Οι Έλληνες μετανάστες,

Του Άγη Βερούτη 

Ήθελα να γράψω ένα κείμενο για τα μεγάλα θύματα της Ελληνικής κρίσης: τους αυτοεξόριστους, τους οικονομικούς μετανάστες, και όσους Έλληνες για οποιονδήποτε λόγο έφυγαν από τη χώρα στα χρόνια της κρίσης. 

Ήμουν προσωπικά οικονομικός μετανάστης από το 1982 ως το 1999. Ξέρω. Έφυγα από μια Ελλάδα που οπισθοχωρούσε ολοταχώς στον Λαϊκισμό, και επέστρεψα νομίζοντας πως σε 17 χρόνια είχαμε προοδεύσει ως κοινωνία. 

Από τους 7.675 φίλους μου στα κοινωνικά δίκτυα ζήτησα, όσοι φύγανε από τη χώρα να μου γράψουν επιγραμματικά σε 50-100 λέξεις:
α. το λόγο που φύγανε
β. πως νιώθουν εκεί
γ. για ποιον λόγο θα επέστρεφαν, αν θα επέστρεφαν καν.

Ακολουθούν κάποιες από τις απαντήσεις που πήρα, που πιστεύω θα βοηθήσουν εμάς που έχουμε μείνει στην Ελλάδα να κατανοήσουμε το σκεπτικό και τα κίνητρα που έχει κάποιος που φεύγει από τη χώρα.

Καθεμία είναι μια κατάθεση ψυχής, και την αντιμετωπίζω με το σεβασμό που δικαιούται.

Στο επόμενο και 2ο κείμενο αυτής της σειράς τριών (3) κειμένων που θα γράψω θα προσπαθήσω να κωδικοποιήσω τα κίνητρα της αποδημίας, και στο τρίτο και τελευταίο τί χρειάζεται να γίνει για να μπορέσουν να επιστρέψουν (αν θέλουν) όσοι έφυγαν ή τους έδιωξε η πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα της κρίσης.

Παρακαλώ διαβάστε προσεκτικά:

--------------

"Α)ξανάφυγα το 2006 (είχα γυρίσει για έξι μήνες),γιατί είδα ότι η Ελλάδα ζει σε μια τεράστια φούσκα που κάποια στιγμή θα έσκαγε.
Β)Το ισοζύγιο είναι θετικό,όχι τέλειο αλλά θετικό. Ανοιχτό το ενδεχόμενο μετακίνησης σε ευνοϊκότερο περιβάλλον. 

Γ)Δεν υπάρχει περίπτωση να επιστρέψω και όχι μόνο λόγω της οικονομικής κατάστασης. Γενικά δε θεωρώ έξυπνη κίνηση την επιστροφή. Η Ελλάδα είναι ασθενής σε κώμα και η κατάσταση αυτή θα συνεχίσει να υφίσταται για τα επόμενα 10 με 15 χρόνια τουλάχιστον.” - Ι.Α.

"Οι άνθρωποι φεύγουν σήμερα για τον ίδιο λόγο που έφευγαν και το 1982. Και το 1960 προς τη Βόρεια Ευρώπη. Και στον Β' Ελληνικό Αποικισμό προς Κάτω Ιταλία και Μικρά Ασία. Και κατά τη διάρκεια της Τουρκορατίας προς Ιταλία και Αυστροουγγαρία. Και στις αρχές του 20ου αιώνα προς Αμερική. Για καλύτερες συνθήκες ζωής κυρίως στον οικονομικό τομέα.
Δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτε.” - Χ.Ο.

"α) υψηλότερες απολαβές, προβλεψιμότητα / σταθερότητα και η (συζητήσιμη) υπόθεση ότι θα έπρεπε να παρκάρω τον εαυτό μου εκτός μέχρι να στρώσουν τα πράγματα β) δεν κάνω τούμπες, αλλά μπορώ να κοιμάμαι τα βράδια, κάτι που είχα χάσει στα τελειώματα στην Ελλάδα (2013 αρχές). γ) ακόμη το ψάχνω” - Κ.Κ.

"Έφτασα στο Λονδίνο στις 21 Αυγούστου του 2002 ημέρα Τετάρτη, με πτήση της Easyjet και με 1000 λίρες Αγγλίας στη τσέπη, για να τελειώσω τις σπουδές μου στη Ψυχολογία με Κοινωνιολογία, παράλληλα εργαζόμενος. 

Έφυγα για να μειώσω το χρόνο σπουδών αλλά κυρίως γιατί θεωρούσα ότι στην Ελλάδα δεν έχω προοπτικές δεδομένης και της έντονης εμπειρίας από τη λειτουργία του κράτους και του Δημοσίου τομέα από μέλη της οικογένειας.

Ένιωθα και νοιώθω εξόριστος ειδικά μετά την έναρξη της κρίσης η οποία συνέπεσε διαβολικά με οικογενειακές και επαγγελματικές συγκυρίες που με είχαν φέρει βολιδοσκοπικά στην Ελλάδα.

Η επιστροφή δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό μου και καθημερινά παρακολουθούσα και παρακολουθώ τις εξελίξεις με την ελπίδα να δω την αρχή του τέλους της κρίσης ώστε να ξεκινήσω τη διαδικασία επιστροφής.” - Γ.Φ.

"α) ανύπαρκτη ανταποδοτικότητα στην οποιανδήποτε παροχή υπηρεσιών. Πληρώνεις αδρά για υπηρεσίες όπως υγεία, ενέργεια ασφάλεια εκπαίδευση δικαιοσύνη που δε σου παρέχονται. 
β) ολοκληρωτικά ηλίθιος που δεν έφυγα 10ετια νωρίτερα 
γ) για διακοπές μέχρι 10ήμερο είναι μια χαρά” - Γ.Κ.

"Έφυγα τον Απρίλη του 12 γιατί η προσφορά που μου έγινε και ως προς αντικείμενο και ως προς την αμοιβή δεν χτυπιόταν. 
Το 2015 έφυγε η γυναίκα μου με τη μικρή . 
Πώς αισθάνομαι ; 
Αισθάνομαι "σπίτι" όπως δε αισθάνθηκα ποτέ στην Ελλάδα. Γιατί; Γιατί εδώ είμαι ήρεμος, οι συνθήκες είναι ανθρώπινες ,η κοινωνία λειτουργεί, προσφέρουμε στο παιδί μου και στον εαυτό μας όσα ίσως δε θα μπορούσαμε να του προσφέρουμε στην Ελλάδα και πάνω από όλα υπάρχει μέλλον και ευκαιρίες.  
Αν θα γύριζα ; Ούτε με σφαίρες. Όταν ρίχνεις μια ζαριά την ακολουθείς μέχρι τέλους.
Ή διαφορετικά , θα γύριζα είτε με τον τριπλάσιο μισθό από αυτόν που παίρνω εδώ ή με τις ίδιες συνθήκες: άρα ποτέ” - Χ.Δ.

"Ομοιοπαθής Άγη. Άρχισα γερμανικά το 1983 με το που είδα τη βρώμα του ΠΑΣΟΚ και έφυγα το 1986 με το που πήρα πτυχίο. Γύρισα Καθηγητής από Γερμανία το 2003, αφού πίστεψα, ότι η κατάσταση βελτιώθηκε και μας δέχθηκαν στην Ευρωζώνη.  ΛΑΘΟΣ. Έκανα και επένδυση 500.000€ στη δουλειά μου το 2007. Φυσικά πήρα τον ... με τις εφορίες, τις προκαταβολές, τα τεκμήρια κλπ. Πλήρωνα φόρους για ανύπαρκτα εισοδήματα. Με το νέο ΠΑΣΟΚ του Τσίπρα έφτασε ο κόμπος στο χτένι και πήρα πάλι το δρόμο της μετανάστευσης. Ευτυχώς στη Γερμανία ήμουν ήδη γνωστός και η μετάβαση ήταν απόλυτη επιτυχία. Εκτός από την οικονομική ανεξαρτησία και το δικαίωμα να χαίρομαι την περιουσία μου και τους κόπους μου, ζω σε οργανωμένη κοινωνία, μπορώ και προγραμματίζω το μέλλον μου και έχω την ασφάλεια του κοινωνικού κράτους. Ά, θα πάρω φυσικά και σύνταξη, όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου. Φυσικά απόλυτη αξιοκρατία εδώ. Ελλάδα μόνο για διακοπές και μάλιστα όχι πάντα.” - Ν.Κ.

"Καλησπέρα!
Έφυγα δυο φορές από Ελλάδα 
Την πρώτη για σπουδές στο εξωτερικό (Γαλλία). Ο δεύτερος λόγος είναι η ύπαρξη της πράσινης κάρτας (1985) που χωρίς αυτή δεν μπορούσες να κανείς τίποτα στην Ελλάδα.
Την δεύτερη φορά μετά την στρατιωτική θητεία, ήμουν 25 ετών.
Αφού είχα ζήσει εκτός Ελλάδας για 5 χρόνια, ήθελα να επιχειρήσω στην πατρίδα μου.
Φτιάχνοντας έναν φάκελο που κατέθεσα στην τράπεζα για ένα δάνειο, για το οποίο δεν υπήρχε πρόβλημα έγκρισης, έπρεπε να δώσω ένα ποσοστό του δανείου (25%) για τους υπαλλήλους της τράπεζας.
Μετά από μια εβδομάδα η βαλίτσα μου ήταν έτοιμη για δεύτερη φορά και έφυγα.
Στο αν θα ξαναγυρίσω, μετά από μια ικανοποιητική σταδιοδρομία, έχοντας κάνει οικογένεια κλπ, η απάντηση είναι όχι.” - Α.Κ.

"α. Έφυγα στις 15 Ιουλίου 2015 για UK για δουλειά στο αντικείμενό μου (εργάζομαι ως web developer). 
 

Μία τυπική αγγελία εργασίας για web developer στην Ελλάδα, ζήταγε να έχεις τουλάχιστον 3 χρόνια προϋπηρεσίας, να ξέρεις ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΟΛΑ και να τα κάνεις για 500 Ε. Στο εξωτερικό υπάρχει και η εξειδίκευση. 
 

Την όποια προϋπηρεσία είχα μέχρι τότε την είχα αποκτήσει από μερικές εταιρείες που έφτιαχναν ιστοσελίδες, όπου δούλευα με βασικό μισθό το λιγότερο 9 ώρες και ανασφάλιστος (στην Ελλάδα δεν ήξερα τι θα πει ένσημο). Επομένως τα λεφτά που έπαιρνα δεν έφταναν ούτε για ζήτω, το να πάω πχ να πιάσω μια γκαρσονιέρα για να μείνω μόνος μου να φτιάχνω σιγά σιγά τη ζωή μου δεν έπαιζε σαν σενάριο. Ένας ακόμα λόγος που αποφάσισα να φύγω ήταν ότι οι περισσότερες εταιρείες στην Ελλάδα έχουν μείνει λίγο "απαρχαιωμένες". Τι θέλω να πω με αυτό: Οι περισσότερες αγγελίες που έβλεπα ήταν από εταιρείες που φτιάχνουν ιστοσελιδούλες σε εφαρμογές όπως το Wordpress (και η κουτσή Μαρία το κάνει πλέον αυτό!), αν έβγαινε κάποιο καινούργιο tool ή τεχνολογία στην Ελλάδα το έβλεπα στις αγγελίες μετά από αρκετό καιρό σε αντίθεση με τις αγγελίες εξωτερικού, επομένως αισθανόμουν λίγο ότι δεν είμαι "μέσα στα πράγματα". 
 

β. Όπως είπαν και άλλοι παραπάνω, η ζωή έξω είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολη και ασφαλής ίσως, αλλά στην Ελλάδα πολύ πιο ωραία. Η αλήθεια είναι ότι προβληματίζομαι λίγο με το Brexit και προσπαθώ να παρακολουθώ όσο μπορώ τις εξελίξεις, ωστόσο αν δω ότι τα πράγματα δυσκολεύουν κι εδώ, δεν θα διστάσω να φύγω πάλι και να κοιτάξω να συνεχίσω την καριέρα μου σε κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης. Είμαι ήδη μακριά από το σπίτι μου έτσι κι αλλιώς, δεν θα με νοιάξει τόσο να το ξανακάνω.
 

γ. Έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου την επιστροφή, αλλά δεν είναι κάτι που θα βιαστώ να κάνω, αν το κάνω ποτέ. Όταν έφυγα, δεν έφυγα με το σκεπτικό να πάω για 1-2 χρόνια κάπου και πάλι πίσω. Είμαι αρκετά δύσπιστος, και με τους πολιτικούς αλλά και με τους πολίτες. Δέχομαι πχ ότι ο Κυριάκος, ο Άδωνις, εσείς, έχετε τις καλύτερες των προθέσεων να κάνετε τη χώρα να σταθεί ξανά όρθια (και το εννοώ), αλλά πολύ φοβάμαι ότι οι προοδευτικοί είναι/είμαστε λιγότεροι σε σχέση με το υπόλοιπο σύστημα και δεν είμαι τόσο σίγουρος αν όντως θέλουμε να αλλάξουμε (αυτό πάει για τους πολίτες). Θα επέστρεφα για να είμαι πάλι κοντά στους δικούς μου ανθρώπους, τους φίλους μου και στο σπίτι μου, ΑΛΛΑ να ξέρω ότι ζω σε ένα κράτος δικαίου και ότι μπορώ να ζήσω με τις ίδιες ευκολίες που ζω κι εδώ.” - Λ.Τ.

"Άγη Καλησπέρα 
 

Σε εκτιμώ κ σε σέβομαι όχι λόγω εκπαίδευσης αλλά παιδείας πού διαθέτεις. Έχω τελειώσει ΑΣΟΕΕ το Οικονομικό, αλλά δεν έκανα μεταπτυχιακό. Δούλεψα για 5 χρόνια σαν stock broker σε χρηματιστηριακή κ κατάλαβα τα παράγωγα στην πράξη. 24/10/2015 παθαίνω μανιακό επεισόδιο κ μένω 1 μήνα Ευαγγελισμό. Τότε απολύθηκα Δεν έβρισκα δουλειά για 1 χρόνο κ έφυγε με εισιτήριο χωρίς επιστροφή για Αγγλία. Αγγλικά δεν ούτε Υ/Η εκτός από τα προγράμματα της προηγούμενης δουλειάς μου. Εκεί φιλοξενήθηκα από μία φίλη για 1 μήνα. Περίμενα να βρώ εύκολα δουλειά αλλά ονειροβατούσα. Ώσπου κατάλαβα ότι πρέπει οπωσδήποτε να βρω δουλεία αλλιώς πάλι στο τίποτα. Δουλεύω σαν care assistant σε care home 60 weekly μόνο βράδυ. 
 

Aγγλικά έμαθα πληρώνοντας. Μαθαίνω κ Η/Υ κ γλώσσες προγραμματισμού για data analyst τώρα. 
 

Κανείς δεν ξέρει τι δουλειά κάνω από τους φίλους κ συγγενείς. Δεν μου αρέσει εδώ γιατί κατέστρεψα τη μέση μου κ η ψυχή μου υγεία ταράζεται αρκετές φορές σε τέτοιο περιβάλλον. Θα γύριζα πίσω αν δεν με ξαναβλέπανε ρατσιστικά σε επαγγελματικό επίπεδο κ αν έβρισκα μια σταθερή κ καλή δουλειά. [...] Σε ευχαριστώ για το χρόνο σου.” - Ανώνυμη

"Καλησπέρα σας, 
Είμαι Μηχανολόγος Μηχανικός και ζω στη Σιγκαπούρη εδώ και 3.5 χρόνια.
Απαντώ εν συντομία στα ερωτήματα που θέσατε και παρακαλώ, αν δημοσιευθούν, αυτό να γίνει ανώνυμα.
Α) Έφυγα επιγραμματικά για τους εξής λόγους : 1) Εμπειρία ζωής, μια ευκαιρία να εργαστώ και να κοινωνικοποιηθώ σε άλλη χώρα, σε άλλη ήπειρο 2) Επαγγελματικές προοπτικές πολύ υψηλότερες σε σύγκριση με την Ελλάδα και μάλλον σε σύγκριση και με την Ευρώπη 3) Το country risk στην Ελλάδα, οι αυξημένες πιθανότητες που υπήρχαν το 2014 να έρθει στα πράγματα ο ΣΥΡΙΖΑ και να πάμε σε άλμα στο κενό 4) Τα χρήματα 
Β) Πολύ ευτυχισμένος, όλα πάνε θαυμάσια τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. 
Γ) Πιθανότατα μόνο για retirement 
Στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία.
Φιλικά” - Ανώνυμος

"A) άσκηση ιατρικής ειδικότητας(ελβετία)
Β) πολύ ευχαριστημένος
Γ) εξαιτίας της γυναίκας μου...
Κύριε Βερούτη θα φεύγατε ξανά;” - Ανώνυμος

"Καλησπέρα! Έφυγα από την Ελλάδα γιατί δεν άντεχα άλλο να μου ρουφάνε το αίμα τα κρατικοδίαιτα παράσιτα! Έφυγα γιατί ήθελα να ζήσω σε ένα ορθολογικό δυτικό κράτος όπου η φιλελεύθερη αστική δημοκρατία είναι κυρίαρχη!
Είχα ήδη ζήσει στις ΗΠΑ, στο Λονδίνο και στη Βιέννη όποτε η απόφαση που πήρα το 2002 ήταν πολύ εύκολη!
Να γυρίσω; Μόνο ως φάντασμα! Πηγές εισοδήματος εκτός Ελλάδας, χωρίς καμία απολύτως επιχειρηματική δραστηριότητα, χωρίς τραπεζικό λογαριασμό, χωρίς ακίνητο στο όνομα μου και χωρίς αυτοκίνητο με ελληνικές πινακίδες! Μόνο τότε θα γυρίσω πίσω! 
Δεν έχω το παραμικρό πρόβλημα να γράψεις το όνομα μου!” - Αντώνης Μ.

"Γεια σου και πάλι Άγη 

Είμαι μόνιμος ερευνητής Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και είπα να συνεισφέρω κι εγώ την εμπειρία μου στην έρευνα που κάνεις 

α) Έφυγα πριν 12 χρόνια από Ελλάδα για ένα διδακτορικό στον Καναδά Ο βασικός λόγος ήταν ότι τελειώνοντας το bachelor στη σχολή μου (Μοριακή Βιολογία και Γενετική στην Αλεξανδρούπολη) συνειδητοποίησα ότι οι δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης στην Ελλάδα είναι περιορισμένες. Τα κονδύλια για έρευνα στην Ελλάδα είναι πολύ λίγα και η διασύνδεση με την αγορά ανύπαρκτη (ελάχιστες επιχειρήσεις στον τομέα, καθόλου R&D και αυτές οι λίγες που υπάρχουν κάνουν κατά βάση sales). Για όλους εμάς που λαχταρούσαμε να συνεχίσουμε στην έρευνα ο δρόμος της μετανάστευσης ήταν μονόδρομος. 

β) Ο Καναδάς είναι μια φιλόξενη και σοβαρή χώρα. Με τον ερχομό μου εδώ κατάλαβα ότι υπάρχει ξεκάθαρο πλαίσιο κανόνων που ορίζει τη συμπεριφορά του κράτους απέναντι στον πολίτη αλλά και την ευθύνη του τελευταίου απέναντι στο σύνολο Η πιστή εφαρμογή των κανόνων από όλους δημιουργεί μια ευρύτερη αίσθηση ασφάλειας και ελευθερίας (!). Η συνύπαρξη τόσο διαφορετικών πολιτισμών σε μια χώρα είναι από μόνη της συναρπαστική Ανοιχτή κοινωνία, σεβασμός στη διαφορετικότητα και political correctness κάνουν την καθημερινότητα μας ήρεμη 

Αυτά, σε συνδυασμό με το εκπληκτικό σύστημα δημόσιας υγείας, το πνεύμα της καινοτομίας και το βάθος της οικονομίας του Καναδά (παρά τους κινδύνους που έχουν συσσωρευτεί από την κρίση του πετρελαίου και το housing bubble) είναι τα εχέγγυα μια αρμονικής διαβίωσης 

Living is easy, but is it exciting?

γ) Στην Ελλάδα θα επιστρέφαμε (με την οικογένειά μου πλέον) για καθαρά συναισθηματικούς λόγους Γιατί μας λείπει ο ήλιος, οι ομορφιές της Ελλάδας, η ζωντάνια των πόλεων, οι φίλοι και η οικογένεια 

Αλλά και η αίσθηση ότι εκεί ανήκεις 
Ότι εκεί πονάς και λαχταρείς να προσφέρεις 

Αλλά αυτό θα το κάναμε μόνο όταν βλέπαμε ότι η χώρα έχει μπει σε μια κανονικότητα (πολιτική, οικονομική, θεσμική). 

Όταν θα βγει μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων που θα καταφέρει να αλλάξει την ατζέντα του διαλόγου και να θέσει νέους εθνικούς στόχους με ορίζοντα τις επόμενες γενιές Που θα δείξει ότι αντιλαμβάνεται το πως λειτουργούν οι οικονομίες στις μέρες μας και διάθεση να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα Που θα 'αναδείξει ένα νέο αξιακό κώδικα συμπεριφοράς και θα βάλει σαν πρώτο στόχο του τον σεβασμό στον πολίτη Ίσως πάρει λίγο καιρό όλο αυτό, αλλά όταν φανεί ότι κάτι τέτοιο πάει να γίνει τότε εμάς θα μας βρει εκεί.

Χαιρετισμούς και καλή τύχη!

Γιάννης 

(Αν αποφασίσεις να το ποστάρεις θα προτιμούσα το σκέτο 'Γιάννης σαν υπογραφή)"

"Α) Έφυγα εξαιτίας της απροκάλυπτης διαφθοράς στο δημόσιο τομέα που στερεί την πρόοδο στους ικανούς και έντιμους ενώ ανταμείβει τους δικτυωμένος απατεώνες και τα λαμόγια. Β) Είμαι καλά εδώ Γ) Θα επέστρεφα αν η 
αξιοκρατία και η διαφάνεια αντικαθιστούσαν τη διαφθορά και το νεποτισμό” - Α.Α.Σ.

"Γεια χαρά
Έφυγα το 2008 όταν ακουγόταν ότι θα έρθει η κρίση αλλά ακόμη δεν τη βλέπαμε. 

Ο σύζυγός μου Γάλλος. Δεν πήραμε το ρίσκο να μείνουμε καθώς μπορούσε να έχει αξιοπρεπέστατη δουλειά στη Γαλλία. Και σταθήκαμε τυχεροί. 

Στη Γαλλία αισθάνομαι σαν ψάρι έξω από το νερό. Δεν έχουμε κοινό κώδικα επικοινωνίας. Αλλά με τα χρόνια έχω κάνει και Γάλλους φίλους. Αλλά περνάω καλά γιατί έχω Έλληνες φίλους. Μοιράζομαι μαζί τους τις ίδιες ανησυχίες έχοντας πια την εμπειρία του να ζω σε μια σούπερ οργανωμένη χώρα. 

Αυτό που αγαπώ εδώ είναι η ελευθερία και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα. 

Στην Ελλάδα αισθάνομαι καλύτερα αλλά πάλι έξω από το νερό πια. Υπάρχουν και στις δύο χώρες πράγματα που σιχαίνομαι και αγαπώ. 

Θα γύρναγα με ένα καλύτερο σύστημα υγείας και παιδείας. Αλλά και με αλλαγή νοοτροπίας. Να φύγει αυτή η φθήνια που υπάρχει παντού. Αυτό το σεξουαλικό πρότυπο και οι φθηνοί διάλογοι στην τηλεόραση. Ο ρατσισμός... Η παιδεία στην οικογένεια... 
Πολλά σου είπα κι έχω και άλλα. 
Σε φιλώ”
- Ανώνυμη