Όλη η αλήθεια για την πολιτική του Κίσινγκερ εναντίον της Κύπρου: Τον καίει δικό του απόρρητο έγγραφο

                          Το έγγραφο φωτιά του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που καίει τον Χένρι Κίσιγκερ…

Τη διευθέτηση του Κυπριακού με λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας που εισήγαγε και επέβαλε ο ίδιος ο Χένρι Κίσιγκερ, αποκαλύπτει απόρρητο έγγραφο του Λευκού Οίκου που αποχαρακτηρίστηκε το Νοέμβριο του 2010, έπειτα από πολύχρονες προσπάθειες ομάδας ερευνητών. Ο Αμερικανός πρώην υπουργός Εξωτερικών, που αναφέρεται με αρνητικό τρόπο για το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση (Freedom of Information Act), «τιμωρείται» δεκαετίες μετά την τουρκική εισβολή, αφού ομάδα ερευνητών κατάφερε να εντοπίσει νέα απόρρητα έγγραφά του, που δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο δρούσε και ο οποίος κυριαρχείτο από παράνομες ενέργειες. Αναφέρει: «Πριν από το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση, συνήθιζα να λέω σε συνεδριάσεις ότι “την παρανομία την κάνουμε αμέσως. Η παραβίαση του συντάγματος παίρνει λίγο περισσότερο” (γέλια). Όμως, μετά το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση, φοβάμαι να λέω παρόμοια πράγματα». Σύμφωνα με το απομαγνητοφωνημένο κείμενο, ο Κίσινγκερ καθοδηγεί την τουρκική πλευρά για τον τρόπο με τον οποίο θα θέσει το αίτημα για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία και ισχυρίζεται ότι στο κόλπο είναι τόσο η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή όσο και ο τότε προεδρεύων της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης, που αντικαθιστούσε τον Μακάριο μετά την πραξικοπηματική ανατροπή του από τους χουντικούς. «Η εντύπωσή μου –δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου– είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας. Φοβούνται ότι, αν η ελληνική περιοχή είναι πολύ μικρή, το αποτέλεσμα θα είναι μαζική έξοδος από το νησί. Αυτό θα οδηγούσε… σε κάτι που είναι πολιτικά αδύνατο να το αποδεχτεί η ελληνική κυβέρνηση», αναφέρει ο Κίσινγκερ στον τότε υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μελίχ Εσενμπέλ. Προσθέτει: «Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι εφικτό να πειστούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί. Ο Μπίτσιος μου μίλησε ιδίως για την περιοχή της Μόρφου και για τις περιοχές νοτίως του δρόμου Αμμοχώστου – Λευκωσίας. Νοτίως του παλιού δρόμου, ανάμεσα στο επάνω και το κάτω τμήμα του δρόμου. Δεν τον πίεσα. Ωστόσο, επεσήμανε ότι, παρόλο που θέλει την περιοχή της Μόρφου, υπάρχει τουρκικός πληθυσμός δυτικά της Κυρήνειας». Ο Κίσινγκερ υποστηρίζει επίσης ότι: «Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχτεί». Σημειώνεται ότι η λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας ήταν «ανάθεμα» για την Κύπρο αλλά στο τέλος επιβλήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση στην Αθήνα και τη Λευκωσία κατά το περίφημο ταξίδι του Κλαρκ Κλίφορντ στην κυπριακή πρωτεύουσα, αφού στο μεταξύ οι Αμερικανοί φρόντισαν με διάφορους τρόπους, που άγγιζαν τα όρια της παρανομίας, να εξαφανίσουν τις αντιστάσεις των Ελλήνων και των Ελληνοκυπρίων πολιτικών. Ο Κίσινγκερ κάνει και μία περίεργη αναφορά για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Κύπρου, ενώ δεν παραλείπει να κάνει πλάκα με τον Τούρκο ομόλογό του για τον Μακάριο. Δηλώνει τα εξής: «Η κατάσταση στο Κογκρέσο θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν ο Μακάριος ήταν το εμπόδιο. Θα διαπιστώναμε πολύ γρήγορα στις διαπραγματεύσεις αν οι Έλληνες δέχονται τη διζωνική λύση. Αν το εμπόδιο είναι ο Μακάριος… Έχω ετοιμάσει ένα υπόμνημα –μιλάμε σαν φίλοι– για τον ελληνοκυπριακό Τύπο. Αν το πρόβλημα ήταν ο Μακάριος εναντίον των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να το χειριστούμε εσωτερικά. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε αυτή τη στιγμή. Δεν σας πιέζουμε. (…) Είπα ότι δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα αποδεχτούν τον Μακάριο ως πρόεδρο. Φυσικά, κάποια στιγμή ζητήσατε την επιστροφή του (γέλια)». ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ (Memorandum of Conversation) ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: Μελίχ Εσενμπέλ, Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Σουκρού Ελεκντάγκ, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών, Νετσέντ Τεζέλ, Γενικός Διευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων, Ερτσουμέντ Γιαβουζάλπ, Γενικός Διευθυντής Αμοιβαίας Ασφάλειας, Ετσμέλ Μπαρούτσου, Διευθυντής Κυπριακών και Ελληνικών Υποθέσεων Δρ. Χένρι Κίσινγκερ, Υπουργός Εξωτερικών και Βοηθός του Προέδρου για τις Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας, Πρέσβης Γουίλιαμ Μακόμπερ, Πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία, Τζόζεφ Σίσκο, Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών για τις Πολιτικές Υποθέσεις, Άρθουρ Χάρτμαν, Υφυπουργός Εξωτερικών για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, Πίτερ Γ. Ρόντμαν, του Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΙ ΩΡΑ: Δευτέρα, 10 Μαρτίου 1975, 5:20 – 6:30 μ.μ. ΤΟΠΟΣ: Γραφείο του Υπουργού Εξωτερικών, Άγκυρα, Τουρκία ΘΕΜΑΤΑ: Διακοπή βοήθειας, Κύπρος Εσενμπέλ: Εδώ ήταν κάποτε η αίθουσα συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου. Τώρα, υπάρχει μια μεγαλύτερη στον κάτω όροφο. (Επιτρέπεται στους φωτογράφους να μπουν μέσα.) Στην Άγκυρα υπάρχουν έξι εφημερίδες. Εσενμπέλ: Ναι. Λοιπόν, σας καλωσορίζω στην Άγκυρα, κύριε υπουργέ. Σχεδιάζαμε εδώ και πολύ καιρό αυτή την επίσκεψη. Ελπίζαμε ότι θα καταφέρνατε να έλθετε. Είναι χρήσιμο να ανταλλάξουμε απόψεις, ώστε να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε σε αυτά τα δύο θέματα – το ζήτημα της στρατιωτικής βοήθειας και τη συνάντησή σας με τον Μπίτσιο.Κίσινγκερ: Κύριε υπουργέ των Εξωτερικών, θέλω να σας εκφράσω την εκτίμησή μου επειδή με δεχτήκατε, πρώτον, σε τόσο σύντομο διάστημα και, δεύτερον, σε μια περίοδο που δεν είναι εύκολη για τις σχέσεις μας, καθώς το Κογκρέσο των ΗΠΑ προέβη σε μια ενέργεια η οποία είναι εντελώς λανθασμένη και με την οποία διαφωνούμε απόλυτα. Το εκτιμάω. Ήθελα να έλθω μετά από τη συνάντησή μου με τον Μπίτσιο, επειδή υπάρχουν μερικές εξελίξεις που, όπως πιστεύω, φέρνουν τα πράγματα λίγο πιο κοντά στις τουρκικές απόψεις. Σε ό,τι αφορά στο ζήτημα της βοήθειας, είμαι στη διάθεσή σας, αν θέλετε να συζητήσουμε το ζήτημα. Γνωρίζω ότι το συζητήσατε ήδη με τους συναδέλφους μου (Χάρτμαν και Μακόμπερ) σήμερα το πρωί. Διακοπή βοήθειας Εσενμπέλ: Ναι. Τους είπα ότι αντιμετωπίζουμε έντονες πιέσεις για το ζήτημα της βοήθειας –όχι διαδηλώσεις ή τα συνηθισμένα, όμως θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν αυτές οι πιέσεις–, αλλά από τα κόμματα, τους διανοούμενους και το στρατό. Τους λέμε ότι φαίνεται πως το Κογκρέσο των ΗΠΑ έχει καταλάβει το λάθος του. Όμως, θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι υπάρχει ένα όριο σε αυτά που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση. Πλησιάζει το τέλος της προθεσμίας. Καθώς αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε εν μέσω μιας κυβερνητικής κρίσης, ίσως να έχουμε στη διάθεσή μας μερικές ακόμα ημέρες, αλλά πολύ σύντομα το ζήτημα θα επανέλθει. Σήμερα το πρωί ο Τύπος ασκούσε κριτική σε εμένα αντί σε εσάς. Κίσινγκερ: Αν πρέπει να ασκηθεί κριτική σε κάποιον είναι μια καλή λύση (γέλια). Εσενμπέλ: Ο λαός θέλει να δράσουμε. Αυτό είναι το πρόβλημα με την ενέργεια του Κογκρέσου – πραγματικά, δεν ενδιαφέρονται για τις τουρκικές ευαισθησίες. Ασφαλώς κατέστρεψαν κάτι εδώ και δεν ενδιαφέρονται. Αυτό είναι το κρίσιμο σημείο – ό,τι μπορούσαν να το κάνουν αδιαφορώντας για το λαό [της Τουρκίας]. Δεν είναι χρηματικό το ζήτημα. Κίσινγκερ: Καταλαβαίνω. Εσενμπέλ: Λένε: «Σημειώστε πρόοδο και επιστρέψτε σε εξήντα ημέρες». Αυτό είναι εντελώς λάθος. Κίσινγκερ: Κύριε υπουργέ των Εξωτερικών, δεν χρειάζεται να σας πω ποια είναι τα αισθήματά μου. Έχω πει δημοσίως ότι δίνουμε βοήθεια στην Τουρκία όχι επειδή κάνουμε χάρη στην Τουρκία, αλλά επειδή αυτό εξυπηρετεί τα αμοιβαία συμφέροντά μας. Το είπα στο αεροδρόμιο. Αντίθετα με τα μέλη του Κογκρέσου, δεν έχω ξεχάσει ότι η Τουρκία έστειλε στρατεύματα στην Κορέα, μια χώρα όπου η Τουρκία δεν έχει συμφέροντα, και ότι οι [Τούρκοι] αιχμάλωτοι –έχουμε κάνει μια μελέτη– ήταν οι μόνοι που δεν συνεργάστηκαν ποτέ με τους Κορεάτες, και [είναι γνωστό] ότι οι Βορειοκορεάτες είναι πολύ βάναυσοι. Όπως η βοήθεια προς την Τουρκία μας «έβαλε» στις παγκόσμιες υποθέσεις, η διακοπή της μπορεί να μας «βγάλει» από τις παγκόσμιες υποθέσεις. Δεν ήταν μια ενέργεια που στρεφόταν εναντίον της Τουρκίας – ήταν μια απόπειρα να καταστραφεί η εξωτερική πολιτική μας. Κατά τη γνώμη μου, αντικατοπτρίζει βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες και δεν είναι αντι-τουρκική. Πιστεύω ότι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Όμως, επειδή οι άνθρωποι που επιτίθενται στη βοήθεια προς την Τουρκία είναι οι ίδιοι που επιτίθενται στο σύνολο της εξωτερικής μας πολιτικής, θα είναι πιο δύσκολο. Αν γινόταν μια μυστική ψηφοφορία, θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε το αποτέλεσμα. Το πρόβλημα είναι πώς θα παραδεχτούν οι άνθρωποι αυτοί [τα μέλη του Κογκρέσου] ότι έκαναν λάθος στην πρώτη ψηφοφορία, πριν από έξι εβδομάδες. Για μερικούς από αυτούς είναι πρόβλημα πολιτικού γοήτρου. Ελπίζω ότι θα δείτε το ζήτημα σαν να έχει αρρωστήσει ένας παλιός φίλος σας και όχι σαν μια επίθεση εναντίον της Τουρκίας. Και ότι θα δείξετε υπομονή. Παραδόξως, στην Αμερική με κατηγορούν για αυτά που κάνετε – ότι με τις ενέργειές μου σας ενθαρρύνω. Ότι αν δεν υπήρχα εγώ, θα είχατε κάνει αυτό που ζητούν. Όπως σας είπε ο Μπιλ Μακόμπερ, καταθέσαμε ένα νομοσχέδιο και ελπίζουμε ότι θα καταφέρουμε να το περάσουμε σε μία ή δύο εβδομάδες. Μακόμπερ: Στη Γερουσία. Στη Γερουσία. Κίσινγκερ: Πιστεύω ότι, αν προσφέρουμε μια δικαιολογία για να αλλάξουν άποψη σε εκείνους που αισθάνονται ενοχές, το έργο μας θα αποδειχτεί πολύ εύκολο. Αν μπορέσουμε να το κάνουμε. Μόλις ολοκληρώσω τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για τη Μέση Ανατολή, πιθανώς σε δύο εβδομάδες, θα φέρω τον Μπιλ πίσω [στις ΗΠΑ] και θα ξεκινήσουμε μια μεγάλη προσπάθεια. Κάναμε μια νομική ανάλυση, σύμφωνα με την οποία θα είναι εφικτό να αποκαταστήσουμε επιμέρους πράγματα πολύ εύκολα, αν ο πρόεδρος και η ηγεσία [της Γερουσίας] συνεργαστούν. Εσενμπέλ: Μια αποποίηση δικαιώματος.  Κίσινγκερ: Όχι, αρκεί η ειδική εξουσιοδότηση της MAP για ποσά μέχρι 50 εκατομμύρια δολάρια. Η δυσκολία είναι ότι, αν χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος, ίσως να μην καταργήσουν το νόμο. Και μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε μόνο για ένα χρόνο. Και ίσως του χρόνου να μην μπορέσουμε να αλλάξουμε το νόμο. Γι’ αυτό το λόγο, ο πρόεδρος διστάζει να το κάνει. Ο μόνος τρόπος για να χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος είναι αν ο πρόεδρος, με τη σιωπηρή έγκριση των ηγετών και του ελληνικού λόμπι… ίσως του χρόνου το ελληνικό λόμπι να δεχτεί αποποίηση δικαιώματος. Αν, όμως, δέχεστε τεράστιες πιέσεις, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος. Ήθελα να σας εξηγήσω τις επιλογές που έχουμε. Εσενμπέλ: Τις έχετε ήδη εξηγήσει. Είπατε ότι [η αποποίηση δικαιώματος] ίσως να είναι ο πιο εύκολος δρόμος και ότι ο νόμος θα παραμείνει εν ισχύ. Και ότι τα μέλη του Κογκρέσου διστάζουν να παραδεχτούν ότι η ενέργειά τους ήταν λανθασμένη και ότι θα πουν: «Πού είναι το πρόβλημα; Πήραν τα 50 εκατομμύρια δολάρια». Συμφωνούμε μαζί σας. Είμαστε εναντίον και δεν το θέλουμε. Τις έχετε ήδη εξηγήσει. Είπατε ότι [η αποποίηση δικαιώματος] ίσως να είναι ο πιο εύκολος δρόμος και ότι ο νόμος θα παραμείνει εν ισχύ. Και ότι τα μέλη του Κογκρέσου διστάζουν να παραδεχτούν ότι η ενέργειά τους ήταν λανθασμένη και ότι θα πουν: «Πού είναι το πρόβλημα; Πήραν τα 50 εκατομμύρια δολάρια». Συμφωνούμε μαζί σας. Είμαστε εναντίον και δεν το θέλουμε. Κίσινγκερ: Σας ευχαριστώ. Εκτιμώ τη στάση σας. Εσενμπέλ: Η βοήθεια είναι μια μακροπρόθεσμη ανάγκη. Η βοήθεια αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο της σχέσης μας. Θέλουμε να αποκατασταθεί. Δεν μας ενδιαφέρουν προγράμματα βοήθειας σαράντα, πενήντα ημερών – δεν θέλουμε αυτού του είδους τη σχέση. Η βοήθεια είναι μια μακροπρόθεσμη ανάγκη. Η βοήθεια αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο της σχέσης μας. Θέλουμε να αποκατασταθεί. Δεν μας ενδιαφέρουν προγράμματα βοήθειας σαράντα, πενήντα ημερών – δεν θέλουμε αυτού του είδους τη σχέση. Κίσινγκερ: Συμφωνώ μαζί σας. Εσενμπέλ: Θέλουμε να ξέρουμε πού στεκόμαστε, ώστε ο λαός [της Τουρκίας] να ξέρει ότι μπορεί να εμπιστεύεται ως σύμμαχο τις Ηνωμένες Πολιτείες και να διαγράψει κάθε αμφιβολία. Με αποποιήσεις δικαιώματος διάρκειας σαράντα ημερών δεν μπορούμε να το κάνουμε. Κίσινγκερ: Η αποποίηση δικαιώματος δεν θα διαρκεί σαράντα ημέρες, αλλά ένα έτος. Όμως, έχτε δίκαιο από ηθική άποψη. Πρέπει να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας. Γνωρίζω ότι ο πρόεδρος θα προτιμούσε να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας για πολλούς λόγους – πρώτον, για λόγους αρχής και, δεύτερον, επειδή δεν θέλει να εξαρτάται από τον κύριο Μπραδήμα, να αφήνει τον Μπραδήμα να λέει ότι τον βοήθησε και στη συνέχεια να επιστρέφει στην αρχική γραμμή του. Είναι έτοιμος να δηλώσει ότι υπήρξε πρόοδος, αν αποφασίσει να παρακάμψει το νόμο. Θέλει να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας για λόγους αρχής και είναι έτοιμος να καταβάλλει κάθε προσπάθεια. Εσενμπέλ: Προσεγγίσαμε τους Ευρωπαίους και τον Λουνς, και υποτίθεται ότι θα μας στείλει μια απάντηση. Κίσινγκερ: Εμείς προσεγγίσαμε τους Γερμανούς. Έχουν αρχίσει [να σας στέλνουν]; Γιαβουζάλπ: Όχι βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό, μόνο δευτερεύουσας σημασίας πολεμικό υλικό. Αυτό, όμως, δεν έχει καμία σχέση με τα ανταλλακτικά που χρειαζόμαστε. Κίσινγκερ [απευθυνόμενος στον Χάρτμαν]: Αρτ, μπορείς να πας στη Βόνη και να δεις τον Γκένσερ και τον Λέμπερ; Και τον Χέιγκ. Εσενμπέλ: Θα πρέπει να ενημερώστε τον Ετζεβίτ. Κίσινγκερ: Ο Ετζεβίτ μάς βοήθησε πάρα πολύ. Ο Αρτ θα δει τους Γερμανούς, όταν θα επιστρέφει [στις ΗΠΑ]. Θα δει, επίσης, και τον Χέιγκ προκειμένου να πάρετε ανταλλακτικά που υπάρχουν σε πλεόνασμα στις αποθήκες. Και ο [πρέσβης Ντέιβιντ] Μπρους βοήθησε σημαντικά. Εσενμπέλ: Οι Ευρωπαίοι πρέπει να βρουν τρόπους για να καλυφθούν οι επείγουσες ανάγκες μας. Η αεροπορία, για παράδειγμα, χρειάζεται ανταλλακτικά. Για τα υπόλοιπα υλικά που δεν υπάρχουν στις αποθήκες, ίσως θα πρέπει να κάνετε μια συμφωνία με τους Ολλανδούς ή άλλους για να μας τα στείλουν. Μακόμπερ: Αυτό είναι παράνομο. Κίσινγκερ: Πριν από το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση, συνήθιζα να λέω σε συνεδριάσεις ότι «την παρανομία την κάνουμε αμέσως. Η παραβίαση του συντάγματος παίρνει λίγο περισσότερο» (γέλια). Όμως, μετά το Νόμο για την Ελευθερία στη Πληροφόρηση, φοβάμαι να λέω παρόμοια πράγματα. Θα κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια. Εσενμπέλ: Ο πρέσβης σας μου είπε το αντίθετο. Στη Γερμανία λένε ότι καθυστέρησαν μια εβδομάδα να το κάνουν, ώστε να μην φανεί ότι έγινε αμέσως μετά από την επίσκεψή σας. Κίσινγκερ: Απ’ όσο γνωρίζω, είναι εν ισχύ η αποστολή της βοήθειας. Αυτό τουλάχιστον μας είπαν. Απ’ όσο γνωρίζω, είναι εν ισχύ η αποστολή της βοήθειας. Αυτό τουλάχιστον μας είπαν. Γιαβουζάλπ: Λένε ό,τι έχει ληφθεί η πολιτική απόφαση, αλλά περιμένουν την κατάλληλη χρονική συγκυρία για να τεθεί σε εφαρμογή η απολιτική απόφαση. Κίσινγκερ [απευθυνόμενος στον Χάρτμαν]: Μίλα στον Γκένσερ και πες του ότι δίνω τεράστια σημασία σε αυτό το ζήτημα. Εσενμπέλ: Η δυσκολία είναι ότι υπέγραψαν μια συμφωνία, αλλά δεν προσχωρούν στην εφαρμογή της – το κάνουν τμηματικά. Κίσινγκερ: Θα στείλω τον Αρτ στη Βόνη. Αν υπάρξουν δυσκολίες, θα σκεφτώ το ενδεχόμενο να σταματήσω και εγώ στη Βόνη. Γιαβουζάλπ: Θα ενημερώσουμε τον πρέσβη μας. Χάρτμαν: Στη Βόνη. Γιαβουζάλπ: Στη Βόνη. Κίσινγκερ: Θα πρέπει να το κάνουμε σιωπηρά, ώστε να μην βγει στα δελτία των ειδήσεων. [Ο υπουργός Κίσινγκερ συσκέπτεται με τον πρέσβη Μακόμπερ.] Κάτι ακόμα για τη βοήθεια. Εξαιτίας της φύσης των πραγμάτων, θα χρειαστούμε κάποιο διάστημα. Θα χρειαστούμε δύο εβδομάδες για τη Γερουσία και, στη συνέχεια, κάποιο διάστημα ακόμα για να δούμε πώς θα ας αντιμετωπίσει ο Λευκός Οίκος. Μακόμπερ: Καθώς θα υπάρξει μια διακοπή των εργασιών [της Γερουσίας], αν δεν το πετύχουμε σε δύο εβδομάδες, θα χρειαστεί να περιμένουμε ακόμα δύο μέχρι να ξαναρχίσουν οι συνεδριάσεις. Κίσινγκερ: Δεν είναι εφικτό πριν από τον Απρίλη. Αν πετύχουμε στη Μέση Ανατολή, η επιρροή μου θα αυξηθεί έστω κι αν το ένα ζήτημα δεν έχει καμία σχέση με το άλλο. Και να το ζήτημα της Κύπρου εξελιχθεί με τον τρόπο που πρέπει, θα είναι ακόμα πιο εφικτό. Ίσως να καταργηθεί αυτόματα ο νόμος, αν υπάρξει μια διευθέτηση. Ίσως να δηλώσουμε ότι συντελέστηκε ουσιαστική πρόοδος και να προσπαθήσουμε να πείσουμε το Κογκρέσο ότι όντως υπήρξε ουσιαστική πρόοδος. Θα πρέπει να εξετάσουμε αυτό το ενδεχόμενο τον Απρίλιο. [Οι δυο αντιπροσωπείες συσκέπτονται κατ’ ιδίαν.] Εσενμπέλ: Όπως μου υπενθύμισε ο γενικός γραμματέας, ο χρόνος πιέζει. Για μερικές ακόμα ημέρες η αντιπολίτευση δεν θα προσπαθεί να μας κλονίσει, αλλά θα αρχίσει να το κάνει όταν θα σχηματιστεί η κυβέρνηση. Ο λαός πιστεύει ότι, σύμφωνα το Τρίτο Άρθρο της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, οι σύμμαχοι θα πρέπει να βοηθούν ο ένας τον άλλο και να μην επιβάλλουν εμπάργκο ο ένας στον άλλο, κάτι που κάνει κανείς στους εχθρούς του. Οι ΗΠΑ προμηθεύουν με όπλα 100 χώρες και έχουν επιβάλλει εμπάργκο στην Τουρκία. Αν υπάρξει μεγάλη καθυστέρηση, ο λαός θα αρχίσουν να χάνει την υπομονή του. Ελεκντάγκ: Ο λαός θεωρεί ότι είναι μια τιμωρία που επιβάλλεται στην Τουρκία επειδή δεν ακολουθεί την πολιτική γραμμή των Ηνωμένων Πολιτειών. Έτσι το βλέπει η κοινή γνώμη που προς το παρόν είναι λίγο επιεικής, αλλά θα υπάρξει ένα ξέσπασμα οργής όταν θα σχηματιστεί η κυβέρνηση. Πώς είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να κάνουν κάτι τέτοιο στην Τουρκία, που είναι ένας πιστός σύμμαχός τους; Οι διανοούμενοι θεωρούν ότι είναι ένας άγραφος νόμος του ΝΑΤΟ η επιβολή εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων. Κίσινγκερ: Συμφωνώ μαζί σας. Δεν είμαι εγώ το πρόβλημά σας. Εναντιώθηκα στο εμπάργκο πριν επιβληθεί και εξακολουθώ να εναντιώνομαι μέχρι σήμερα. Υπάρχουν τρεις επιλογές: η πρώτη είναι η αποποίηση δικαιώματος, αλλά αυτό θα καταστήσει πιο δύσκολη την αλλαγή του νόμου. Αν οι πολιτικές πιέσεις που δέχεστε γίνουν πολύ μεγάλες, μπορείτε να μας ζητήσετε να το κάνουμε. Δεύτερον, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι συντελέστηκε ουσιαστική πρόοδος μέσα στο πλαίσιο του υφισταμένου νόμου. Αυτό είναι εφικτό, επειδή, παραδόξως, είναι οι Έλληνες που έχουν κάνει παραχωρήσεις και όχι οι Τούρκοι. Η τρίτη επιλογή είναι να αλλάξουμε το νόμο. Αν η εσωτερική κατάσταση εδώ γίνει πολύ πολύπλοκη, μπορείτε να ενημερώσετε τον Μπιλ. Για να αλλάξει ο νόμος είναι απαραίτητο να μιλήσουμε με μέλη του Κογκρέσου, και θα χρειαστεί να το κάνουμε ο Μπιλ, ο Αρτ κι εγώ. Υπάρχει, εξάλλου, το νομοθετικό καλαντάρι. Και δεν θέλουμε το αποτέλεσμα της ψηφοφορία να είναι αρνητικό. Υπάρχουν, λοιπόν, όλες αυτές οι πολυπλοκότητες. Αν η κατάσταση εδώ γίνει πολύ πολύπλοκη, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος. Αν το κάνουμε, θα πρέπει να είναι για λιγότερα από 50 εκατομμύρια, ώστε να μην θεωρηθεί ότι με αυτό τον τρόπο υποκαθιστούμε την αλλαγή του νόμου. Θα πρέπει να περιοριστούμε στο πολεμικό υλικό που είναι σημαντικό. Εσενμπέλ: Λέτε ότι είναι προτιμότερος ένα μικρός αριθμός υλικού. Κάτι τέτοιο δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα εδώ. Υποθέτω ότι δεν θα το κάνουμε με μια αποποίηση δικαιώματος. Κίσινγκερ: Δεν το έχω ακόμα σκεφτεί διεξοδικά. Μπορείτε να μας πείτε μας τι χρειάζεστε. Δεν θεωρούμε ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για προχωρήσουμε. Ο πρόεδρος δεν θεωρεί ότι είναι ο καλύτερος τρόπος. Εσενμπέλ: Ούτε σε εμάς αρέσει αυτός ο τρόπος. Οι αξιωματικοί μάς λένε ότι δεν τους αρέσει. Θα πρέπει να δείτε τι θα κάνετε με τη Γερουσία. Οι άνθρωποί μας λένε ότι πρέπει να μιλήσετε στον Τζάβιτς. Ένας από τους γερουσιαστές μας τον συνάντησε και μίλησε μαζί του. Του είπε: «Είμαι φίλος της Τουρκίας. Τι είστε, πολιτικός ή διπλωμάτης;». Ο γερουσιαστής μας του απάντησε ότι είναι πολιτικός. Ο Τζάβιτς του είπε: «Το ίδιο κι εγώ, και ψήφισα εναντίον». Κίσινγκερ: Όμως, έχουμε αρχίσει να αντιστρέφουμε τα πράγματα. Εσενμπέλ: Μίλησα στον Ρόζενταλ κι έχασα δυο ώρες μαζί του. Είπε ότι έρεπε να «λοξοκοιτάξει» προς τον Καραμανλή. Είπε ότι «πρέπει να δώσω κάτι». Κίσινγκερ: Ναι, αλλά αυτό δεν έγινε το περασμένο φθινόπωρο. Ναι, αλλά αυτό δεν έγινε το περασμένο φθινόπωρο. Εσενμπέλ: Αυτό είναι το ανησυχητικό, ότι σκέπτονται με τόση επιπολαιότητα για την Τουρκία. Αυτό είναι το ανησυχητικό, ότι σκέπτονται με τόση επιπολαιότητα για την Τουρκία. Κίσινγκερ: Δεν έχει καμία σχέση με την Τουρκία. Οφειλόταν στις ασυνήθιστες καταστάσεις που υπήρχαν πέρσι – οφειλόταν στο Γουότεργκεϊτ, στο ότι ο πρόεδρος δεν ήταν εκλεγμένος και στην προεκλογική περίοδο, όλοι ήταν τρομοκρατημένοι. Νομίζω ότι είναι λάθος να θεωρείτε ότι στρεφόταν εναντίον της Τουρκίας. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το Κογκρέσο θα είχε υιοθετήσει ένα ψήφισμα και θα το είχαμε αγνοήσει. Mακόμπερ: Δεν πίστευαν ότι θα περάσει. Κίσινγκερ: Δεν είναι αυτό το ζήτημα. Πίστευαν ότι θα περάσει και ότι θα βάζαμε βέτο. Όμως, έγινε μόλις ο πρόεδρος είχε δώσει χάρη στον πρόεδρο Νίξον. Τώρα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο για να τους βοηθήσουμε να αλλάξουν στάση. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επικρατούσε μέχρι τον Ιανουάριο ήταν πολύ άσχημη. Σήμερα, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι αμυντική. Μακόμπερ: Έχετε απόλυτο δίκιο. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στη Γερουσία έχει αρχίσει να μεταβάλλεται. Μπορεί να το αισθανθεί κανείς. Στον Λευκό Οίκο, η μεταβολή δεν είναι εξίσου αισθητή. Στον Λευκό Οίκο, η ηγεσία είναι υπέρ της αλλαγής. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πώς οι άνθρωποι αυτοί θα εξηγήσουν την αλλαγή στάση τους. Κύπρος Κίσινγκερ: Ας μιλήσουμε για την Κύπρο. Αν κάνετε κάποιες παραχωρήσεις, ίσως να καταφέρουμε να δείξουμε ότι υπήρξε πρόοδος και θα μπορούν να ισχυριστούν ότι βοηθούν στο να υπάρχει πρόοδος. Θέλω να πω το εξής για την Κύπρο. Στις προηγούμενες συζητήσεις μας για την Κύπρο, δεν ασχοληθήκαμε με τα θεμελιώδη προβλήματα. Συζητήσαμε για το αεροδρόμιο της Αμμοχώστου. Αυτό συνέβη εν μέρει εξαιτίας του Κογκρέσου. Θέλαμε να δείξουμε ότι υπάρχει πρόοδος. Όμως, όπως είπατε κι εσείς, η καρδιά του προβλήματος είναι η διοικητική διάρθρωση της Κύπρου και, ίσως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο να βρεθεί η λύση και για τα άλλα προβλήματα. Η εντύπωσή μου –δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου– είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας. Φοβούνται ότι, αν η ελληνική περιοχή είναι πολύ μικρή, το αποτέλεσμα θα είναι μια μαζική έξοδος από το νησί. Αυτό θα οδηγούσε… σε κάτι που είναι πολιτικά αδύνατο να το αποδεχτεί η ελληνική κυβέρνηση. Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι εφικτό να πειστούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί. Ο Μπίτσιος μου μίλησε ιδίως για την περιοχή της Μόρφου και για τις περιοχές νοτίως του δρόμου Αμμοχώστου – Λευκωσίας. Νοτίως του παλιού δρόμου, ανάμεσα στο επάνω και το κάτω τμήμα του δρόμου. Δεν τον πίεσα. Ωστόσο, επεσήμανε ότι, παρόλο που θέλει την περιοχή της Μόρφου, υπάρχει τουρκικός πληθυσμός δυτικά της Κυρήνειας. Εσενμπέλ: Στη Λεύκα. Κίσινγκερ: Στη Λεύκα, που προφανώς θα πρέπει να αποτελέσει τμήμα της τουρκικής ζώνης. Η εντύπωση μου από τις συνομιλίες μου με τον Μπίτσιο είναι ότι θέλει να ξεκινήσουν από την αρχή οι διαπραγματεύσεις. Και θέλει οι διαπραγματεύσεις να αρχίσουν έξω από τη Λευκωσία – για λόγους για τους οποίους όλοι συμφωνούμε. Αυτό ζητάει από τον ΟΗΕ – και θα συνεχιστούν είτε στη Νέα Υόρκη είτε στη Βιέννη είτε στη Γενεύη. Προτιμάει τη Νέα Υόρκη, αλλά αυτό είναι ένα δευτερεύον ζήτημα. Διέκρινα για πρώτη φορά μια προθυμία να συζητήσει τη διζωνική λύση, ότι η σκέψη του κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, το συσχετίζει με τη μείωση των εδαφών. Και ο πρέσβης μας έχει σχηματίσει την ίδια εντύπωση. Σε ό,τι αφορά στο να είναι ο Μακάριος ο πρόεδρος της νέας κυβέρνησης δεν πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο να γίνει μια πρόταση στους Έλληνες. Αν αυτό είναι εφικτό, τότε είναι προς το συμφέρον όλων να παραμεριστούν τα δευτερεύοντα ζητήματα και να δούμε αν μπορεί να υπάρξει μια διευθέτηση. Σε αυτή την περίπτωση, θα γίνει διεθνώς αποδεκτή η βασική σας πρόταση –μια διζωνική λύση, αν η περιοχή περιοριστεί– και η Τουρκία θα μπορεί να κρίνει η ίδια τι είναι καλύτερο για το συμφέρον της. Και για τη βασική του νησιού. Και για τα υπόλοιπα ζητήματα, ώστε να διευθετηθούν πιο εύκολα. Γι’ αυτό το λόγο ζήτησα να έλθω εδώ. Αν τους ρωτήσετε ευθέως αυτή τη στιγμή «δέχεστε τη διζωνική λύση;» θα απαντήσουν όχι. Πιστεύω, όμως, ότι μπορούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Και πρέπει να σκεφτείτε να είναι προτιμότερο να το αφαιρέσετε από τη διεθνή ατζέντα. Η στρατηγική του Μακαρίου είναι προφανής – θέλει να αναμειχθούν οι Ρώσοι. Πριν από τρεις εβδομάδες λάβαμε μια επιστολή από τον Μπρέζνιεφ στη οποία δεν έχουμε απαντήσει και στην οποία μας ρωτούσε να συμφωνούμε στη διεθνοποίηση. Αν οδηγηθούμε εκεί, θα είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της διζωνικής λύσης. Δεν σας το προτείνω, αλλά αυτή την εντύπωση έχω σχηματίσει για την ελληνική θέση. Το παράξενο είναι ότι η διακοπή της βοήθειας έκανε πιο ευέλικτους τους Έλληνες και όχι τους Τούρκους (γέλια). Είναι παράδοξο, αλλά αυτό ήταν το αποτέλεσμα. Αν αρχίσουν διαπραγματεύσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούμε, αντί να παραβλέπουμε το νόμο, να ισχυριστούμε ότι σημειώθηκε ουσιώδης πρόοδος. Το Κογκρέσο θα χρειαστεί πολύ θράσος για να μας αψηφήσει. Και οι Έλληνες θα έχουν κάθε λόγο να είναι επιφυλακτικοί, επειδή, αν διακοπούν [οι διαπραγματεύσεις] και αποχωρήσετε, δεν θα κερδίσουν τίποτα. Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχτεί. Η κατάσταση στο Κογκρέσο θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν ο Μακάριος ήταν το εμπόδιο. Θα διαπιστώναμε πολύ γρήγορα στις διαπραγματεύσεις αν οι Έλληνες δέχονται τη διζωνική λύση. Αν το εμπόδιο είναι ο Μακάριος… Έχω ετοιμάσει ένα υπόμνημα –μιλάμε σαν φίλοι– για τον ελληνοκυπριακό Τύπο. Αν το πρόβλημα ήταν ο Μακάριος εναντίον των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να το χειριστούμε εσωτερικά. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε αυτή τη στιγμή. Δεν σας πιέζουμε. Έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι ο Καραμανλής θέλει μια γρήγορη λύση. Είπα στον Μπίτσιο ότι η οποιαδήποτε λύση θα είναι κακή για την Ελλάδα. Του είπα: «Όσο περισσότερο περιμένετε, τόσο περισσότερο το μετατρέπετε σε ένα εσωτερικό ζήτημα. Η μόνη διαφορά είναι αν θα πάρετε λίγο περισσότερο ή λίγο λιγότερα. Ό,τι κι αν πάρετε, οι επικριτές σας θα σας κατηγορήσουν ότι υπογράψατε μια κακή συμφωνία». Μου απάντησε: «Συμφωνώ μαζί σας». Ο πρέσβης μας συνάντησε τον Καραμανλή χθες το απόγευμα και ο Καραμανλής συμφώνησε με την ανάλυσή μου για την κατάσταση. Επομένως, όσα σας είπα μπορούν κατά τη γνώμη μου να γίνουν αποδεκτά από την ελληνική κυβέρνηση. Ο Καραμανλής επισήμανε ότι, πέρα από ένα ορισμένο σημείο, θα ήταν αδιανόητο να διαχειριστεί την κατάσταση – για παράδειγμα, αν υπάρξει μια μαζική έξοδος από το νησί, θα ήταν ολέθρια για αυτόν. Άρα, θα πρέπει να υπάρχουν αρκετά εδάφη χώρος για να ζει σε αυτά ο ελληνικός πληθυσμός. Είπα ότι δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα αποδεχτούν τον Μακάριο ως πρόεδρο. Φυσικά, κάποια στιγμή ζητήσατε την επιστροφή του (γέλια). [Έφεραν ένα χάρτη της Κύπρου και τον τοποθέτησαν πάνω σε ένα τραπέζι. Ο υπουργός Κίσινγκερ έδειξε πάνω στο χάρτη.] Είπε ότι χρειαζόταν κάτι εκεί, κάτω από το δρόμο, ανάμεσα στον παλιό και τον καινούριο δρόμο. Κάτω από τον παλιό δρόμο. Μου έδειξε κάτι στο χάρτη, αλλά δεν έδωσα σημασία επειδή δεν ήταν δική μου δουλειά να διαπραγματευτώ. Δεν είπε ότι αυτά ήταν όλα όσα ήθελε, αλλά ανέφερε συγκεκριμένα αυτές τις δυο περιοχές. Και, επιπλέον, ανέφερε το ζήτημα της εξόδου. Δεν είπε ότι πρόκειται για όλη την περιοχή ανάμεσα στους δυο δρόμους. Εσενμπέλ: Εννοούσε διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον Κληρίδη και τον Ντενκτάς, ή ανάμεσά μας. Κίσινγκερ: Είπε ότι χρειαζόταν μια δικαιολογία για να επανέλθει συνομιλίες μετά από τη δήλωσή σας [για αυτόνομο κράτος]. Δεν μπορεί να επιστρέψει στις συνομιλίες για το ίδιο θέμα. Αυτό ζητάει από τον ΟΗΕ. Η ιδέα του είναι να συναντηθείτε για το Αιγαίο και φυσικά, ενώ θα συζητάτε για το Αιγαίο, κανείς δεν θα μπορεί να σας εμποδίσει να μιλήσετε και για κάτι άλλο. Όμως, δεν μπορεί να σας συναντήσει για το Αιγαίο μέχρι να αρχίσουν οι άλλες συνομιλίες.Είπε ότι χρειαζόταν μια δικαιολογία για να επανέλθει συνομιλίες μετά από τη δήλωσή σας [για αυτόνομο κράτος]. Δεν μπορεί να επιστρέψει στις συνομιλίες για το ίδιο θέμα. Αυτό ζητάει από τον ΟΗΕ. Η ιδέα του είναι να συναντηθείτε για το Αιγαίο και φυσικά, ενώ θα συζητάτε για το Αιγαίο, κανείς δεν θα μπορεί να σας εμποδίσει να μιλήσετε και για κάτι άλλο. Όμως, δεν μπορεί να σας συναντήσει για το Αιγαίο μέχρι να αρχίσουν οι άλλες συνομιλίες. Συμφωνεί ότι δεν πρέπει να υπάρξει διεθνοποίηση. Είπε ότι παρόλο που θα είναι ολέθρια η τάση προς μια πολεμική αντιπαράθεση, θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί αν δεν υπάρξει λύση. Δεν την επιθυμεί – και δεν το είπε με απειλητικό τρόπο. Συνειδητοποιεί ότι θα ήταν μια καταστροφή για την Ελλάδα. Εσενμπέλ: Σε αυτό συμφωνούμε όλοι – είναι το μόνο (γέλια). Κίσινγκερ: Είπα στον πρέσβη μας να ελέγξει μαζί του την ανάλυσή μου για την κατάσταση και, τελικά, είπε… Εσενμπέλ: Ελπίζουμε ότι οι συνομιλίες θα ξαναρχίσουν και το ελέγξαμε μαζί τον πρέσβη σας και τον κύριο Χάρτμαν. Κίσινγκερ: Τι συμβαίνει στη Νέα Υόρκη; Εσενμπέλ: Συναντιούνται αυτή τη στιγμή. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ένα ψήφισμα που θα ζητάει από το γενικό γραμματέα να καλέσει τα δυο μέρη σε συνομιλίες κάπου. Ελπίζουμε όχι στη Νέα Υόρκη. Κίσινγκερ: Τι έχετε εναντίον της Νέας Υόρκης; Δεν θέλω να σας πιέσω. Εσενμπέλ: Δεν πρέπει να είναι υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, ούτε θα πρέπει να αναμειχθεί ο ΟΗΕ. Θα πρέπει να επιλυθεί από τους Κυπρίους. Μίλησα στο γενικό γραμματέα και συμφώνησε. Κίσινγκερ: Τι λέτε για τη Βιέννη; Εσενμπέλ: Ναι, προτείναμε τη Βιέννη. Μπορεί να παραστεί ο αντιπρόσωπός του, όπως είχε κάνει ο Βέκμαν. Σίσκο: Υπό το πρίσμα των όσων είπε ο υπουργός, είναι πολύ σημαντικό να διευθετηθεί κάποιο από τα ζητήματα στη Νέα Υόρκη. Κίσινγκερ: Δεδομένης της ματαιοδοξίας του Βαλντχάιμ, θα είναι δύσκολο να τον κρατήσουμε έξω από τις συνομιλίες (γέλια). Δεδομένου του γενικού επιπέδου των ικανοτήτων, τι ζημιά μπορεί να κάνει; (γέλια). Εσενμπέλ: Κατέγραφε πρόχειρα τα όσα έλεγα. Κίσινγκερ: Σήμερα το πρωί στείλαμε στον Μπίτσιο ένα μήνυμα ότι θέλουμε να επεξεργαστεί ένα προσχέδιο που θα έχει τη συναίνεση της Τουρκίας. Δεν θέλουμε να αναμειχθούμε άμεσα στην εκπόνηση του προσχεδίου, επειδή θα είμαστε συνέχεια πίσω από τα γεγονότα. Πάντως, ο Μπούφουμ έχει εντολές να εργαστεί εποικοδομητικά. Εσενμπέλ: Θα συναντηθούμε αύριο. Κίσινγκερ: Η δυσκολία θα είναι –να το έχετε υπόψη σας, κύριοι, όταν συσκέπτεστε μεταξύ σας– ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να αποδεχτούν μια διζωνική διευθέτηση εκτός αν μειωθεί η περιοχή σας. Αν τους ρωτήσετε αυτή τη στιγμή αν δέχονταν τη διζωνική λύση, θα απαντήσουν όχι. Όμως, αν μπορούμε να συνδυάσουμε μερικά πράγματα ώστε να αποδεχτούν μια διζωνική διευθέτηση, θα πάρουν διαβεβαιώσεις ότι θα μειωθεί η περιοχή σας… [Η συνάντηση τέλειωσε στις 6:30 μ.μ.] 

Πηγή: Όλη η αλήθεια για την πολιτική του Κίσινγκερ εναντίον της Κύπρου: Τον καίει δικό του απόρρητο έγγραφο http://mignatiou.com/2017/07/oli-i-alithia-gia-tin-politiki-tou-kisingker-enantion-tis-kiprou-ton-kei-diko-tou-aporrito-engrafo/