παραλάσσονται, αναλόγως μνήμης, στο διά ταύτα υπάρχει ομοφωνία για τη στάση του υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και διαφωνία για τη στάση του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
«Ενημερώσαμε τον Μητσοτάκη και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας… Η ενημέρωση γινόταν από τρία άτομα. Ο ΠτΔ ενημερωνόταν από τον Κοσμόπουλο και τον Τρακατέλλη, ο Μητσοτάκης από τους Ζαρντινίδη, Χατζηνικολάου, Μέρτζο κι εμένα, μέσω του Αλέκου Μπακατσέλου, σαν πλησιέστερου κοινωνικά» λέει ο Φ. Γιαγκιόζης.
«Όταν επέστρεψε ο Μητσοτάκης από την Ιταλία» αφηγείται ο Ν. Μέρτζος, «του ανακοίνωσα την απόφαση και τις σκέψεις μου. Μου λέει ‘τώρα έχει ληφθεί η απόφαση. Εμείς δεν μπορούμε να εμφανιστούμε μειοδότες και να το ματαιώσουμε’. Δεν ήταν θέμα πλειοδοσίας, αλλά δεν μπορούσε να βγει στη μειοδοσία. Διότι ήδη κατηγορείτο ως μειοδότης ο Μητσοτάκης και συνιστούσε στον υπουργό Εξωτερικών να είναι λιγότερο αδιάλλακτος, ενώ το συλλαλητήριο ήταν η πολιτική διαπίστευση του Σαμαρά στο να τηρήσει τη σκληρή γραμμή και το άλλοθί του για να πει στον πρωθυπουργό ‘εδώ ο λαός λέει αυτά. Εσύ τι λες;'».
Εκείνη την εποχή, μέσα στην κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας είχαν αναπτυχθεί τάσεις για τη διαδοχή του Μητσοτάκη, ο οποίος κυβερνούσε με μία ψήφο, αυτήν του βουλευτή της ΔΗΑΝΑ Θόδωρου Κατσίκη, υπενθυμίζει ο Ν. Μέρτζος. «Ο Ανδριανόπουλος αρνήθηκε να αναλάβει υπουργείο ζητώντας περισσότερες αρμοδιότητες, ο Έβερτ άρχισε να αυτονομείται και ο Σαμαράς, πιο νομιμόφρων, θεωρείτο το πουλέν της ΝΔ και ευνοούμενος του Μητσοτάκη. Όλοι αυτοί άρχισαν να πλειοδοτούν ως προς το θέμα τόσο προς την Κ.Ο. όσο και ως προς την κοινή γνώμη. Και είναι δυστύχημα το ότι κανείς από αυτούς, με εξαίρεση ίσως λίγο τον Σαμαρά, δεν γνώριζε σε βάθος το ζήτημα. Ο Σαμαράς είχε και προσωπική ευαισθησία διότι ήταν δισέγγονος της Πηνελόπης Δέλτα, που ήταν η γυναίκα βάρδος του Μακεδονικού Αγώνα, και εγγονός του Αλέξανδρου Ζάννα, μακεδονομάχου και πρώτου υπουργού Αεροπορίας του Βενιζέλου. Η δε μάνα του Λένα, κόρη του Αλέξανδρου Ζάννα και αδελφή του αείμνηστου Παύλου, ήταν βλάχα» συμπληρώνει.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Θεσσαλονίκης Σωτήρης Καπετανόπουλος υποστηρίζει: «Όσον αφορά την σκοπιμότητα του συλλαλητηρίου κάποιες νύξεις εγένοντο αλλά δεν μπορεί να πει κανείς ότι ήταν μια ανοιχτή ρήξη ή μια ανοιχτή αντίδραση. Γεγονός πάντως είναι ότι τις πρώτες 10 ημέρες προετοιμασίες του συλλαλητηρίου είχαμε μεγάλο πρόβλημα με τη σύνταξη του ψηφίσματος. Εγώ ως χρεωθείς τη σύνταξη του ψηφίσματος και της ομιλίας του δημάρχου, συναντούσα μεγάλο πρόβλημα σ’ αυτό. Δεν μπορώ να πω ότι υπήρξε παρέμβαση κυβερνητική προς το πρόσωπό μου. Που λένε δηλαδή ότι ο τότε πρωθυπουργός Μητσοτάκης παρενέβη είτε αυτοπροσώπως είτε δι’ αντιπροσώπου. Καθόλου. Δεν ξέρω αν είχε κάποια επικοινωνία με τον δήμαρχο, αλλά με μένα δεν υπήρξε καμία ούτε ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος μου διεμήνυσε κάτι που να σχετίζεται με μια άποψη του τότε πρωθυπουργού της χώρας. Είχαμε μόνον μια επικοινωνία με τον Αντώνη Σαμαρά, τότε υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος θα πήγαινε στη Λισσαβώνα, από την προηγουμένη του συλλαλητηρίου, όπου διεξαγόταν η σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών υπό την πορτογαλική προεδρία. Μας είπε, λοιπόν, ότι -αφού το είχαμε αποφασίσει- η εικόνα του συλλαλητηρίου θα αποτελούσε ένα εξαιρετικό χαρτί στην ατζέντα του όπως και ένα κείμενο το οποίο θα του έδινε το δικαίωμα να πει ότι ως υπουργός Εξωτερικών δεν μεταφέρει μόνο τις απόψεις της διπλωματίας και της πολιτικής αλλά ταυτόχρονα κι ένα ψήφισμα το οποίο βγήκε από 1,5 εκατομμύριο λαού που συγκεντρώθηκε αυθόρμητα για να διαμαρτυρηθεί στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας και της Βορείου Ελλάδος, τη Θεσσαλονίκη. Αυτή ήταν η μόνη τοποθέτηση από πλευράς του υπουργού Εξωτερικών της χώρας».
«Είχα επικοινωνία με τον Μητσοτάκη»διαβεβαιώνει ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος (επιβεβαιώνοντας έτσι έστω έμμεσα τον Μέρτζο) «και ήταν ο μόνος που είχε επιφυλάξεις. Άλλαξε την πτήση του επιστρέφοντας από το Νταβός, δυο τρεις μέρες πριν το συλλαλητήριο για να συναντηθούμε. Μου είπε απλώς ότι θέλει να είμαι ο μόνος ομιλητής, όπως κι έγινε, για να μην ειπωθεί κάτι που θα διακυβεύσει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας».
Αντίθετη η μαρτυρία του δημοσιογράφου Φαίδωνα Γιαγκιόζη. «Δεν είχε επιφυλάξεις ο Μητσοτάκης. Όντας πρωθυπουργός άλλαξε το δρομολόγιο του και από το Μιλάνο ήρθε στο αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης. Εκ μέρους της Επιτροπής λέμε στον Μητσοτάκη στην αίθουσα των VIP: «θέλουμε να κάνουμε συλλαλητήριο». Ο Μητσοτάκης έκανε πάρα πολλές ερωτήσεις. «Θα χρειαστείτε τίποτα;» μας ρώτησε. Του απαντήσαμε «όχι». Όσο για τον υπουργό Εξωτερικών; «Με τον Σαμαρά είχαμε συχνή επικοινωνία. Η μισή γενιά του Σαμαρά είναι Μακεδόνες. Ο Σαμαράς δεν κοίταζε τα πράγματα με τη λογική αλλά με την ψυχή του» υποστηρίζει ο Γιαγκιόζης.
«Ενημερώσαμε τον Μητσοτάκη και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας… Η ενημέρωση γινόταν από τρία άτομα. Ο ΠτΔ ενημερωνόταν από τον Κοσμόπουλο και τον Τρακατέλλη, ο Μητσοτάκης από τους Ζαρντινίδη, Χατζηνικολάου, Μέρτζο κι εμένα, μέσω του Αλέκου Μπακατσέλου, σαν πλησιέστερου κοινωνικά» λέει ο Φ. Γιαγκιόζης.
«Όταν επέστρεψε ο Μητσοτάκης από την Ιταλία» αφηγείται ο Ν. Μέρτζος, «του ανακοίνωσα την απόφαση και τις σκέψεις μου. Μου λέει ‘τώρα έχει ληφθεί η απόφαση. Εμείς δεν μπορούμε να εμφανιστούμε μειοδότες και να το ματαιώσουμε’. Δεν ήταν θέμα πλειοδοσίας, αλλά δεν μπορούσε να βγει στη μειοδοσία. Διότι ήδη κατηγορείτο ως μειοδότης ο Μητσοτάκης και συνιστούσε στον υπουργό Εξωτερικών να είναι λιγότερο αδιάλλακτος, ενώ το συλλαλητήριο ήταν η πολιτική διαπίστευση του Σαμαρά στο να τηρήσει τη σκληρή γραμμή και το άλλοθί του για να πει στον πρωθυπουργό ‘εδώ ο λαός λέει αυτά. Εσύ τι λες;'».
Εκείνη την εποχή, μέσα στην κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας είχαν αναπτυχθεί τάσεις για τη διαδοχή του Μητσοτάκη, ο οποίος κυβερνούσε με μία ψήφο, αυτήν του βουλευτή της ΔΗΑΝΑ Θόδωρου Κατσίκη, υπενθυμίζει ο Ν. Μέρτζος. «Ο Ανδριανόπουλος αρνήθηκε να αναλάβει υπουργείο ζητώντας περισσότερες αρμοδιότητες, ο Έβερτ άρχισε να αυτονομείται και ο Σαμαράς, πιο νομιμόφρων, θεωρείτο το πουλέν της ΝΔ και ευνοούμενος του Μητσοτάκη. Όλοι αυτοί άρχισαν να πλειοδοτούν ως προς το θέμα τόσο προς την Κ.Ο. όσο και ως προς την κοινή γνώμη. Και είναι δυστύχημα το ότι κανείς από αυτούς, με εξαίρεση ίσως λίγο τον Σαμαρά, δεν γνώριζε σε βάθος το ζήτημα. Ο Σαμαράς είχε και προσωπική ευαισθησία διότι ήταν δισέγγονος της Πηνελόπης Δέλτα, που ήταν η γυναίκα βάρδος του Μακεδονικού Αγώνα, και εγγονός του Αλέξανδρου Ζάννα, μακεδονομάχου και πρώτου υπουργού Αεροπορίας του Βενιζέλου. Η δε μάνα του Λένα, κόρη του Αλέξανδρου Ζάννα και αδελφή του αείμνηστου Παύλου, ήταν βλάχα» συμπληρώνει.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Θεσσαλονίκης Σωτήρης Καπετανόπουλος υποστηρίζει: «Όσον αφορά την σκοπιμότητα του συλλαλητηρίου κάποιες νύξεις εγένοντο αλλά δεν μπορεί να πει κανείς ότι ήταν μια ανοιχτή ρήξη ή μια ανοιχτή αντίδραση. Γεγονός πάντως είναι ότι τις πρώτες 10 ημέρες προετοιμασίες του συλλαλητηρίου είχαμε μεγάλο πρόβλημα με τη σύνταξη του ψηφίσματος. Εγώ ως χρεωθείς τη σύνταξη του ψηφίσματος και της ομιλίας του δημάρχου, συναντούσα μεγάλο πρόβλημα σ’ αυτό. Δεν μπορώ να πω ότι υπήρξε παρέμβαση κυβερνητική προς το πρόσωπό μου. Που λένε δηλαδή ότι ο τότε πρωθυπουργός Μητσοτάκης παρενέβη είτε αυτοπροσώπως είτε δι’ αντιπροσώπου. Καθόλου. Δεν ξέρω αν είχε κάποια επικοινωνία με τον δήμαρχο, αλλά με μένα δεν υπήρξε καμία ούτε ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος μου διεμήνυσε κάτι που να σχετίζεται με μια άποψη του τότε πρωθυπουργού της χώρας. Είχαμε μόνον μια επικοινωνία με τον Αντώνη Σαμαρά, τότε υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος θα πήγαινε στη Λισσαβώνα, από την προηγουμένη του συλλαλητηρίου, όπου διεξαγόταν η σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών υπό την πορτογαλική προεδρία. Μας είπε, λοιπόν, ότι -αφού το είχαμε αποφασίσει- η εικόνα του συλλαλητηρίου θα αποτελούσε ένα εξαιρετικό χαρτί στην ατζέντα του όπως και ένα κείμενο το οποίο θα του έδινε το δικαίωμα να πει ότι ως υπουργός Εξωτερικών δεν μεταφέρει μόνο τις απόψεις της διπλωματίας και της πολιτικής αλλά ταυτόχρονα κι ένα ψήφισμα το οποίο βγήκε από 1,5 εκατομμύριο λαού που συγκεντρώθηκε αυθόρμητα για να διαμαρτυρηθεί στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας και της Βορείου Ελλάδος, τη Θεσσαλονίκη. Αυτή ήταν η μόνη τοποθέτηση από πλευράς του υπουργού Εξωτερικών της χώρας».
«Είχα επικοινωνία με τον Μητσοτάκη»διαβεβαιώνει ο δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος (επιβεβαιώνοντας έτσι έστω έμμεσα τον Μέρτζο) «και ήταν ο μόνος που είχε επιφυλάξεις. Άλλαξε την πτήση του επιστρέφοντας από το Νταβός, δυο τρεις μέρες πριν το συλλαλητήριο για να συναντηθούμε. Μου είπε απλώς ότι θέλει να είμαι ο μόνος ομιλητής, όπως κι έγινε, για να μην ειπωθεί κάτι που θα διακυβεύσει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας».
Αντίθετη η μαρτυρία του δημοσιογράφου Φαίδωνα Γιαγκιόζη. «Δεν είχε επιφυλάξεις ο Μητσοτάκης. Όντας πρωθυπουργός άλλαξε το δρομολόγιο του και από το Μιλάνο ήρθε στο αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης. Εκ μέρους της Επιτροπής λέμε στον Μητσοτάκη στην αίθουσα των VIP: «θέλουμε να κάνουμε συλλαλητήριο». Ο Μητσοτάκης έκανε πάρα πολλές ερωτήσεις. «Θα χρειαστείτε τίποτα;» μας ρώτησε. Του απαντήσαμε «όχι». Όσο για τον υπουργό Εξωτερικών; «Με τον Σαμαρά είχαμε συχνή επικοινωνία. Η μισή γενιά του Σαμαρά είναι Μακεδόνες. Ο Σαμαράς δεν κοίταζε τα πράγματα με τη λογική αλλά με την ψυχή του» υποστηρίζει ο Γιαγκιόζης.
Στέλιος Παπαθεμελής: «Ζαρντινίδης – Γκράτζιος δεν υπέκυψαν»Κεραυνός για τον επίτιμο πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας είναι ο Στέλιος Παπαθεμελής.«Θυμούμαι ότι ο τότε πρωθυπουργός Μητσοτάκης επιχείρησε να ματαιώσει την εκδήλωση και ενώ ήταν σε συνεδρίαση η Επιτροπή, ο Μητσοτάκης προσγειώθηκε για λίγο στη Θεσσαλονίκη. Είχαν πάει να τον δουν οι Ζαρντινίδης και Γκράτζιος. Όταν ήρθαν δεν απέκρυψαν ότι τους υπέδειξε να ματαιωθεί το συλλαλητήριο. Δεν ήθελε να ξεσηκωθεί ο λαός και να τον έχει απέναντί του. Είχε προφανώς στο μυαλό του ο Μητσοτάκης συμβιβαστικές λύσεις οι οποίες την εποχή εκείνη ήταν αδιανόητες για τον ελληνικό λαό. Οι δύο άνδρες όμως δεν υπέκυψαν στην έκκληση εκείνη του πρωθυπουργού» λέει στη «Μ».
«Τότε ήταν που η Επιτροπή Εξωτερικών του Κογκρέσου και μια ειδική ομάδα που όρισε η ΕΟΚ ήρθαν στην Αθήνα για να ελέγξουν αν όντως αυτό που βλέπουν είχε βάθος ή απλώς ήταν ένα επιφανειακό γεγονός και μια εφήμερη έκρηξη των Ελλήνων. Συνάντησαν κυβερνητικούς παράγοντες, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό το οποίο συμπέραναν ήταν ότι η έκρηξη των Ελλήνων είναι επιφανειακή και θα τελειώσει πολύ γρήγορα. Άλλωστε αυτές τις διαβεβαιώσεις πρέπει να είχαν και από τον πρωθυπουργό τον ίδιο. Ο Μητσοτάκης είχε πει ότι σε δέκα χρόνια κανείς δεν θα θυμάται, αλλά αυτοί που το ξέχασαν είναι οι Έλληνες, όχι οι Σκοπιανοί. Δεν το ξέχασαν οι Αμερικάνοι, δεν το ξέχασαν οι Εγγλέζοι, οι Τούρκοι, κανένας δεν το ξέχασε εκτός από εμάς τους ίδιους. Και η ευθύνη είναι μέγιστη» τονίζει ο κ. Παπαθεμελής.
«Τότε ήταν που η Επιτροπή Εξωτερικών του Κογκρέσου και μια ειδική ομάδα που όρισε η ΕΟΚ ήρθαν στην Αθήνα για να ελέγξουν αν όντως αυτό που βλέπουν είχε βάθος ή απλώς ήταν ένα επιφανειακό γεγονός και μια εφήμερη έκρηξη των Ελλήνων. Συνάντησαν κυβερνητικούς παράγοντες, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό το οποίο συμπέραναν ήταν ότι η έκρηξη των Ελλήνων είναι επιφανειακή και θα τελειώσει πολύ γρήγορα. Άλλωστε αυτές τις διαβεβαιώσεις πρέπει να είχαν και από τον πρωθυπουργό τον ίδιο. Ο Μητσοτάκης είχε πει ότι σε δέκα χρόνια κανείς δεν θα θυμάται, αλλά αυτοί που το ξέχασαν είναι οι Έλληνες, όχι οι Σκοπιανοί. Δεν το ξέχασαν οι Αμερικάνοι, δεν το ξέχασαν οι Εγγλέζοι, οι Τούρκοι, κανένας δεν το ξέχασε εκτός από εμάς τους ίδιους. Και η ευθύνη είναι μέγιστη» τονίζει ο κ. Παπαθεμελής.
Η στάση των Κ. Καραμανλή – Α. ΠαπανδρέουΠρόεδρος της Δημοκρατίας την επίμαχη περίοδο ήταν ο αείμνηστος Μακεδόνας Κωνσταντίνος Καραμανλής (κατά τη δεύτερη θητεία του 1990-1995). Από τις μαρτυρίες των πρωτεργατών δεν προκύπτει αποτρεπτική ανάμιξή του στο θέμα του συλλαλητηρίου. «Είχα συνεχή επαφή με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή, έναν πολιτικό ευαίσθητο αλλά και εξαιρετικά νουνεχή» σημειώνει ο Νίκος Μέρτζος. Ο Φ. Γιαγκιόζης μαρτυρεί ότι «Επί της ουσίας ο Καραμανλής δεν είχε διαφωνία».
Όπως υποστηρίζει ο τελευταίος, μέλη της Μακεδονικής Επιτροπής συναντήθηκαν με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. «Εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ έχετε ό,τι θέλετε και θα συνεργαστείτε με τον Λαλιώτη» φέρεται να είπε. «Μας πρότειναν και τα δύο μεγάλα κόμματα τεχνογνωσία για την οργάνωση της εκδήλωσης. Αλλά εμείς αρνηθήκαμε»συμπληρώνει ο Γιαγκιόζης.
Όπως υποστηρίζει ο τελευταίος, μέλη της Μακεδονικής Επιτροπής συναντήθηκαν με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. «Εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ έχετε ό,τι θέλετε και θα συνεργαστείτε με τον Λαλιώτη» φέρεται να είπε. «Μας πρότειναν και τα δύο μεγάλα κόμματα τεχνογνωσία για την οργάνωση της εκδήλωσης. Αλλά εμείς αρνηθήκαμε»συμπληρώνει ο Γιαγκιόζης.
«Γιατί αλλάξαμε την ομιλία του Παντελεήμονα»
Καθόλη τη δεκαετία του ’80, ενώ το πρόβλημα τελούσε εν υπνώσει, ο δημοσιογράφος Νίκος Μέρτζος έδινε τη μάχη της αφύπνισης λαού και πολιτικών μέσα από τα ολοσέλιδα άρθρα του στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Το γεγονός αυτό του προσέδιδε αδιαμφισβήτητο κύρος στα θέματα αυτά, καθώς ήταν και παραμένει κορυφαίος γνώστης της περιοχής, των ανθρώπων, του προβλήματος. Για το λόγο αυτό τα μέλη της Μακεδονικής Επιτροπής έδειχναν ιδιαίτερο σεβασμό στην άποψή του.
«Η μεγάλη μέριμνα ήταν να εκφραστεί με τρόπο ακηδεμόνευτο και κομματικά μη εμπορεύσιμο το λαϊκό φρόνημα. Συνεπώς δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί ως οργανωτής ο σκληρός πυρήνας της Μακεδονικής Επιτροπής που αποτελείτο από στελέχη της Νέας Δημοκρατίας και δεν έπρεπε να θιγεί σε τίποτα το αίσθημα κομματικής ασφάλειας του ΠΑΣΟΚ, που είχε ισχυρές δυνάμεις, πολύ ισχυρότερες από σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, του ΣΥΝ αλλά και των οπαδών του ΚΚΕ που είχαν υπερβεί τις αποφάσεις της ηγεσίας» θυμάται ο Ν. Μέρτζος. «Γι’ αυτούς τους λόγους εξασφαλίσαμε μια συμφωνία με το ΠΑΣΟΚ ότι κανένα σημαδεμένο στέλεχος κόμματος δεν θα βρίσκεται πάνω στην εξέδρα ή αλλού. Δεν θα υπάρχει καμία κομματική χροιά και οργανωτικά θα ήταν και θα φαινόταν υπεύθυνος ο φυσικός ηγέτης της πόλεως, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Επίσης, αποφασίστηκε να διασφαλιστεί η συμμετοχή και η ευλογία της Εκκλησίας χωρίς όμως να φτάσουμε σε ακρότητες, δεδομένης της ιδιοσυγκρασίας του τότε μητροπολίτη Παντελεήμονα. Ο δήμος διέθετε τον κατάλληλο μηχανισμό (ραδιόφωνο – τηλεόραση) και προϋπολογισμό. Εκτελεστικός και οργανωτικός υπεύθυνος ήταν ο Σωτήρης Καπετανόπουλος. Παράλληλα τα μέλη του πυρήνα της Μακεδονικής Επιτροπής εργάστηκαν «σκοτωτά». Δώσαμε μαγνητοταινίες με τα συνθήματα, ενιαία δελτία Τύπου και βίντεο (επειδή ήταν προπαγάνδα τα έφτιαξα εγώ) στα ραδιόφωνα, στην TV100 και στην ΕΡΤ3. Διασφαλίσαμε την πρόσβαση σε όλους τους μεγάλους οργανισμούς, στα σχολεία, στις ποδοσφαιρικές ομάδες (θυμάμαι οι ΠΑΟΚτσήδες κατέβηκαν πρώτοι), στα ΚΤΕΛ για να βάλουν ειδικά δρομολόγια, στους δημάρχους. Το αποτέλεσμα είναι ότι περισσότερος κόσμος ποτέ δεν μαζεύτηκε, περίπου 1.000.000 κόσμος! Ήταν ασυγκρίτως μεγαλύτερο ακόμη κι από τις φτιαχτές μεγάλες συγκεντρώσεις των κομμάτων… Η δε ατμόσφαιρα ήταν κατανυκτική» λέει στη «Μ».
Καθόλη τη δεκαετία του ’80, ενώ το πρόβλημα τελούσε εν υπνώσει, ο δημοσιογράφος Νίκος Μέρτζος έδινε τη μάχη της αφύπνισης λαού και πολιτικών μέσα από τα ολοσέλιδα άρθρα του στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς». Το γεγονός αυτό του προσέδιδε αδιαμφισβήτητο κύρος στα θέματα αυτά, καθώς ήταν και παραμένει κορυφαίος γνώστης της περιοχής, των ανθρώπων, του προβλήματος. Για το λόγο αυτό τα μέλη της Μακεδονικής Επιτροπής έδειχναν ιδιαίτερο σεβασμό στην άποψή του.
«Η μεγάλη μέριμνα ήταν να εκφραστεί με τρόπο ακηδεμόνευτο και κομματικά μη εμπορεύσιμο το λαϊκό φρόνημα. Συνεπώς δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί ως οργανωτής ο σκληρός πυρήνας της Μακεδονικής Επιτροπής που αποτελείτο από στελέχη της Νέας Δημοκρατίας και δεν έπρεπε να θιγεί σε τίποτα το αίσθημα κομματικής ασφάλειας του ΠΑΣΟΚ, που είχε ισχυρές δυνάμεις, πολύ ισχυρότερες από σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, του ΣΥΝ αλλά και των οπαδών του ΚΚΕ που είχαν υπερβεί τις αποφάσεις της ηγεσίας» θυμάται ο Ν. Μέρτζος. «Γι’ αυτούς τους λόγους εξασφαλίσαμε μια συμφωνία με το ΠΑΣΟΚ ότι κανένα σημαδεμένο στέλεχος κόμματος δεν θα βρίσκεται πάνω στην εξέδρα ή αλλού. Δεν θα υπάρχει καμία κομματική χροιά και οργανωτικά θα ήταν και θα φαινόταν υπεύθυνος ο φυσικός ηγέτης της πόλεως, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Επίσης, αποφασίστηκε να διασφαλιστεί η συμμετοχή και η ευλογία της Εκκλησίας χωρίς όμως να φτάσουμε σε ακρότητες, δεδομένης της ιδιοσυγκρασίας του τότε μητροπολίτη Παντελεήμονα. Ο δήμος διέθετε τον κατάλληλο μηχανισμό (ραδιόφωνο – τηλεόραση) και προϋπολογισμό. Εκτελεστικός και οργανωτικός υπεύθυνος ήταν ο Σωτήρης Καπετανόπουλος. Παράλληλα τα μέλη του πυρήνα της Μακεδονικής Επιτροπής εργάστηκαν «σκοτωτά». Δώσαμε μαγνητοταινίες με τα συνθήματα, ενιαία δελτία Τύπου και βίντεο (επειδή ήταν προπαγάνδα τα έφτιαξα εγώ) στα ραδιόφωνα, στην TV100 και στην ΕΡΤ3. Διασφαλίσαμε την πρόσβαση σε όλους τους μεγάλους οργανισμούς, στα σχολεία, στις ποδοσφαιρικές ομάδες (θυμάμαι οι ΠΑΟΚτσήδες κατέβηκαν πρώτοι), στα ΚΤΕΛ για να βάλουν ειδικά δρομολόγια, στους δημάρχους. Το αποτέλεσμα είναι ότι περισσότερος κόσμος ποτέ δεν μαζεύτηκε, περίπου 1.000.000 κόσμος! Ήταν ασυγκρίτως μεγαλύτερο ακόμη κι από τις φτιαχτές μεγάλες συγκεντρώσεις των κομμάτων… Η δε ατμόσφαιρα ήταν κατανυκτική» λέει στη «Μ».
Τριμελής επιτροπή στη Μητρόπολη
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρασκήνιο της ομιλίας του μακαριστού μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα. Γνωστός για τους από άμβωνος φλογερούς υπέρ της πατρίδας λόγους, ο Παντελεήμων προετοίμαζε το λόγο που θα εκφωνούσε στις 14 Φεβρουαρίου από το βήμα του συλλαλητηρίου.
Ο Ν. Μέρτζος περιγράφει πως άλλαξε ο λόγος του μητρoπολίτη χάριν της εξυπηρέτησης του κοινού στόχου, γεγονός που βεβαιώνει και ο δημοσιογράφος Φ. Γιαγκιόζης: «Καθώς ετοιμάζαμε τα κείμενα προέκυψε ανάγκη να μάθουμε το λόγο του μητροπολίτη. Ζητήσαμε το κείμενο του λόγου του μητροπολίτη, μας το έστειλε και κοντέψαμε να πάθουμε έμφραγμα! Ήταν μια αήθης κατά τον επιεικέστερο χαρακτηρισμό, βιαιότατη επίθεση κατά του Πάπα, των καθολικών και των σταυροφόρων. Δηλαδή εκ προοιμίου ακυρώνονταν ο σκοπός του συλλαλητηρίου, δηλαδή να απευθυνθούμε στους Δυτικούς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση που τότε είχε το πάνω χέρι για τα Σκόπια. Αποφασίσαμε να παρέμβουμε και πήγαμε οι τρεις μας: ο Νίκος Ζαρντινίδης, ο στρατηγός Γκράτζιος κι εγώ. Επειδή ήξερε ότι πηγαίνουμε για να του αλλάξουμε τον λόγο, μας υποδέχθηκε στην αίθουσα υποδοχής καθήμενος στο θρόνο του, σε ψηλότερο από εμάς επίπεδο. Πήρε το λόγο ο Ζαρντινίδης, με μεγάλο σεβασμό του εξήγησε κλπ, αδύνατον. Πήρε το λόγο ο Γκράτζιος, τα ίδια. Πήρα ανάποδες! Θέλω να πω ότι είμαι ορθόδοξος χριστιανός και εκ πεποιθήσεως πιστός. Σηκώθηκα όμως όρθιος και άρχισα να βρίζω θεούς και δαίμονες! Με δυο λόγια του λέω: ‘Με όλο το σεβασμό, δεν θα διακυβεύσεις εσύ τα εθνικά μας συμφέροντα’. Και ξαφνικά ο Παντελεήμονας έγινε αρνί και είπε ‘πάρτε τον λόγο μου και κάντε τον ό,τι θέλετε’…»
Πιο λιτή η μαρτυρία του Σ. Καπετανόπουλου: «Δεν μπορεί να πει κανείς σε έναν ιεράρχη να μην παρεκτραπεί. Απλούστατα εκείνο το οποίο είπαμε είναι ότι ‘εδώ έχουμε ένα εθνικό συλλαλητήριο με πολιτικά χαρακτηριστικά’ και δεν ετίθετο θέμα ομιλίας. Και νομίζω ότι αυτά τηρήθηκαν με τον καλύτερο τρόπο».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρασκήνιο της ομιλίας του μακαριστού μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα. Γνωστός για τους από άμβωνος φλογερούς υπέρ της πατρίδας λόγους, ο Παντελεήμων προετοίμαζε το λόγο που θα εκφωνούσε στις 14 Φεβρουαρίου από το βήμα του συλλαλητηρίου.
Ο Ν. Μέρτζος περιγράφει πως άλλαξε ο λόγος του μητρoπολίτη χάριν της εξυπηρέτησης του κοινού στόχου, γεγονός που βεβαιώνει και ο δημοσιογράφος Φ. Γιαγκιόζης: «Καθώς ετοιμάζαμε τα κείμενα προέκυψε ανάγκη να μάθουμε το λόγο του μητροπολίτη. Ζητήσαμε το κείμενο του λόγου του μητροπολίτη, μας το έστειλε και κοντέψαμε να πάθουμε έμφραγμα! Ήταν μια αήθης κατά τον επιεικέστερο χαρακτηρισμό, βιαιότατη επίθεση κατά του Πάπα, των καθολικών και των σταυροφόρων. Δηλαδή εκ προοιμίου ακυρώνονταν ο σκοπός του συλλαλητηρίου, δηλαδή να απευθυνθούμε στους Δυτικούς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση που τότε είχε το πάνω χέρι για τα Σκόπια. Αποφασίσαμε να παρέμβουμε και πήγαμε οι τρεις μας: ο Νίκος Ζαρντινίδης, ο στρατηγός Γκράτζιος κι εγώ. Επειδή ήξερε ότι πηγαίνουμε για να του αλλάξουμε τον λόγο, μας υποδέχθηκε στην αίθουσα υποδοχής καθήμενος στο θρόνο του, σε ψηλότερο από εμάς επίπεδο. Πήρε το λόγο ο Ζαρντινίδης, με μεγάλο σεβασμό του εξήγησε κλπ, αδύνατον. Πήρε το λόγο ο Γκράτζιος, τα ίδια. Πήρα ανάποδες! Θέλω να πω ότι είμαι ορθόδοξος χριστιανός και εκ πεποιθήσεως πιστός. Σηκώθηκα όμως όρθιος και άρχισα να βρίζω θεούς και δαίμονες! Με δυο λόγια του λέω: ‘Με όλο το σεβασμό, δεν θα διακυβεύσεις εσύ τα εθνικά μας συμφέροντα’. Και ξαφνικά ο Παντελεήμονας έγινε αρνί και είπε ‘πάρτε τον λόγο μου και κάντε τον ό,τι θέλετε’…»
Πιο λιτή η μαρτυρία του Σ. Καπετανόπουλου: «Δεν μπορεί να πει κανείς σε έναν ιεράρχη να μην παρεκτραπεί. Απλούστατα εκείνο το οποίο είπαμε είναι ότι ‘εδώ έχουμε ένα εθνικό συλλαλητήριο με πολιτικά χαρακτηριστικά’ και δεν ετίθετο θέμα ομιλίας. Και νομίζω ότι αυτά τηρήθηκαν με τον καλύτερο τρόπο».
Η προσφορά των επιχειρηματιώνΤο συλλαλητήριο της 14ης Φεβρουαρίου 1992 κατέδειξε κι ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχείο, διαχρονικής αναγκαιότητας και επικαιρότητας, ιδιαίτερα για την πόλη της Θεσσαλονίκης και τη Βόρεια Ελλάδα: την μεγάλη εθνική και ανιδιοτελή προσφορά των επιχειρηματιών. «Ιδιαίτερα των μικρομεσαίων» όπως λέει χαρακτηριστικά ο Μέρτζος. «Το συλλαλητήριο είχε ένα εξοδολόγιο το οποίο δεν θέλαμε να αναλάβει το κράτος. Αυτό το βαρύ έργο ανέλαβε ο Παντελής Κωνσταντινίδης, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ), που μαζί με τον Αντώνη Δασκόπουλο μάζεψαν ένα σημαντικό ποσό δεκάδων εκατομμυρίων!»λέει ο Γιαγκιόζης.
Το 1992 ο επιχειρηματίας Αντώνης Δασκόπουλος ήταν πρόεδρος της Salco (εταιρείας τυποποίησης οσπρίων, ρυζιού καφέδων και ζάχαρης) καθώς και της ελληνοσερβικής TechnoSalco που ιδρύθηκε το 1988. Πηγαινοερχόταν δηλαδή στην πρώην Γιουγκοσλαβία, πριν αυτή διαλυθεί, και είχε γνώση των επερχόμενων προβλημάτων. Επίσης, ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΒΕΘ.
«Με παίρνει ο Κωνσταντινίδης μια μέρα τηλέφωνο στη δουλειά μου και μου λέει «Έλα Αντώνη, κάτω. Αποφασίζουμε για συλλαλητήριο». Το πρόβλημα ήταν τα χρήματα. Τους λέω «Καλά είστε τρελοί; Θα μας πάρουν χαμπάρι οι Σκοπιανοί και θα γίνουμε ρεζίλι. Εμείς είμαστε δύναμη κι αν μαθευτεί ότι βάζουμε 10 δραχμές πάνω το γάλα των παιδιών για να βγάλουμε τα έξοδα θα γίνουμε ρεζίλι…». Ήταν μια πρόταση οι δύο βιομηχανίες που παρήγαν το γάλα (Αγνό και ΜΕΒΓΑΛ) να ανέβαζαν κατά δέκα δραχμές την τιμή ώστε να βγουν τα έξοδα της πρωτοβουλίας. Εγώ ανέλαβα να μαζευτούν τα χρήματα! Όταν συγκροτήθηκε η τριάδα (εγώ μαζί με τους Γιάννη Δαμπασίνα και Πέτρο Αλεξιάδη) τους λέω «παιδιά, κάτω από εκατομμύριο δεν θα παίρνω». Μου λένε «τρελός είσαι; ποιος θα σου δώσει εκατομμύριο». Ο Δαμπασίνας μου λέει «εγώ δεν μπορώ να ζητώ τέτοιο πράγμα». Τους λέω «εγώ ρε παιδιά». Ούτως ή άλλως τα χρήματα θα τα διαχειριζόταν ευρεία επιτροπή με όλους τους προέδρους, συν τον Καπετανόπουλο από πλευράς δήμου συν το Μέρτζο από πλευράς δημοσιογραφίας. Και τους έπαιρνα και τους έλεγα ότι «Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο αποφασίσαμε να τινάξουμε τα σύννεφα που μαζεύτηκαν πάνω από τη Μακεδονία. Και ότι πρέπει να το δούμε από διαφορετική πλευρά. Εμείς οι επιχειρηματίες διαφημίζουμε τα προϊόντα μας, στηρίζουμε κάθε χρόνο με αποσβέσεις τα πάγιά μας και δεν σκεφτόμαστε ένα πράγμα: ότι αυτό το σύννεφο που έχει πέσει πάνω αν δεν το διαλύσουμε πως θα συνεργαστούμε όταν θα μπούμε ισότιμα στην ΕΕ;». Θυμάμαι υπήρχαν δυο πεντάρια (σ.σ. 5 εκατομμύρια δραχμές): τα μπισκότα Παπαδοπούλου και ο Σύλλογος Καπνεμπόρων! Σε δυο φορές μαζέψαμε γύρω στα 180 εκατομμύρια!»
Το 1992 ο επιχειρηματίας Αντώνης Δασκόπουλος ήταν πρόεδρος της Salco (εταιρείας τυποποίησης οσπρίων, ρυζιού καφέδων και ζάχαρης) καθώς και της ελληνοσερβικής TechnoSalco που ιδρύθηκε το 1988. Πηγαινοερχόταν δηλαδή στην πρώην Γιουγκοσλαβία, πριν αυτή διαλυθεί, και είχε γνώση των επερχόμενων προβλημάτων. Επίσης, ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΒΕΘ.
«Με παίρνει ο Κωνσταντινίδης μια μέρα τηλέφωνο στη δουλειά μου και μου λέει «Έλα Αντώνη, κάτω. Αποφασίζουμε για συλλαλητήριο». Το πρόβλημα ήταν τα χρήματα. Τους λέω «Καλά είστε τρελοί; Θα μας πάρουν χαμπάρι οι Σκοπιανοί και θα γίνουμε ρεζίλι. Εμείς είμαστε δύναμη κι αν μαθευτεί ότι βάζουμε 10 δραχμές πάνω το γάλα των παιδιών για να βγάλουμε τα έξοδα θα γίνουμε ρεζίλι…». Ήταν μια πρόταση οι δύο βιομηχανίες που παρήγαν το γάλα (Αγνό και ΜΕΒΓΑΛ) να ανέβαζαν κατά δέκα δραχμές την τιμή ώστε να βγουν τα έξοδα της πρωτοβουλίας. Εγώ ανέλαβα να μαζευτούν τα χρήματα! Όταν συγκροτήθηκε η τριάδα (εγώ μαζί με τους Γιάννη Δαμπασίνα και Πέτρο Αλεξιάδη) τους λέω «παιδιά, κάτω από εκατομμύριο δεν θα παίρνω». Μου λένε «τρελός είσαι; ποιος θα σου δώσει εκατομμύριο». Ο Δαμπασίνας μου λέει «εγώ δεν μπορώ να ζητώ τέτοιο πράγμα». Τους λέω «εγώ ρε παιδιά». Ούτως ή άλλως τα χρήματα θα τα διαχειριζόταν ευρεία επιτροπή με όλους τους προέδρους, συν τον Καπετανόπουλο από πλευράς δήμου συν το Μέρτζο από πλευράς δημοσιογραφίας. Και τους έπαιρνα και τους έλεγα ότι «Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο αποφασίσαμε να τινάξουμε τα σύννεφα που μαζεύτηκαν πάνω από τη Μακεδονία. Και ότι πρέπει να το δούμε από διαφορετική πλευρά. Εμείς οι επιχειρηματίες διαφημίζουμε τα προϊόντα μας, στηρίζουμε κάθε χρόνο με αποσβέσεις τα πάγιά μας και δεν σκεφτόμαστε ένα πράγμα: ότι αυτό το σύννεφο που έχει πέσει πάνω αν δεν το διαλύσουμε πως θα συνεργαστούμε όταν θα μπούμε ισότιμα στην ΕΕ;». Θυμάμαι υπήρχαν δυο πεντάρια (σ.σ. 5 εκατομμύρια δραχμές): τα μπισκότα Παπαδοπούλου και ο Σύλλογος Καπνεμπόρων! Σε δυο φορές μαζέψαμε γύρω στα 180 εκατομμύρια!»
Το μήνυμαΟ Σ. Καπετανόπουλος, ο οποίος ανέλαβε μέγιστο βάρος ως δεξί χέρι του δημάρχου Θεσσαλονίκης, εστιάζει στο μήνυμα που ήθελαν οι διοργανωτές να περάσει: «Εκείνο το οποίο θέλαμε ήταν να δείξουμε με κάθε τρόπο ότι δεν υπήρχε φανατισμός, ότι δεν υπήρχε εκ μέρους μας αλυτρωτισμός για την Βόρεια Μακεδονία, ας την πούμε, την ευρισκομένη στην γεωγραφική περιοχή των Σκοπίων. Να μην βγει ένα τέτοιο μήνυμα. Γι’ αυτό το λόγο και στο μήνυμα του δημάρχου παντού γράφεται ότι εμείς θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά, ότι θέλουμε να μας χρησιμοποιήσουν τα Σκόπια στη νέα εποχή τους, στην πορεία για την Ενωμένη Ευρώπη. Αλλά δεν ήταν δυνατό να μην γραφτεί, για πρώτη φορά, και δεν το λέω από έπαρση αλλά γιατί το κρατάω μέσα μου -καθένας έχει ένα θησαυροφυλάκιο- ότι για πρώτη φορά η καρδιά της Ελλάδος χτυπά στη Θεσσαλονίκη. Και ότι η καρδιά της Μακεδονίας είναι η Θεσσαλονίκης μας. Μερικά πράγματα, βέβαια, αντιμετωπίστηκαν από κάποιες ιδεοληψίες ως εθνικιστικά. Εγώ δεν το καταλαβαίνω αυτό: να κάνω συλλαλητήριο για τα δικαιώματα των Τουπαμάρος και να μην κάνω συλλαλητήριο για την Ιστορία μου και τους προγόνους μου».
«Δεν μπορούμε να αγνοούμε 1,5 εκατομμύριο κόσμο…»
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ΚΑΛΟ Ή ΚΑΚΟ ΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ;
Ποιες ήταν τελικά οι πολιτικές συνέπειες του συλλαλητηρίου; Δεν είναι λίγοι εκείνοι που σήμερα εκφράζουν την άποψη ότι χάθηκαν πολλές ευκαιρίες για επίλυση του θέματος και ότι το συλλαλητήριο λειτούργησε ως βαρίδιο για την εξωτερική μας πολιτική.
«Πιστεύω και απεδείχθη ότι το συλλαλητήριο, το οποίο ήταν ανεπανάληπτο και αυθεντικό, δέσμευσε οριστικά την εξωτερική πολιτική, τον αγώνα διαδοχής, την τελική σύγκρουση Σαμαρά με Μητσοτάκη – Καραμανλή και την απόφαση του συμβουλίου πολιτικών αρχηγών στο ότι δεν δεχόμεθα κανέναν συμβιβασμό στο όνομα. Αποτέλεσμα ήταν να απορριφθούν σημαντικές προτάσεις όπως του Πινέιρο, του συμβουλίου Κορυφής Λισαβόνας και του Εδιμβούργου, άτυπες προτάσεις του Γκλιγκόροφ κ.ά. Τότε τα έλεγε μόνο το ΚΚΕ, το οποίο τήρησε συνεπή στάση, άσχετα αν συμφωνούσαμε ή διαφωνούσαμε. Τώρα εκ των υστέρων τα λένε πολλοί. Αν δείτε τις εφημερίδες της εποχής δεν υπήρχε ούτε μια φωνή από τους δήθεν πεφωτισμένους»υποστηρίζει ο Ν. Μέρτζος.
Σε ανάλογο μήκος κύματος ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πορτογαλίας Ζοάο ντε Ντέους Πινέιρο, ο οποίος χειρίστηκε το θέμα το 1992, επανήλθε στο θέμα με δηλώσεις του στο ραδιόφωνο του Alpha, στις 16 Νοεμβρίου 2004: «Εκείνη την εποχή προσπαθούσαμε να έχουμε ένα πακέτο, στο οποίο το όνομα (Νέα Μακεδονία) θα πήγαινε μαζί με μία δέσμη συγκεκριμένων μέτρων. (…) Ήταν πολύ δύσκολες οι διαπραγματεύσεις γιατί εκείνη την περίοδο, ειδικά στην Ελλάδα, γινόταν μεγάλη κουβέντα για τη χρήση της λέξης ‘Μακεδονία’. Εκείνη την εποχή, λοιπόν, προτείναμε ότι ο όρος θα μπορούσε τελικά να χρησιμοποιηθεί, μαζί όμως με ένα πακέτο, στο οποίο η σύνδεση της χρήσης του ονόματος και των σχέσεων της ΕΕ θα περνούσε μέσα από την Ελλάδα». Σε ερώτηση δε για το εάν ο Αντώνης Σαμαράς και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχαν διαφορετική αντίληψη για το χειρισμό του ζητήματος σημείωσε ότι αρχικά διατύπωναν διαφορετικές θέσεις, ωστόσο, στο τέλος είχαν και οι δύο την ίδια θέση. «Θεωρούσαν ότι δεν μπορούν να αποδεχθούν για πολιτικούς λόγους το πακέτο» εξήγησε.
Ο τότε δήμαρχος Ντίνος Κοσμόπουλος είναι ξεκάθαρος: «Πιστεύω», μας λέει, «ότι τότε λειτούργησε πολύ θετικά. Το αν το αξιοποίησε ή όχι η ελληνική διπλωματία είναι ένα άλλο θέμα».
Ο στενός του συνεργάτης Σωτήρης Καπετανόπουλος εκτιμά ότι «Χωρίς αυτό θα είχαν τελειώσει τα πράγματα νωρίτερα και με χειρότερο τρόπο. Εάν δέσμευσε την εξωτερική πολιτική; Καλά έκανε και την δέσμευσε. Αυτό που διεκδικούμε δεν είναι άδικο ούτε είναι κάτι που δεν είναι σύμφωνο με τα εθνικά μας αιτήματα. Θα πρέπει να νοιώθουν οι πολιτικοί τη δέσμευση όταν εδράζεται στη φωνή του λαού. Αν τώρα εξωγενείς παράγοντες, παράγοντες που σχετίζονται με τις υπερδυνάμεις, με σκοπιμότητες άλλως χωρών, επιχειρούν να επιβάλλουν άλλες λύσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι η ελληνική πολιτική δεν είναι σωστή».Μάλιστα, μίλησε για ένα περιστατικό που το απέδωσε στη πρύτανη της Σορβόννης Ελ. Γλύκατζη – Αρβελέρ και είναι χαρακτηριστικό της επίδρασης που είχε το συλλαλητήριο στην στάση των ξένων επί της υπόθεσης. Η τελευταία βρισκόταν σε γραφείο παρακείμενο της αίθουσας όπου γινόταν η σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών στη Λισσαβόνα. «Εκεί υπήρχε τηλεόραση που μετέδιδε δορυφορικά το συλλαλητήριο. Η κ. Αρβελέρ μας είπε προ ετών ότι θυμάται χαρακτηριστικά πόσες φορές μπήκε και βγήκε ο Πινέιρο από την αίθουσα της Συνόδου για να δει εικόνες από το συλλαλητήριο και να ξαναμπεί μέσα. Στην δε συζήτηση που έγινε -γράφτηκε στις εφημερίδες τότε και δεν διαψεύστηκε από τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών- ότι ο Πινέιρο και κάποιοι άλλοι ΥΠΕΞ γύρισαν και είπαν ότι ‘δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι αυτή τη στιγμή συγκεντρώθηκε 1,5 εκατομμύριο και διαμαρτύρεται για μια πιθανή εξέλιξη του θέματος και πρέπει αν το δούμε σοβαρότερα'».
Ο Στ. Παπαθεμελής μετείχε σχεδόν σε όλα τα συλλαλητήρια που έγιναν τότε όπου γης και εκφράζει συνολικότερη άποψη γι’ αυτά.«Πανικόβαλλαν τους πάντες διότι δήλωναν έναν λαό που είναι αποφασισμένος. Το συλλαλητήριο της 14ης Φεβρουαρίου υπήρξε θετικό από πολλές απόψεις. Έδωσε δύναμη στην κυβέρνηση, στην αντιπολίτευση και στη διπλωματία και κατέστησε προσεκτικούς τους ξένους».
Και αυτός μας μετέφερε μια μαρτυρία ενός αυστραλιανού γερουσιαστή ελληνικής καταγωγής, την ημέρα που 80.000 κόσμος συγκεντρώθηκε στη Μελβούρνη για το όνομα της Μακεδονίας, προκειμένου να καταδείξει τη σημασία των συλλαλητηρίων:«Στο πρωθυπουργικό γραφείου του Αυστραλού Κίτινγκ μπαίνει κάποια στιγμή ο ΥΠΕΞ και του λέει: ‘Αυτοί έχουν διαδήλωση κάτω’. Ο Κίτινγκ έχει ετοιμάσει ένα χαρτί και λέει: ‘Η Αυστραλία δεν θα αναγνωρίσει το κράτος των Σκοπίων παρά μόνο όταν το κάνει η Ελλάδα και με το όνομα που θα το αναγνωρίσει η Ελλάδα!’. Είναι η ωραιότερη τοποθέτηση ξένης χώρας».
http://www.thinkfree.gr/macedonia-syllalhthrio-karamanllis-panteleimon-kosmopoulos/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου