ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Της ΝΤΟΡΑΣ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ*
Το 2021 βρίσκει την τουρκική κοινωνία και ηγεσία υπό μεγάλη πίεση, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Η οικονομική κρίση που βιώνει η Τουρκία είναι η χειρότερη των τελευταίων δεκαετιών και είναι κρίση βαθιά, που αγγίζει όλα τα κοινωνικά στρώματα, ιδίως εκεί να που ανέδειξαν το κόμμα ταυ Ερντογάν στην εξουσία.
Εξίσου βαθιά κρίση βιώνουν οι δημοκρατικοί θεσμοί στη χώρα, οι οποίοι πλέον αποτελούν μονάχα φύλλο συκής για τον απολυταρχισμό της τουρκικής ηγεσίας. Πολιτικοί αντίπαλοι, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων οδηγούνται στη φυλακή, ενώ η ελευθερία του λόγου έχει βιαίως σωπάσει. Η διεθνής κοινότητα πλέον δεν μένει απλός παρατηρητής. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη, με σταδιακό αλλά σταθερό βηματισμό, στέλνουν ξεκάθαρα μηνύματα στην Τουρκία. Οι αντιδράσεις έπαψαν να είναι μόνο λεκτικές, με πρώτες τις αυστηρές κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ, καθώς και εκείνες που μετά βεβαιότητας θα επιβάλει η Ε.Ε. αν η Τουρκία συνεχίσει την επιθετικό της στάση. Η αξιοπιστία της κυβέρνησης και η ελληνική διπλωματία κατάφεραν το 2020 να μετατρέψουν οριστικά τα ελληνοτουρκικά σε ευρωτουρκικά. Σύγκρουση με την Ελλάδα πλέον θα σημαίνει σύγκρουση με την Ευρώπη.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μήνυμα αυτό έχει αναλυθεί σε βάθος από την τουρκική ηγεσία. Δημόσιες τοποθετήσεις προς μείωσης της αξίας του είναι προς εσωτερικό κατανάλωση. Σε αυτή τη λογικό ενσωματώνεται και η πρόσφατη επιχειρηματολογία σχετικά με την επαναδιαπραγμάτευση της Συνθήκης της Λωζάννης. Η ιστορική αυτή συνθήκη τερμάτισε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στο ανατολικό του μέτωπο, καθορίζοντας οριστικά τα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Συρία και το Ιράκ. Η Άγκυρα λοιπόν γνωρίζει πολύ καλά ότι η Συνθήκη της Λωζάννης είναι μια συνθήκη την επαναδιαπραγμάτευση της οποίας δεν θα δεχθεί και δεν θα ανεχθεί κανείς. Συνθήκες τέτοιες που καθο ρίζουν σύνορα είναι συνθήκες που αλλάζουν μόνο με πόλεμο. Οταν η ναζιστικό Γερμανία επιχείρησε να αλλάξει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, οδηγήθηκε σε έναν πόλεμο με καταστροφικές συνέπειες για όλο τον κόσμο και πρωτίστως για τη Γερμανία.
Ο Ερντογάν υιοθετεί λογικές «τραμπισμού», επιχειρώντας διαπραγματεύσεις μέσω δημοσίου λόγου και «twitter-ικού» κύρους. Η Ελλάδα, έχοντας θωρακιστεί αμυντικό και διπλωματικά, δείχνει στον Ερντογάν ότι μοναδική ουσιαστική και αξιόπιστη οδός για την Τουρκία είναι η επιστροφή στη λογική του διαλόγου. Ενός διαλόγου που με βάση το διεθνές δίκαιο θα επιχειρήσει την επίλυση της μοναδικός εκκρεμότητας μεταξύ των δύο χωρών, την οριοθέτηση δηλαδή των θαλασσίων ζωνών. Σε αυτό πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι και να μη δοθεί το παραμικρό περιθώριο σε οποιοδήποτε επιχείρημα της Άγκυρας ότι εμείς δεν επιθυμούμε τον διάλογο. Αυτό θα αποτελούσε μόνο βούτυρο στο ψωμί της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν γνωρίζει πια πολύ καλά ότι πλησιάζει η ώρα που το ποτήρι θα ξεχειλίσει. Τώρα καλείται να αλλάξει στάση, να αλλάξει πλεύση. Μια πρώτη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ανακοίνωση ότι το «Ορούτς Ρέις» θα πραγματοποιήσει έρευνες αποκλειστικά εντός τουρκικών χωρικών υδάτων, μακριά από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Αν η ανακοίνωση αυτή αποτελέσει δεσμευτικό απόφαση εκ μέρους της Τουρκίας, θα είναι ένα σημαντικό πρώτο δείγμα γραφής. Εμείς διατηρούμε την αξιοπιστία μας, την ισχύ και τα επιχειρήματά μας, και με κα νένα τρόπο δεν πρέπει να δώσουμε στην Τουρκία το άλλοθι να αποφύγει τη χρονιά αυτή την εκκίνηση των διερευνητικών επαφών.
*Η κ. Ντόρα Μπακογιάννη είναι πρώην υπουργός.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΞΙΖΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΑΣΦΑΛΕΣΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΛΗΝΑΚΗ*
Στην επέτειο διακοσίων χρόνων εθνικής ανεξαρτησίας και μέσα σε κλίμα ακραίων τουρκικών προκλήσεων και διεθνών πιέσεων για διάλογο, ο ελληνικός ζήλος για άμεση επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών προκαλεί εύλογα ερωτηματικό. Αντί να συρθεί άρον άρον σε μια επικίνδυνη διαδικασία, η Ελλάδα χρειάζεται στρατηγικό χρόνο για ανασύνταξη δυνάμεων και συνολική επανεξέταση της αντιμετώπισης μιας απροκάλυπτα επιθετικής Τουρκίας. Όχι για να μετακυλήσει ξανά δύσκολες αποφάσεις υπό χειρότερες συνθήκες στον επόμενο χειριστή. Ούτε γιατί δεν επιδιώκει τη λύση των προβλημάτων με τη γείτονα. Αλλά γιατί συσσωρευμένες προκλήσεις και νέα δεδομένα επιβάλλουν εδώ και καιρό μια νέα στρατηγικό.
Α. Δεν υπάρχει λόγος βιασύνης για διάλογο
Είναι πράγματι επείγων ένας διάλογος με την Τουρκία; Κατανοητό ότι βιάζεται ο Ερντογάν, γιατί πλησιάζει στο τέλος του ο πολιτικός του χρόνος. Αντιληπτό ότι βιάζονται και οι φίλοι του στη Δύση, που θέλουν να τελειώνουν με τα «μικρά» ζητήματά μας που εμποδίζουν τα «μεγάλα» δικά τους. Ευδιάκριτη και η αγωνία των υπερπρόθυμων που βλέπουν ως μοναδικές επιλογές τον άρον άρον συμβιβασμό και τη στρατιωτική σύγκρουση. Κι όμως υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές, τις αξίζουμε, αλλά πρέπει και να τις χτίσουμε. Επί μία δεκαετία μεθοδικών χτυπημάτων από τον Ερντογάν υποκρινόμαστε κάθε φορά ότι έχει φτάσει στα όριά του και καταρρέει ή ότι όλα γίνονται για εσωτερική κατανάλωση. Για να διαψευστούν αμέσως μετά οι αναλύσεις αυτές από τα γεγονότα. Χρειαζόμαστε συνεπώς άμεσα μια βαθύτερη ενδοσκόπηση και στρατηγικό χρόνο για ανασύνταξη δυνάμεων απέναντι σε έναν πολεμοχαρή γείτονα. Ιδού συνοπτικά γιατί:
1. Το διεθνές κλίμα (ακόμη) μας το επιτρέπει. Η Τουρκία αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά διεθνώς (σε φραστικό βέβαια επίπεδο) ως κατ' εξακολούθηση αδικοπραγούσα, ενώ η χώρα μας πιστώθηκε με στρατηγική υπομονή. Έχει λοιπόν πασιφανώς περιθώρια να αρνηθεί διάλογο «με το πιστόλι στον κρόταφο και στόχο την ανατροπή της Λωζάννης» – θα έπρεπε μάλιστα να θεωρείται και αυτονόητο ακόμη και μόνο για λόγους εθνικής αξιοπρέπειας.
2. Η προσωρινή απόσυρση της αρμάδας (μετά την κατά τον Τσαβούσογλου «ολοκλήρωση της αποστολής») μπορεί αύριο με ένα νεύμα του Ερντογάν να αντιστραφεί. Προφανώς δεν συνιστά συνέπεια και συνέχεια. Ιδίως όταν συνοδεύεται καθημερινά από παραληρηματικά επιθετική αλλά και προσβλητική συμπεριφορά.
3. Του διαλόγου προηγείται η ταχύτατη αποκατάσταση της τρωθείσας από την κρίση αποτρεπτικής μας ισχύος. Για να επαναχτιστεί, επειγόντως και αξιόπιστα, χρειαζόμαστε όχι εξαγγελίες προθέσεων, αλλά ορθές επιλογές και χρόνο. Όχι πανάκριβα και μακροπρόθεσμα προγράμματα, αλλά κυρίως – όπως έγινε με τα Ραφάλ – συστήματα άμεσα διαθέσιμα, έστω και μεταχειρισμένα, με παραχώρηση ή λίζινγκ (με άμεση οικονομική συμβολή, π.χ., των ΗΑΕ). Όχι μόνο πλατφόρμες εκτόξευσης, αλλά όπλα υποστρατηγικά αξιόπιστου δευτέρου (ανταποδοτικού) χτυπήματος. Όχι ασκήσεις συμμαχικής επίδειξης, αλλά αξιόπιστες ρήτρες συνδρομής και σταθερή παρουσία σκαφών και μαχητικών τους στα «αποστρατιωτικοποιημένα» νησιά. Αποτροπή υπάρχει αν υπό τις χειρότερες συνθήκες αιφνιδιαστικής επίθεσης n Τουρκία ξέρει ότι μπορούμε να της επιφέρουμε βαρύτατα ανταποδοτικά στρατηγικά πλήγματα σε κρίσιμες υποδομές και δυνάμεις. Κανένας Ερντογάν δεν αποτρέπεται όταν απλώς εξαγγέλλουμε ότι θα αμυνθούμε στις ακτογραμμές μας ή αορίστως ότι θα κάνουμε «ό,τι χρειαστεί».
4. Διπλωματικό χρόνο επανόρθωσης χρειαζόμαστε και γιατί στο πιο προνομιακό πεδίο μας, το ευρωπαϊκό, χάσαμε αδικαιολόγητα δύο κρίσιμες μάχες στις Συνόδους Κορυφής. Λάθος επιλογή να βάλουμε από την αρχή όλα τα αυγά στο καλάθι των κυρώσεων, κι ενώ βιώναμε την πορεία προς το αδιέξοδο να μην ελιχθούμε επικεντρώνοντας στο μείζον, δηλ. σε ισχυρότερες ευρωπαϊκές προϋποθέσεις και εγγυήσεις για τον διάλογο. Δεν έχουμε άλλα περιθώρια απωλειών στο δικό μας γήπεδο ενόψει του Μαρτίου.
5. Γιο όσους διαβάζουν μέσα απ' τις γραμμές, n Ε.Ε. αποφάσισε να επανεξετάσει τον Μάρτιο 2021 τη συνολική σχέση της με την Τουρκία. Ενδέχεται να επιχειρηθεί η αντικατάσταση της ενταξιακής προοπτικής από μια εναλλακτική στρατηγική βασισμένη στην ενίσχυση της τελωνειακής ένωσης και της διπλωματικής και αμυντικής συνεργασίας τύπου Ε.Ε. – Μεγ. Βρετανίας. Μια Τουρκία προνομιακός εταίρος ακριβώς εκεί που δεν τη θέλουμε, ανεξέλεγκτη και χωρίς τις υποχρεώσεις εξευρωπαϊσμού της ως υποψήφιας χώρας! Κι ενώ η Ε.Ε. θα διαβουλεύεται για τη νέα στρατηγική της (που πρέπει οπωσδήποτε να συνδιαμορφώσουμε), θα σπεύσουμε περιχαρείς να βγούμε από το ευρωτουρκικό πλαίσιο (π.χ. Διαπραγματευτικό Πλαίσιο 2005, Κεφ. 13 περί Αλιείας των ενταξια κών) για να στριμωχτούμε σε «διάλογο» με το αφηνιασμένο σύστημα Ερντογάν;
Β. Διερευνητικές, και στο βάθος ανατροπή της Λωζάννης;
Η καθημερινά διογκούμενη τουρκική επιθετικότητα μας καλεί να επιλέξουμε αν n αναθεώρηση «ιερών» διεθνών συνθηκών θα γίνει με στρατιωτική ήττα ή διπλωματική αυτοπαράδοση. Υπό τέτοιες συνθήκες, με ποιο μαγικό ραβδί θα επιβάλει n ελληνική πλευρά – όπως με αυτοπεποίθηση διατυμπανίζεται – τη λεγόμενη μονοθεματική ατζέντα των διερευνητικών;
1. Η Τουρκία επιμένει σε τρία επίπεδα διαλόγου: πολιτικές διαβουλεύσεις (όπου μπορεί κάθε πλευρά να θέσει οποιοδήποτε θέμα), διερευνητικές (όπου επίσης μπορεί πρακτικά να προβάλει οποιοδήποτε θέμα) και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (που ίσως ήδη μετεξελίχθηκαν σε «μηχανισμό αποσυμπίεσης» στο NATO). Τρία στα τρία;
2. Από τις αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. εξαφανίστηκε δυστυχώς η θετική διατύπωση των «26 «(τον Οκτώβριο) για περιορισμό της ατζέντας των διερευνητικών μόνο στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Εξυπακούεται ότι ακόμη κι αν η Ε.Ε. αποδεχόταν ξανά το μοναδικό αυτό αντικείμενο διαλόγου, ουδόλως εξασφαλίστηκε ότι το αποδέχεται και η Τουρκία...
3. Εξετάσαμε σε βάθος τον φάκελο των διερευνητικών και επιμένουμε «να ξεκινήσουν οι διερευνητικός από εκεί που διακόπηκαν»; Γιατί οι συνομιλίες αυτές:
α) Περιορίζονταν στα «προκαταρκτικά», δηλ. στη διαπραγμάτευση του (κατά τα άλλα μονομερούς) δικαιώματος της Ελλάδας για 12 ν.μ. και λογικά η Τουρκία έθετε επί τάπητος και τη θεωρία της των «γκρίζων ζωνών».
β) Δεν προχώρησαν σε συζήτηση οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας,
γ) Δεν τέθηκε καν θέμα οριοθέτησης ΑΟΖ (όπως ήταν n τουρκική θέση),
δ) Δεν φαίνεται να έγινε συζήτηση για το Καστελλόριζθ.
ε) Δεν έγινε καν νύξη για οριοθέτηση στην Ανατολικό Μεσόγειο.
4. Ακόμη κι αν η Τουρκία μεταμορφωνόταν ξαφνικά σε «Ευρωπαίο γείτονα» που θα συζητούσε μόνο την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, πάλι τίθενται τα εξής ερωτήματα:
α) Κάθε θαλάσσια ζώνη χαράσσεται από συγκεκριμένα σημεία της ξηράς (ηπειρωτικής ή νησιωτικής). Άρα, κάθε συζήτηση θα ξεκινήσει λογικά με την Τουρκία να καταθέτει κατάλογο και χάρτες «γκρίζων ζωνών». Αδιέξοδο συνεπώς κι εδώ.
β) Ο Έλληνας εκπρόσωπος στις διερευνητικές θα πάει εφοδιασμένος με χάρτες για το Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο ανάλογους με εκείνους στο Ιόνιο (δηλ. με ευθείες γραμμές βάσης και κλείσιμο κόλπων) ή ξεκινάμε πάλι με τα άκρως συντηρητικά σενάρια της εποχής Κ. Σημίτη;
γ) Για να ξεκαθαρίσουμε κι έναν άλλο μύθο περί δήθεν «χαμένης ευκαιρίας» το 2004: ουδέποτε συμφώνησε η Άγκυρα να προσφύγει στη Χάγη. Εκτός αν οι υπερπρόθυμοι του διαλόγου που το υποστηρίζουν εννοούν ότι το συνυποσχετικό θα συμπεριλάμβανε και τις «γκρίζες ζώνες», τον εναέριο χώρο και την αποστρατιωτικοποίηση,
δ) Γιατί στον διάλογο βλέπουμε ως μόνες θαλάσσιες ζώνες την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ; Έχουμε μόνοι μας παραιτηθεί από τις άλλες που προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας, πχ. από «συνορεύουσα ζώνη» 24 ν.μ. για τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης ενώ από το 2004 συνπεριπολούμε με την Ευρωπαϊκή Ακτοφυλακή / Frontex καθ' όλο το μήκος της ελληνοτουρκικός συνοριογραμμής;
Συμπερασματικά, αφού η μόνη ουσιαστική θεματική των διερευνητικών ήταν δυστυχώς τα 12 ν.μ. στο Αιγαίο, γιατί τέτοιος ζήλος να ξεκινήσουν ξανά οι διερευνητικές από εκεί που σταμάτησαν; Η βιασύνη που επιδεικνύεται από ελληνικής πλευράς για τις διερευνητικός στέλνει στον Ερντογάν επικίνδυνα μηνύματα (φθηνής και προσωρινής) εξαγοράς μιας επίπλαστης ηρεμίας αν συμμορφωθούμε προς τις υποδείξεις. Σήμερα θα είναι οι διερευνητικές, αύριο η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, μεθαύριο η Λωζάννη.
*Ο κ. Γιάννης Βαληνάκης είναι καθηγητής, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας ΕΚΠΑ, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ
Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΡΟΖΑΚΗ*
Οι διερευνητικές συνομιλίες έλκουν την καταγωγή από μια ιδέα της κυβέρνησης Σημίτη, που στην προσπάθεια της να ξεκινήσουν συνομιλίες με την Τουρκία, την επομένη της απόφασης του Συμβουλίου Κορυφής του Ελσίνκι (1999), χωρίς να παραβιαστεί ο παπανδρεϊκός όρος της μιας και μοναδικής διαφοράς με τη γείτονα, της πρότεινε αυτή την εύκαμπτη και μη δεσμευτική μέθοδο διαλόγου. Εκτοτε οι διερευνητικές αποτέλεσαν τη μοναδική μέθοδο αντιμετώπισης όλων των ζητημάτων που κατά καιρούς είχε προβάλει η Τουρκία («γκρίζες ζώνες», αποστρατιωτικοποίηση, αιγιαλίτιδα, εθνικός εναέριος χώρος), με αυξομειούμενη ένταση και αποτελεσματικότητα, ανάλογα με τις κυβερνήσεις που κρατούσαν τα ηνία των δύο χωρών. Πάντως, από το 2010 ώς το 2016, με κύριο εκπρόσωπο της Ελλάδας τον πρέσβη ε.τ. κ. Παύλο Αποστολίδη, επιτελέστηκε θεαματική πρόοδος, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η ύλη των συζητήσεων σε ένα θέμα: την αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο.
Το 2016 έγινε η τελευταία συνάντηση των διερευνητικών. Με αφορμή την τοποθέτηση του κυρίως εκπροσώπου ως μόνιμου αντιπροσώπου στον OHE, πρέσβη κ. Σινιρλίογλου, η Τουρκία ούτε διόρισε νέο εκπρόσωπο ούτε προσκάλεσε την Ελλάδα στην Κωνσταντινούπολη για έναν νέο γύρο, παρά το γεγονός ότι ήταν η σειρά της να ζητήσει τη σύγκλιση των επαφών. Έτσι, για τέσσερα χρόνια υπήρξε «σιγή ασυρμάτου», τα αποτελέσματα του οποίου μπορούμε να τα διακριβώσουμε μέσα από τη δυσχέρανση των σχέσεων.
Πράγματι, οι διερευνητικές δεν είχαν ως αποκλειστικό στόχο την επίλυση των εκκρεμών περιφερειακών προβλημάτων. Αυτός ήταν ο κύριος στόχος τους. Παράλληλα, όμως, άρρητα είχε τηρηθεί o όρος του διεθνούς δικαίου για τις διαπραγματεύσεις, ότι όσο διαρκούν οι συζητήσεις δεν θα υπάρχουν εκατέρωθεν ερεθισμοί που να μολύνουν το διαπραγματευτικό περιβάλλον. Πράγμα που είχε τηρηθεί από την Τουρκία, με μόνες εξαιρέσεις τις περιορισμένες παραβιάσεις του εναερίου χώρου μας και τις παραβιάσεις του FIR. Ταυτόχρονα, η ύπαρξη των επαφών χρησίμευσε ως ένα μοναδικό έρεισμα για την αποφυγή επεισοδίων, αφού πολλές φορές θέματα που απασχολούσαν τις δύο χώρες ήρθαν στο θεσμοποιημένο αυτό όργανο και επιλύθηκαν ad hoc. Και με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονταν μια επιδείνωση των σχέσεων και, πιθανόν, ένα σοβαρό επεισόδιο.
Σήμερα η αναγκαιότητα επανέναρξής τους είναι περισσότερο από εμφανής. Μετά τη συσσωρευμένη εμπειρία των τελευταίων δραματικών στιγμών, που η Τουρκία, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο, είχε προχωρήσει σε έρευνες στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολικής Μεσογείου, ήρθε n λύτρωση από αυτόν τον βραχνά, με την απόσυρση του ερευνητικού σκάφους και τη χρήση του για έρευνες σε μη αμφισβητούμενα νερά, τουλάχιστον για ένα εξάμηνο. Αυτό το δεδομένο αίρει τις αντιρρήσεις της Ελλάδας για επανέναρξη των διερευνητικών, που είχαν επικεντρωθεί στο αίτημα μιας επανέναρξης που δεν συμβαίνει υπό το καθεστώς απειλής βίας. Πράγματι, η παρουσία του ερευνητικού πλοίου, με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων, αποτελούσε μια απειλή κατά του ελληνικού κράτους. Και η κυβέρνηση δεν ήταν διατεθειμένη να ξεκινήσει διερευνητικές κάτω από τέτοιους δυσμενείς οιωνούς.
Το πρόβλημα που τώρα γεννιέται είναι το εύρος του αντικειμένου των συνομιλιών. Η Τουρκία επιθυμεί να υπάρχει ανοιχτή και χωρίς όρους ατζέντα, ενώ η Ελλάδα επιδιώκει το εύρος των διερευνητικών να περιορίζεται στη μόνη αποδεκτή διαφορά, των δύο θαλασσίων ζωνών, της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Στην ουσία η Ελλάδα προτιμάει να συζητηθούν θέματα τα οποία ανήκουν στην κυρίως διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει των διερευνητικών. Αυτό θυμίζει την εντολή που έλαβε n ελληνική ομάδα από τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Ευ. Βενιζέλο, στα χρόνια της υπουργίας του, να τροποποιήσει τη θεματική των διερευνητικών και να αρχίσει συζητήσεις επί των αρχών της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ΑΟΖ. Τότε, πράγματι, ξεκίνησε μια συζήτηση για τις αρχές οριοθέτησης, που διήρκεσε ώς την κυβερνητική αλλαγή, όπου ο νέος υπουργός Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιάς προτίμησε την επιστροφή στην παλαιά προσέγγιση, κι έτσι οι συνομιλίες επέστρεψαν στο παραδοσιακή γραμμή της διερεύνησης της αιγιαλίτιδας. Αναφορικά με το αίτημα της ανοιχτής ατζέντας που προτείνει η Τουρκία, πρέπει να ειπωθεί ότι αυτή είχε απορριφθεί σε προηγούμενο στάδιο των διερευνητικών κι ότι το μόνο θέμα που παρέμενε στο τραπέζι ήταν το ζήτημα του εύρους της αιγιαλίτιδας στο Αιγαίο.
Αν λοιπόν τα δύο κράτη επιθυμούν την επανέναρξη, η μόνη λογική οδός για να την πετύχουν είναι να ξεκινήσουν από το σημείο που διακόπηκαν το 2016. Να συνεχιστεί, δηλ., η συζήτηση για την αιγιαλίτιδα του Αιγαίου και να συμφωνηθεί το εύρος της. Γνωρίζω πως αυτό θα φανεί μια ανορθόδοξη λύση για τους λάτρεις των 12 ν.μ. και γι' αυτούς που πιστεύουν ότι δεν μπορεί η Ελλάδα να συζητάει θέματα κυριαρχίας κι ένα δικαίωμά της που μπορεί να ασκήσει μονομερώς. Είναι αλήθεια ότι, σύμφωνα με τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να ασκήσει μονομερώς την επέκταση ώς τα 12 ν.μ. (το ανώτατο επιτρεπόμενο από το διεθνές δίκαιο όριο), χωρίς να λαμβάνει υπόψη της ενστάσεις τρίτων χωρών στο θέμα αυτό. Αλλά να λάβουμε υπόψη μας ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο μεταβάλλει το πέλαγος αυτό σε κλειστή ελληνικό λίμνη που απαγορεύει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και σε όλους τους πολυπληθείς χρήστες της θάλασσας αυτής, οι οποίοι έχουν προορισμό τον Εύξεινο Πόντο ή προέρχονται από αυτόν. Και λέω πολυπληθείς γιατί σε αυτές τις χώρες περιλαμβάνονται όλες οι παρευξείνιες, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας. Η οποία είπε διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών, στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα – αφού προηγουμένως διατράνωσε την πεποίθησή του ότι όλα τα κράτη δικαιούνται 12 ν.μ. αιγιαλίτιδας –, ότι στο Αιγαίο πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των τρίτων κρατών. Και, βεβαίως, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν στρατηγικού χαρακτήρα συμφέροντα στον Εύξεινο, που το δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης δεν επαρκεί για να τα ικανοποιήσει.
Πράγματι, οι εγγυήσεις της «αβλαβούς διέλευσης» που ισχύει στην αιγιαλίτιδα δεν είναι τόσο ικανοποιητικές ώστε να άρουν τις ενστάσεις των κρατών αυτών. Τόσο, γιατί απέναντι στο δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας που ισχύει στην περίπτωση της ανοιχτής θάλασσας (και το Αιγαίο σήμερα έχει αρκετά τμήματα ανοιχτής θάλασσας), ο θεσμός της αβλαβούς διέλευσης, που αναγκάζει το αλλοδαπό πλοίο να διαπλεύσει την αιγιαλίτιδα υπό όρους και υπό την άγρυπνη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους, δεν μπορεί να ικανοποιεί καμία χώρα της οποίας τα πλοία διαπλέουν το Αιγαίο. Πόσο μάλλον αφού σε περίοδο πολέμου, που η Ελλάδα είναι εμπλεγμένη, διατηρεί το δικαίωμα διακοπής της αβλαβούς διέλευσης.
Σε προηγούμενα στάδια των διερευνητικών η Τουρκία είχε δεχτεί τα 12 ν.μ. για τα ελληνικά ηπειρωτικό εδάφη και μια διαφοροποιημένη αιγιαλίτιδα για τα νησιά. Δυστυχώς, από τη θέση αυτή, που προμήνυε λύση του γόρδιου δεσμού, υπαναχώρησε σε μεταγενέστερο στάδιο. Η ελληνική θέση στις επικείμενες διερευνητικός, αν υιοθετηθεί η λύση της συζήτησης της αιγιαλίτιδας, θα πρέπει να είναι ανάλογη της τότε επιτυχούς διαπραγμάτευσης: 12 ν.μ. στην ηπειρωτική Ελλάδα και 10 ν.μ. στα νησιά (ώστε να μην επηρεαστεί ο υπερκείμενος εθνικός εναέριος χώρος), με την εξαίρεση της νότιας περιοχής ανάμεσα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, όπου λόγω της στενότητας της θαλάσσιας περιοχής πρέπει να υπάρξει διαφοροποίηση για χάρη της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Αυτή είναι η φιλοδοξία μας, που μπορεί να γίνει πραγματικότητα με κατάλληλους χειρισμούς.
*Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΑΥΓΗ
ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 2021 ΣΤΗΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ – Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, τομεάρχης Εξωτερικών της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ., βουλευτής Β1 Βόρειου Τομέα Αθηνών
Το 2020 δεν ήταν καλή χρονιά για τα εθνικά θέματα. Δεν υπάρχει προηγούμενο τόσο εκτεταμένης στον χρόνο και τόσο προκλητικής προσβολής κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας. Δεν είναι μόνον η συνεχής παρουσία του «Oruc Reis» εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά και το πλήθος και η ποιοτική αναβάθμιση των παραβιάσεων του εναέριου χώρου μας, που πλαισίωσαν την ιδιαίτερα επιθετική ρητορική της Άγκυρας και την έμπρακτη εκ μέρους της αμφισβήτηση του Διεθνούς Δικαίου στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και στην Κύπρο.
Το κενό στρατηγικής της κυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη έρχεται σε έντονη αντίθεση με την ιδιαίτερα επιθετική τουρκική στρατηγική. Προβάλλοντας την εικόνα, όχι απλώς της περιφερειακής δύναμης, αλλά μιας χώρας με ηγεμονικές βλέψεις από τον Καύκασο έως τη Λιβύη και από τα Βαλκάνια έως τον Ινδικό, η Τουρκία επιχείρησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να θεωρείται αναντικατάστατος παίκτης σε όλα τα θερμά μέτωπα και τις παγωμένες συγκρούσεις της περιοχής. Έχει στρατεύματα κατοχής σε τρεις χώρες (Κύπρο, Ιράκ, Συρία) και διεξήγαγε άλλους δύο τουλάχιστον πολέμους δι' αντιπροσώπων στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η αποτυχία του Κ. Μητσοτάκη να εξασφαλίσει κυρώσεις για την προάσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν είναι παρά η φυσική κατάληξη του κενού στρατηγικής που τον χαρακτηρίζει. Εγκατέλειψε σχεδόν κάθε πλευρά της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, που χτίσαμε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής μας. Άφησε αναξιοποίητη τη Συμφωνία των Πρεσπών και το πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο που μας είχε εξασφαλίσει ως χώρας που λύνει προβλήματα και εξάγει σταθερότητα. Εγκατέλειψε ή παραμέλησε θεσμούς πολυμερούς διπλωματίας, όπως η Διάσκεψη των ευρωπαϊκών χωρών του Νότου (MED 7), με αποτέλεσμα αρκετές από αυτές να μην είναι δίπλα μας στις διπλωματικές μάχες των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Το χειρότερο, ίσως: στην πιο δύσκολη χρονιά για το Κυπριακό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τη θλιβερή πρωτιά να είναι ο μόνος 'Ελληνας πρωθυπουργός ο οποίος στην ομιλία του στα Η.Ε. δεν είπε ούτε μία λέξη για την Κύπρο.
Η κυβέρνηση στερείται πυξίδας. Κινείται με τη λογική του «δεδομένου και προβλέψιμου», χωρίς προσανατολισμό σε αμοιβαία αποδεκτές λύσεις, στη βάση της ευθυγράμμισης συμφερόντων. Δεν επεδίωξε καν την ενεργό συμμετοχή της χώρας μας στον ευρω-τουρκικό διάλογο. Η κριτική τού πρώην υφυπουργού Εξωτερικών των κυβερνήσεων Καραμανλή, κ. Γ. Βαληνάκη, για τις επιδόσεις του στο τελευταίο Συμβούλιο, «διπλωματική ήττα σε φιλικό γήπεδο», χαρακτηρίζει όλη τη μέχρι σήμερα διπλωματική του πορεία.
Για να μην είναι ακόμη χειρότερο το 2021 από το τραγικό 2020, το κενό στρατηγικής πρέπει να καλυφθεί, με πρώτο βήμα τη σύγκληση Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών, για την αναγκαία επιστροφή στην πολυδιάστατη και ενεργητική εξωτερική πολιτική, που πρέπει πάντα να χαρακτηρίζει τη διπλωματία μας. Μόνο μια διπλωματία παρόμοιας πολιτικής μπορεί να προωθήσει ουσιαστικά και τον διάλογο με την Τουρκία. Είναι προφανές ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος επίλυσης της διαφοράς μας, δεν είναι βιώσιμος όμως υπό όρους εκβιασμών και προβολής ισχύος, ούτε θα είναι αποτελεσματικός αν δεν ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΙΚΑ ΠΑΖΑΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΝΤΟΓΑΝ
ΔΡ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ε. ΔΡΟΥΓΟΣ, Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Ιδιαίτερα κρίσιμη χρονιά για την Τουρκία και την ευρύτερη περιφερειακή ασφάλεια αναμένεται να είναι το 2021, γιατί η γειτονική μας χώρα έχει αναπτυχθεί σε διάφορες γεωγραφικές ζώνες, έχει στρατικοποιήσει την πολυσχιδή εξωτερική πολιτική της, ενώ εμφανίζει έντονες ρεβιζιονιστικές τάσεις και απειλεί διαχρονικά συμφέροντα αρκετών κρατών από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Αφρικανικό Κέρας, τον Κόλπο του Αντεν, τον κόλπο των πετρελαίων μέχρι το Μάγκρεμπ και τη γαλλόφωνη Αφρική, ενώ έχει επενδύσει τεράστια ποσά σε μία διαρκώς εξελισσόμενη και μετεξελισσόμενη εθνική αμυντική βιομηχανία.
Ισορροπίες
Πέραν τούτων κινείται σε αχαρτογράφητα νερά, ισορροπεί επικίνδυνα, ρισκάροντας μεταξύ της Δύσης και της πάντοτε τυχοδιωκτικής και πολύπλευρα απειλητικής ρωσικής αρκούδας, ενώ απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο έχει απλώσει ένα δίχτυ πολλών συμβατικών και υποσυμβατικών απειλών σε ξηρά, θάλασσα, αέρα ως και σε υποθαλάσσιο χώρο στο πλαίσιο μίας απύθμενα επεκτατικής ενεργειακής πολιτικής.
Από τα υπολογίσιμα και πιο σημαντικά «στοιχεία» του τουρκικού αναθεωρητικού επεκτατισμού είναι το δόγμα των εθνικιστών ναυάρχων εν αποστρατεία Γιαγτζί και Γκουρντενίζ περί «Γαλάζιας Πατρίδας», η επιτυχής (μέχρι σήμερα) εμπλοκή και παρουσία της ταυτόχρονα σε πολλά γεωγραφικά μέτωπα, η προβληματική οικονομία της (που απλά κερδίζει χρόνο εξαιτίας «της συνεχούς οικονομικής αιμοδοσίας» κυρίως από το εμιράτο του Κατάρ), η εμμονή της στη διατήρηση και δοκιμή του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, η αναμφισβήτητα εντυπωσιακή ανάπτυξη και χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών drones στα πεδία μάχης της Τριπολιτάνα, του Ιντλίμπ στη Δυτική Συρία, στην ελεγχόμενη Σομαλία, καθώς και στον Νότιο Καύκασο. Όλα τα προαναφερθέντα έχουν παγκόσμιες προεκτάσεις σε αμυντική βιομηχανία, πολεμολογία, μελλοντικά πεδία μάχης, δόγματα. Η Τουρκία του Ερντογάν έχει καταφέρει να συνυπάρχει με τη Ρωσία του Πούτιν σε πολλά επιμέρους μέτωπα, παρά το γεγονός ότι υποστηρίζει εμπόλεμες δυνάμεις που είναι κάθετα αντίθετες με τη στρατιωτική παρουσία της Μόσχας.
Απέναντι στη χώρα μας και στην Κύπρο αμφισβητεί διεθνείς συνθήκες, εργαλειοποιεί μεταναστευτικές ροές, επιδιώκει την αποστρατικοποίηση νήσων και νησίδων από το Θρακικό Πέλαγος μέχρι το σύμπλεγμα Μεγίστης / Καστελλόριζου, ενώ συστηματι κά και για αρκετό χρόνο παραβιάζει την κυπριακή ΑΟΖ και τα ελληνικά νόμιμα δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο με την αποστολή πλωτών γεωτρύπανων και υδρογραφικών ερευνητικών πλοίων. Ενεργεί με την οπλοποίηση των ερευνητικών σκαφών, ενώ παράλληλα έχει διδαχθεί αρκετά από Ρώσους και Κινέζους επί υβριδικών – ασύμμετρων επιχειρήσεων. Την ίδια στιγμή εμφανίζει τάσεις περιφερειακής υπερδυναμοποίησης, ενώ παραμένει στο NATO και μέσω των πολύ ενδυναμωμένων τα τελευταία χρόνια διμερών στρατιωτικών εμπορικών σχέσεων με τη Μαδρίτη, τη Ρώμη και το Βερολίνο κατορθώνει να επιβιώνει και να μην καταδικάζεται για τις νέο-οθωμανικής προκλητικότητας ενέργειές της από την ανεκτική, προβληματική, θεωρητική, βερμπαλί ζουσα και πολιτικά αναιμική Ε.Ε.
Όμως μέσα στο 2021 είναι λογικό – σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις και αναλύσεις γνωστών αμερικανικών και ευρωπαϊκών «δεξαμενών σκέψης» – ότι ορισμένα ζητήματα θα πρέπει να διευκρινιστούν ή και επιλυθούν γιατί στον Λευκό Οίκο θα έχουμε μία νέα κυβέρνηση που συγκριτικά με εκείνη του Τραμπ θα είναι πιο παγκοσμιοποιημένη, νατοϊκή, αντιρωσική, αντικινεζική και σύμφωνα με πληροφορίες μου (από φίλους και συνάδελφους στο Δημοκρατικό Κόμμα) θα προέχουν κάποια ζητήματα στα οποία η Τουρκία του Ερντογάν έχει λόγο, παρουσία, συμμετοχή και στρατιωτική εμπλοκή. Και εδώ θα δούμε πώς θα κινηθεί και ενεργήσει ο εγωπαθής και αλαζονικός Τούρκος πρόεδρος και η εκλεκτή του ομάδα δράσης των Ακάρ, Τσαβούσογλου, Ντονμέζ, Καλίν και φυσικά του διαβόητου αρχηγού της μυστικής υπηρεσίας MIT Χακάν Φιντάν.
Αμερικανικές πιέσεις
Ειδικότερα ο Ερντογάν αναμένεται να πιεστεί από τις ΗΠΑ στο μείζον θέμα της τελευταίας τριετίας που είναι η προμήθεια, η δοκιμή και ενεργοποίηση των ρωσικών S-400 που είναι ανάθεμα για τους Αμερικανούς και αμέσως μετά για την Ατλαντική Συμμαχία. Οι πρόσφατες τουρκορωσικές επαφές στο Σότσι μεταξύ των υπ. Εξωτερικών των δύο χωρών, καθώς και η επικείμενη σύνοδος Ερντογάν – Πούτιν θα κρίνουν πολλά. Προς το παρόν η Άγκυρα επιθυμεί να διατηρήσει το πυραυλικό σύστημα, όμως δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα αποθηκευτεί ή αν θα προχωρήσει στην έλευση της δεύτερης συστοιχίας ή αν θα το ενεργοποιήσει. Οι Αμερικανοί αποκλείουν την ενεργοποίηση ενός τέτοιου συστήματος που υποστηρίζουν ότι αποτελεί απειλή για την αντιπυραυλική ομπρελά από τη Νορβηγία και τη Γροιλανδία μέχρι το Καρς και το Αρνταχάν στην Ανατολική Τουρκία. Όμως από την άλλη πλευρά η Άγκυρα έχει «χαρτιά» που μπορεί να εκβιάσει ενώ οι Αμερικανοί δεν αντέχουν να χαθεί η Τουρκία για το NATO και τη Δύση. Το ρίσκο εκατέρωθεν είναι τεράστιο και η απόκτηση ρωσικού συστήματος εγκυμονεί μεγάλους πολιτικούς, στρατιωτικούς, οικονομικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους.
Πληροφορίες του υπογράφοντα από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς κύκλους στην Άγκυρα κάνουν λόγο για την εξής επιλογή, αν και οι επιπτώσεις σε πολλούς τομείς θα είναι σημαντικές και ο Ερντογάν θα βρε θεί μπροστά σε καίρια και δυσχερή διλήμματα: να αποθηκευτούν οι πύραυλοι, να μην αφιχθεί η δεύτερη συστοιχία, προφανώς δεν υπάρχει περίπτωση ενεργοποίησής τους, η Άγκυρα θα τύχει περιφερειακών «ανταλλαγμάτων» ενώ θα επιστρέψει κανονικά στο πρόγραμμα των μαχητικών 5ης γενιάς F-35 στο οποίο από το 1999 είναι συμπαραγωγός. Τα ανταλλάγματα όμως είναι πολύ σοβαρά και οι Τούρκοι στα παζαρέματα είναι δαιμόνιοι και απέναντι στο συγκεκριμένο σχέδιο υπάρχουν αντιδράσεις!
Σε πιο διευρυμένη εικόνα περιοχής οι Αμερικανοί (των αναλυτών του Μπάιντεν) δεν είναι αρνητικοί στη συμμαχία Κατάρ – Τουρκίας, ενώ βλέπουν πολύ πιο θετικά την προσέγγιση με το Ιράν, κίνηση που ανησυχεί πολύ τους Ισραηλινούς. Στην ομάδα Μπάιντεν δεν είναι πολύ ενθουσιασμένοι για τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και των Αραβικών Εμιράτων (για πολλούς και διαφόρους λόγους). Ο Ερντογάν το θέμα των S-400 θα το συσχετίσει με ζητήματα της ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Μαύρης Θάλασσας και των αμερικανορωσικών σχέσεων.
Οι ίδιες πηγές μού ανέφεραν ότι στις περιφερειακές διενέξεις της Λιβύης, του Σαχέλ, της Βόρειας Συρίας και της Υπερκαυκασίας οι Αμερικανοί και οι Τούρκοι έχουν αρκετά συγκλίνουσες απόψεις. Πάντως οι S-400 θα κυριαρχήσουν το πρώτο όμηνο της νέας χρονιάς ενώ ο Μπάιντεν θα λάβει υπόψη τις διάφορες εισηγήσεις των Ομπάμα, Χίλαρι Κλίντον, Τζον Κέρι, Αντονι Μπλίκεν, Τζακ Εθλιβαν, γνωστών και κορυφαίων απόστρατων στρατηγών και ναυάρχων ως και του στρατηγού Λόιντ Αστον (που πιθανότατα θα είναι ο άρχοντας του Πενταγώνου).
Επίσης, ο Μπάιντεν θα συμβουλεύεται πολύ τις ηγεσίες της Μ. Βρετανίας, της Γερμανίας και ειδικά τον Νορβηγό γενικό γραμματέα του NATO Γενς Στόλντεμπεργκ. Με εντολή του, 6 σκληροπυρηνικοί φιλοατλαντικοί γερουσιαστές θα επισκεφθούν κράτη-μέλη του NATO μέχρι το Πάσχα για τη διαμόρφωση μιας πιο συγκλισιακής και συνεκτικής πολιτικής και στρατηγικής στην εν μέσω COVID-19 αλλά και μετά την πανδημία κατάσταση. Μάλιστα πληροφορήθηκα ότι έχει ζητήσει από αναλυτές μελέτες για τον μελλοντικό ρόλο της Τουρκίας, τις επιλογές απέναντι στη Βόρειο Κορέα, τις ναυτικές δυνάμεις σε Ειρηνικό – Ινδικό, καθώς και στο πώς θα ενεργήσει το NATO στο φως νέων μη στρατιωτικού πλαισίου απειλών.
Συνθήκη Λωζάννης
Ο Ερντογάν – αν και μέσα στο 2021 δεν αντιμετωπίζει βουλευτικές εκλογές – θα επιμείνει στην ικανοποίηση των αντικειμενικών του στόχων για τη συμπλήρωση αναθεώρηση θέσεων ενός αιώνα από τη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά θα αναγκαστεί σε ορισμένους συμβιβασμούς που ναι μεν θα του διατηρήσουν υπολογίσιμη πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική παρουσία, αλλά κάποιοι θα είναι πολιτικά «επώδυνοι» ειδικά απέναντι σε Ρωσία και Κίνα. Με τις ισλαμικές χώρες, εκτός απρόοπτων εξελίξεων, θα διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς (συν τα ανοίγματα με το Ισραήλ, με έμφαση στα θέματα τουρισμού, εμπορίου, ναυτικών επαφών), ενώ στους κύκλους του NATO εκτιμάται ότι δεν θα προκληθούν ενδοσυμμαχικοί τεκτονικοί σεισμοί. Σε όλα τα μέτωπα για να ικανοποιήσει κάπως τη Δύση, θα απαιτήσει χρόνο για να μετριάσει τις ρωσικές αντιδράσεις, ενώ θα δώσει έμφαση στη διαστημική τεχνολογία, στην υγειονομική εμβολιαστική διπλωματία, στην εξαγωγή οπλικών συστημάτων σε μουσουλμανικές, ασιατικές και αφρικανικές χώρες καθώς και στην κυβερνοασφάλεια.
Απίθανη (;) η απαγκίστρωση από τον ευρωατλαντικό χώρο
ΩΣ ΑΚΡΑΙΑ μόνο θα μπορούσε να λεχθεί ως και να εκληφθεί η τυχόν απαγκίστρωση του από τον ευρωατλαντικό χώρο και η μετατόπιση προσκόλλησή του στον ευρασιατικό. Μία τέτοια μετάπτωση των γεωπολιτικών ισορροπιών θα έχει καταλυτικές επιπτώσεις σε όλες τις ανωτέρω περιοχές. Δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο, αλλά ο Τούρκος πρόεδρος είναι κυκλοθυμική προσωπικότητα και διακατέχεται από μεγαλοϊδεατικά σύνδρομα. Λογικά θα κινηθεί ωφελιμιστικά με ανατολίτικη διπλωματική μαεστρία και με ανάλογες των περιπτώσεων γνωστές, απειλητικές και εκβιαστικές τακτικές. Το σίγουρο είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε εντυπωσιακές εξελίξεις και η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για πολυποίκιλες ανακατατάξεις.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΙΝΔΙΑ
ΜΕ ΤΟΝ Ερντογάν να χαρακτηρίζει στέμμα του Ισλάμ την Αγία Σοφία και τους Τούρκους αξιωματούχους να μην έχουν μέτρο στις δηλώσεις τους κατά της Ελλάδας, το 2021, και μάλιστα οι πρώτες του ημέρες, όπως όλα δείχνουν, θα είναι η χρονιά που θα γίνει η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδα και Τουρκίας.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι προϋποθέσεις για την επανεκκίνηση θα είναι η Τουρκία να μην ακολουθήσει την τακτική των προκλήσεων για ικανό χρονικό διάστημα και να δώσει στην Ελλάδα την ημερομηνία για την επανέναρξη των συνομιλιών. Όπως λένε οι ίδιες πηγές, οι δηλώσεις είναι ενοχλητικές, αλλά προέχει η Τουρκία να απέχει από τις προκλητικές πράξεις στις οποίες είχε επιδοθεί όλη την προηγούμενη χρονιά.
Πάντως, όπως αποκάλυψε χθες η «δημοκρατία», γίνονται κινήσει στη διπλωματική σκακιέρα, ώστε να βρεθεί η Ελλάδα βήματα μπροστά από την Τουρκία. Σύμφωνα με πληροφορίες της δημοκρατίας, ένας από τους στόχους της ελληνικής διπλωματίας για το 2021 είναι η συνέχιση και διεύρυνση των συνεργασιών με χώρες που μοιράζονται τις ίδιες απόψεις με την Ελλάδα για τα προβλήματα που υπάρχουν όχι μόνο στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά στην περιοχή γενικότερα, για την επίλυσή τους με βάση το Διεθνές Δίκαιο.
Η διεύρυνση αυτή, που έχει τεθεί ως στόχος από το ΥΠΕΞ, θα πραγματοποιηθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, με τη δημιουργία ενός τόξου από κράτη που θα αρχίζει από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο, με τη συμμετοχή Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Ισραήλ, θα περνά στον Κόλπο, με τη συμμετοχή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, και θα εκτείνεται μέχρι την Ινδία. Ουσιαστικά, αυτή η κίνηση αποτελεί την εξέλιξη των τριμερών στις οποίες μετέχει η Ελλάδα και θα αποτελέσει ηχηρό μήνυμα προς την Τουρκία.
Ο επόμενος στόχος της ελληνικής διπλωματίας είναι, σύμφωνα με πληροφορίες της «δημοκρατίας», η ανανέωση της αμυντικής συνεργασίας της Ελλάδας με τις ΗΠΑ, η οποία θα επιτευχθεί με τη διεύρυνση του στρατιωτικού αποτυπώματος των Αμερικανών στην περιοχή μας σε υπάρχουσες, ελληνικές, στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Σε αυτές περιλαμβάνονται εγκαταστάσεις στη βόρεια και στη νότια Ελλάδα, ενώ δεν αποκλείεται η εγκατάσταση στρατιωτικών αμερικανικών δυνάμεων και σε ελληνικό νησί.
Εξελίξει θα υπάρξουν και στην επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, όχι μόνο στο Ιόνιο, αλλά και την Κρήτη, καθώς έχουν αρχίσει ήδη οι τεχνικές διαδικασίες για το κλείσιμο των κόλπων και για τη χάραξη γραμμών βάσης στη νότια Κρήτη.
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΟΥΤΣΑΚΟΣ συνέντευξη
Ετοιμαζόμαστε για οριοθετημένο διάλογο με την Τουρκία
στον Μάκη Πολλάτο
Η Άγκυρα δεν έχει εγκαταλείψει τη λογική εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού, προειδοποιεί ο κ. Γιώργος Κουμουτσάκος. Σε συνέντευξή του στο ΘΕΜΑ ο αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης απαντά για το ενδεχόμενο ανασχηματισμού, χαρακτηρίζει τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη αρχηγό ομάδας που νικάει και εξηγεί ποιο είναι το θετικό πολιτικό παράδοξο του 2020. Ετοιμαζόμαστε για έναν οριοθετημένο διάλογο με την Τουρκία για τις θαλάσσιες ζώνες, απαντά ο κ. Κουμουτσάκος στην τοποθέτηση του για τις σχέσεις Αθηνών Αγκυρας.
Η περασμένη χρονιά όταν πολύ δύσκολη. Ποιος θα ήταν ένας σύντομος απολογισμός για το Μεταναστευτικό;
Σε μια πράγματι πολύ δύσκολη χρονιά ο απολογισμός για το Μεταναστευτικό είναι θετικός, όπως και για το υπόλοιπο κυβερνητικό έργο. Εν προκειμένω, το επιβεβαιώνει η συρρίκνωση έως και 90% των μεταναστευτικών ροών και αφίξεων. Η πιο εμβληματική στιγμή ήταν η σθεναρή αντίδραση της χώρας μας στην απόπειρα της ενορχηστρωμένης από την Τουρκία παραβίασης των συνόρων μας στον Εβρο. Σήμερα όλοι, εντός και εκτός, γνωρίζουν ότι σε αυτή τη χώρα σύνορα σε ξηρά και θάλασσα και υπάρχουν, και προστατεύονται. Πέραν αυτού, ήταν η χρονιά της θεαματικής αύξησης του αριθμού των αποφάσεων του ασύλου, απορριπτικών και μη. Ηταν επίσης η χρονιά της μετεγκατάστασης από την Ελλάδα στην Ευρώπη χιλιάδων ασυνόδευτων παιδιών ή παιδιών με ασθένειες και μέλη των οικογενειών τους. Ηταν η χρονιά διαμόρφωσης και υλοποίησης στρατηγικής σταθερών διεθνών συμμαχιών και προβολής ξεκάθαρων θέσεων για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης, στη βάση της αρχής της αλληλεγγύης. Τέλος, ήταν η χρονιά της ευρωπαϊκής και διεθνούς αναγνώρισης της Ελλάδας ως σημαντικού παράγοντα στα μεταναστευτικά ζητήματα. Μιας χώρας πρώτης γραμμής που δεν μένει παρατηρητής, αλλά γίνεται συνδιαμορφωτής εξελίξεων. Η προσπάθεια συνεχίζεται .
Η κατάσταση με τις μεταναστευτικές ροές έχει πράγματι βελτιωθεί. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία έχει οριστικά αλλάξει στάση;
Τονίζω εξαρχής oτι το Μεταναστευτικό είναι ζήτημα Ευρώπης Τουρκίας και όχι ελληνοτουρκικό θέμα. Σε αυτό το πλαίσιο και πριν από τα γεγονότα του Μαρτίου στον Εβρο συναντήθηκα και συνομίλησα τρεις φορές, στην Αγκυρα, στη Γενεύη και τη Βιέννη, με τον Τούρκο υπουργό Εσωτερικών και των αναπληρωτή του. Το κλίμα ήταν καλό έως και φιλικό. Ωστόσο, η ουσιαστική συζήτηση ήτανε πάντα δύσκολη. Κάποιες στιγμές ακόμα και δυσάρεστη. Βοήθησαν, όμως, οι συναντήσεις αυτές να καταλάβει η κάθε πλευρά πώς σκέφτεται η άλλη. Σας λέω, λοιπόν, ότι εκείνες οι συζητήσεις με είχαν πείσει ότι η Τουρκία βλέπει στο Μεταναστευτικό, δηλαδή στα 4 εκατομμύρια μεταναστών και προσφύγων που ζουν στο έδαφος της, έναν εν δυνάμει ισχυρότατο μοχλό εκβιαστικής πίεσης προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Τα γεγονότα στον Εβρο το επιβεβαίωσαν. Στον Εβρο η Τουρκία απέτυχε. Δεν πιστεύω όμως ότι εκείνη η αποτυχία της έχει οδηγήσει την Αγκυρα στο να εγκαταλείψει οριστικά την απαράδεκτη λογική δυνητικής εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού. Γι' αυτό η επαγρύπνηση της Ελλάδας και της Ευρώπης πρέπει να είναι διαρκής.
Πώς εξηγείτε την απόφαση της Γερμανίας να εκταμιευτούν ακόμη 6 δις ευρώ προς την Τουρκία για το Μεταναστευτικό; Συνάδει με την επιδιωκόμενη πολιτική περιορισμού της τουρκικής επιθετικότητας Μήπως το Βερολίνο ακολουθεί γερμανική ατζέντα υπέρ της Αγκυρας;
Η Ελλάδα δεν είναι επί της αρχής αντίθετη στην παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Τουρκία για τη διαχείριση του Μεταναστευτικού. Υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις όμως και όχι ως λευκή άμεσα εξαργυρώσιμη επιταγή. Αυτή η χρηματοδότηση πρέπει να στηρίζεται σε κριτήρια και όρους στενά συνδεδεμένους με:
α Την ανακοπή των μεταναστευτικών ροών προς Ελλάδα, Κύπρο και διά αυτών προς την Ευρώπη.
β. Την εκρίζωση των δικτύων των διακινητών,
γ. Την ουσιαστική και αποτελεσματική συνεργασία των αρμόδιων τουρκικών υπηρεσιών όπως Λιμενικό Σώμα, Αστυνομία, Στρατοχωροφυλακή με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές και ελληνικές για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Τι προβλέπετε στα Ελληνοτουρκικά; Πώς θα μπορέσει η Ελλάδα να φρενάρει τη βουλιμική διάθεση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;
Η Ελλάδα έχει ήδη λειτουργήσει επιτυχώς αποτρεπτικά. Ο συνδυασμός διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής που εφαρμόσαμε δεν άφησε περιθώρια στην Τουρκία να δημιουργήσει τετελεσμένα. Η συστηματική παρανομία δεν παράγει δίκαιο. Ενα πυκνό δίκτυο περιφερειακών συμμαχιών συμπληρωματικά με τη συμμετοχή και έντονη δραστηριότητα μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το NATO, η αποφασιστικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, η αναβάθμιση της αμυντικής μας θωράκισης είναι σοβαρές κινήσεις ανάσχεσης της νεο-οθωμανικής πολιτικής προβολής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μαζί με τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές αντιδράσεις καθώς και τις περιφερειακές μας συνεργασίες πετύχαμε την ανάσχεση. Τώρα επιδιώκουμε μια στέρεη ύφεση με λόγια και πράξεις. Ετοιμαζόμαστε για έναν οριοθετημένο διάλογο βασισμένο στο Διεθνές Δίκαιο. Που θα αφορά στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών όπως η υφαλοκρηπίδα. Οχι όμως στην άμυνα και την εδαφική κυριαρχία επί των νησιών μας.
Εχει νόημα η επανέναρξη των διερευνητικών επαφών με την Τουρκία; Τι είδους διάλογος μπορεί να γίνει όταν ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου παροτρύνει την Ελλάδα να ζητήσει τη βοήθεια της Τουρκίας για να διευθετηθούν με δίκαιο τρόπο οι διαφορές;
Οπως και στις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι και στις διεθνείς ο διάλογος είναι απαραίτητος και η σοφότερη επιλογή για την επίλυση των διαφορών. Η Ελλάδα είναι χώρα διάλογου. Είναι ταυτόχρονα χώρα της εθνικής περηφάνιας. Υπάρχουν προϋποθέσεις, λοιπόν. Διάλογος δεν γίνεται με ταυτόχρονες προκλήσεις, απειλές και προσβολές. Επιπλέον, χρειάζονται οριοθετημένο πλαίσιο και σαφείς παράμετροι. Θα ανταποκριθεί η Τουρκία; Εάν ανταποκριθεί με βάση τις προϋποθέσεις, η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών θα πρέπει να είναι το επόμενο βήμα.
Το εμβόλιο για τον κορωνοϊό έχει έρθει, αλλά η ανησυχία των πολιτών για τον COVID μεγαλώνει. Ποιο πρέπει να είναι το πολιτικό και οικονομικό εμβόλιο για την αντιμετώπιση της πανδημίας;
Το πολιτικό εμβόλιο για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της είναι ο σωστός προγραμματισμός, η αποτελεσματική διαχείριση πόρων, η σκληρή δουλειά υπέρ του πολίτη. Αυτή είναι η καλύτερη απάντηση στον λαϊκισμό και τη συνεχή γκρίνια της αντιπολίτευσης. Οι πολίτες απαιτούν συνένωση δυνάμεων μπροστά στα μεγάλα. Το πολιτικό εμβόλιο λέγεται αξιοπιστία. Το οικονομικό εμβόλιο είναι η στήριξη εκείνων που η πανδημία έχει πολλαπλώς πληξει περισσότερο. Εάν αυτοί σταθούν ξανά στα πόδια τους, θα σταθούν και η οικονομία και η κοινωνία. Η κυβέρνηση το κάνει πράξη. Με επιπλέον γενναία μέτρα ύψους 7,2 δισ. ευρώ για το 2021 και με την αξιοποίηση των 32 δισ. ευρώ του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης. Οι προκλήσεις αντιμετωπίζονται. Ο ορίζοντας ανοίγει. Το μέλλον φαίνεται πιο αισιόδοξο.
Η ΝΔ στις μετρήσεις διατηρεί τη διαφορά της από τον ΣΥΡΙΖΑ, όμως στα ποιοτικά χαρακτηριστικά φαίνεται υποχώρηση της κυβερνώσας παράταξης. Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει την κατάσταση ο πρωθυπουργός; Θα του προτείνατε ανασχηματισμό ή μήπως πρόωρες εκλογές μέσα στο 2021, προτού γιγαντωθούν τα οικονομικά προβλήματα και προκληθεί νέα οικονομική κρίση;
Η χρονιά που πέρασε ήταν δύσκολη για όλους. Και για την κυβέρνηση. Η πανδημία και ο παγκόσμιος οικονομικός της αντίκτυπος, η τουρκική επιθετικότητα, το Μεταναστευτικό παραμένουν τεράστιες προκλήσεις. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη πέτυχε αυτό που χαρακτηρίζω θετικό πολιτικό παράδοξο . Αντί, όπως συνήθως συμβαίνει σε κρίσεις, και μάλιστα μεγάλης εμβέλειας, να φθαρεί, τελικά είδε την αξιοπιστία και την αποδοχή της από τους πολίτες να ενισχύονται. Δεδομένων των συνθηκών, η φθορά είναι ελάχιστη. Ο αρχηγός μιας ομάδας που νικάει, και μάλιστα σε τέτοια συγκυρία, ξέρει καλύτερα απ' όλους τι πρέπει να κάνει και πότε.
DOCUMENTO
Νέα καταδίκη για τον Τσαν Ντουντάρ
Διεθνής κατακραυγή για το τυποκτόνο καθεστώς Ερντογάν που εξοντώνει δημοσιογράφους
• Εν συντομία
Ο αυτοεξόριστος δημοσιογράφος Τσαν Ντουντάρ καταδικάστηκε ερήμην στην Τουρκία σε ποινή κάθειρξης άνω των 27 ετών για κατασκοπεία και τρομοκρατία
• Γιατί ενδιαφέρει
Υπό δαμόκλειο σπάθη η ελευθερία του Τύπου στη γείτονα χώρα
«Καθώς έβγαινα από την πόρτα του δικαστηρίου ήξερα ότι έμπαινα σε μια νέα εποχή της ζωής μου βάδιζα από την ελευθερία στην αιχμαλωσία» έγραφε το 2015 στο βιβλίο ημερολόγιό του «Μας συνέλαβαν» ο Τούρκος Τσαν Ντουντάρ (Can Dundar), πρώην αρχισυντάκτης της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας «Τζουμχουριέτ» και φημισμένος υπέρμαχος της ελευθερίας του Τύπου. Το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ που είχε δημοσιεύσει και αφορούσε τις σχέσεις της Τουρκίας με τους ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία τού κόστισε τρεις μήνες στην απομόνωση της φυλακής, ωστόσο κατάφερε να διαφύγει στη Γερμανία, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται ως αυτοεξόριστος.
Το καθεστώς Ερντογάν δεν τον ξέχασε και πριν από λίγες ημέρες δικαστήριο της Τουρκίας καταδίκασε εκ νέου τον Ντουντάρ σε ποινή κάθειρξης άνω των 27 ετών για κατασκοπεία και τρομοκρατία.
«Πολιτικά παρακινούμενες και προειλημμένες αποφάσεις»
Συγκεκριμένα, δικαστήριο στην Κωνσταντινούπολη τον καταδίκασε σε 18 χρόνια και εννέα μήνες κάθειρξης για «απόκτηση κρατικών μυστικών» με σκοπό την πολιτική η στρατιωτική κατασκοπεία και σε οκτώ χρόνια και εννέα μήνες για «υποστήριξη ένοπλης τρομοκρατικής οργάνωσης χωρίς να είναι μέλος». Η ετυμηγορία εκδόθηκε παρά την απουσία των δικηγόρων υπεράσπισής του, οι οποίοι προηγουμένως είχαν δηλώσει ότι δεν θα παρίσταντο στην τελική ακρόαση καθώς θεωρούσαν ότι οι κατηγορίες εναντίον του δημοσιογράφου είναι «πολιτικά παρακινούμενες και προαποφασισμένες».
Ο Ντουντάρ είναι ένας από τους πλέον φημισμένους δημοσιογράφους στην Τουρκία, με πλούσια αρθρογραφία και συγγραφικό έργο. Το 2015 τιμήθηκε με το Βραβείο Ελευθερίας του Τύπου από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα. Το 2016 ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης και την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Ελευθερίας του Τύπου από την Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων (CPJ) για την προσφορά του στη δημοσιογραφία.
Η περιπέτεια του δημοσιογράφου ξεκίνησε το 2015, όταν καταδικάστηκε για ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην Τζουμχουριέτ σχετικά με τουρκική μυστική αποστολή όπλων σε ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία.
Αμέσως μετά το δημοσίευμα συνελήφθη και κρατήθηκε μαζί με τον Ερντέμ Γκιουλ, εκπρόσωπο της εφημερίδας στην Αγκυρα, για σχεδόν 100 ημέρες στη φυλακή υψίστης ασφαλείας της Σηλυβρίας στην Τουρκία. Σε αυτό το διάστημα έγραψε το βιβλίο «Μας συνέλαβαν», στο οποίο αποτύπωνε την καθημερινότητα του στη φυλακή αλλά και σκέψεις σχετικά με το τεράστιο κίνημα συμπαράστασης που εκδηλώθηκε στην Τουρκία και σε όλο τον κόσμο. Στη συνέχεια το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας αναγνώρισε ότι η κράτηση των δημοσιογράφων παραβίαζε τα ανθρώπινα δικαιώματα και έτσι αφέθηκαν ελεύθεροι εν αναμονή της δίκης. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ορκίστηκε ότι δεν θα αναγνωρίσει ούτε θα υπακούσει στην απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Λίγο καιρό μετά έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ντουντάρ μπροστά στα δικαστήρια της Κωνσταντινούπολης, όπου ο Τούρκος δημοσιογράφος είχε προσέλθει για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες που του αποδίδονταν. Ο δράστης της επίθεσης πυροβόλησε εναντίον του δύο φορές χωρίς να τον τραυματίσει και στη συνέχεια συνελήφθη.
Το 2016, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ντουντάρ κατέφυγε στη Γερμανία προκειμένου να αποφύγει τα αντίποινα που εξαπέλυσε ο Ερντογάν εναντίον των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Στη συνέχεια κηρύχθηκε φυγάς και τα τουρκικά δικαστήρια προχώρησαν σε κατάσχεση της περιουσίας του. Επιπλέον, οι αρχές της χώρας κράτησαν και το διαβατήριο της συζύγου του, η οποία κατάφερε τρία χρόνια αργότερα να τον συναντήσει και πάλι στο Βερολίνο.
Καταδίκη της ετυμηγορίας από διεθνείς οργανώσεις
Οπως είναι αναμενόμενο, πλήθος οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της ελευθερίας του Τύπου, όπως η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ) και η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ), μαζί με άλλες διεθνείς ομάδες ανθρώπινων δικαιωμάτων ένωσαν τις δυνάμεις τους για να καταδικάσουν την ετυμηγορία, η οποία όπως υποστηρίζουν είχε ξεκάθαρα πολιτικά κίνητρα.
Σχολιάζοντας την απόφαση του δικαστηρίου ο γενικός γραμματέας της EFJ Ρικάρντο Γκουτιέρεζ τόνισε ότι δεν εκπλήσσεται από την ποινή: «Τι μπορούμε να σκεφτούμε για ένα δικαστικό σύστημα που καταδικάζει έναν δημοσιογράφο σε τόσο βαριά ποινή επειδή απλώς έκανε τη δουλειά του; Αυτή η καταδίκη δείχνει τον θεμελιωδώς προκατειλημμένο και παράνομο χαρακτήρα των αποφάσεων αυτών των δικαστών, οι οποίοι βρίσκονται στην υπηρεσία της πολιτικής εξουσίας. Δεν αναγνωρίζουμε τη νομιμότητα αυτής της απόφασης και για άλλη μία φορά ζητάμε την απελευθέρωση όλων των δημοσιογράφων που φυλακίστηκαν στην Τουρκία» ανέφερε.
Από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας της IFJ Αντονι Μπελανζέρ έκανε λόγο για εξωφρενική απόφαση. «Στεκόμαστε αλληλέγγυοι στο πλευρό του και καταδικάζουμε έντονα τη συστηματική παρενόχληση και στόχευση δημοσιογράφων και εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης από τις τουρκικές αρχές. Η δημοσιογραφία δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί τρομοκρατία» κατέληξε.
REAL NEWS
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΣΧΟΙΝΑΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Αντιπρόεδρος της Κομισιόν για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής
«Το Ταμείο Ανάκαμψης θα στηρίξει την πραγματική οικονομία»
Στον ΘΑΝΟ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
«Το 2020 ήταν καλύτερα κανείς να το περάσει ως Ευρωπαίος παρά ως Ασιάτης ή Αμερικανός», δηλώνει στη Realnews ο Μαργαρίτης Σχοινάς. «Το εμβληματικό χρηματοδοτικό πακέτο για την ανάκαμψη θα διασφαλίσει ότι η ευρωπαϊκή οικονομία και οι εργαζόμενοι θα ορθοποδήσουν», επισημαίνει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Ο Μ. Σχοινάς μιλά επίσης για τα επόμενα βήματα στις ευρωτουρκικές σχέσεις και για την υπό διαμόρφωση νέα συμφωνία για την αντιμετώπιση της πρόκλησης του μεταναστευτικού.
Ηταν το 2020 ένα καλό έτος για να είναι κανείς Ευρωπαίος;
Η Ευρώπη, για δεύτερη φορά μετά την οικονομική κρίση, πληρώνει ένα μεγάλο τίμημα για μια κρίση που δεν δημιουργήθηκε εδώ, στην Ευρώπη. Την υφίσταται. Οπως τα subprimes που ξεκίνησαν στην Αμερική και πληρώσαμε εμείς το μάρμαρο, έτσι γίνεται και τώρα. Παρ' όλα αυτά, όμως, σχεδόν ένα χρόνο μέσα στην πανδημία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όντως ως Ευρωπαίοι είχαμε περισσότερες δυνατότητες. Ηταν καλύτερα να αντιμετωπίσεις την κρίση ως Ευρωπαίος παρά ως Ασιάτης ή Αμερικανός δηλαδή με τα συστήματα αυτά της δημόσιας υγείας, τα δικά μας, που δοκιμάστηκαν σε ακραίες συνθήκες και άντεξαν. Τα εκπαιδευτικά συστήματα που έπρεπε να προσαρμοστούν από τη μία ημέρα στην άλλη επίσης άντεξαν, η αλληλεγγύη στην κοινωνία που πιστεύαμε ότι είχε χαθεί αποδείχθηκε ότι στην Ευρώπη είναι πολύ ισχυρή, άρα, ναι, πέρα από την ευρωπαϊκή αντίδραση στην πανδημία, όντως ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής αυτόν τον πρώτο χρόνο της πανδημίας κλονίστηκε, αλλά δεν γκρεμίστηκε.
Τι απαντάτε σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι η Ε.Ε. καθυστέρησε με το εμβόλιο έναντι της Βρετανίας ή των ΗΠΑ;
Το εμβόλιο είναι μόνο μία από τις συνιστώσες της ευρωπαϊκής απάντησης στην πανδημία. Δεν πρέπει κανείς να το δει αποσπασματικά από μόνο του, έχει να κάνει και με τη δυνατότητα της Ευρώπης συγκεκριμένα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ως Ευρώπη. Αν υπήρχαν δύο τρόποι που φάνηκε αυτό ήταν, πρώτον, στο Ταμείο Ανάκαμψης και μετά στα εμβόλια. Και στις δύο περιπτώσεις το βάθος της αντίδρασης και ο βαθμός αλληλεγγύης ξεπέρασαν και γκρέμισαν κάθε προηγούμενο σχήμα.
Τώρα, στα εμβόλια, η Ευρώπη δεν καθυστέρησε γιατί, πρώτον, οι αιτήσεις των εταιρειών στον ΕΜΑ έφτασαν αργότερα απ' ό,τι κατατέθηκαν σε άλλους ρυθμιστές. Δεύτερον, πήγαμε όλοι μαζί και αυτό έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία, γιατί στην Ευρώπη σε αυτά τα θέματα οι αποφάσεις λαμβάνονται από ανεξάρτητες ρυθμιστικές Αρχές όχι από πολιτικούς. Και, τρίτον, γιατί διαβεβαιώσαμε τους πολίτες ότι η Ευρώπη θα εγκρίνει μόνο ασφαλή εμβόλια. Δεν θα γίνει καμία έκπτωση στη διαδικασία έγκρισης. Υπάρχει και ένα τέταρτο. Οτι το περίφημο liability, η ευθύνη με τις διευθετήσεις που κάναμε, είναι στα χέρια των εταιρειών στην Ευρώπη, ενώ σε άλλες περιοχές του κόσμου είναι στις κυβερνήσεις. Αρα, δεν πιστεύω ότι έχει σημασία η καθυστέρηση, έχει σημασία η αποτελεσματικότητα.
Τι θα λέγατε στον υπάλληλο, τον εργαζόμενο, τον αυτοαπασχολούμενο, τον επιχειρηματία που βλέπει το 2021 με εντεινόμενη ανησυχία;
Κατ' αρχάς δεν θέλω να εξωραΐσω την κατάσταση. Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε σε μια βαθιά ύφεση και η έξοδος από αυτή δεν θα είναι αυτόματη, θα είναι μια διαδικασία που θα πάρει χρόνο. Αν υπάρχει κάτι θετικό είναι ότι για πρώτη φορά η έξοδος και η διαδικασία ανάκαμψης θα γίνουν με έναν τρόπο συμμετρικό, όπως ήταν συμμετρικό το αίτιο της ύφεσης.
Ποτέ στην Ευρώπη δεν είχαμε στη διάθεσή μας τόσους πόρους για να βοηθηθεί η ανάκαμψη στην Αμερική ακόμα μαλώνουν για το stimulus, στην Ευρώπη είναι αποφασισμένο και εφαρμόζεται ήδη. Θα πέσουν δηλαδή στην πραγματική οικονομία της Ευρώπης και ειδικά σε αυτούς που πιο πολύ ταλαιπωρήθηκαν, όπως είναι οι αυτοαπασχολούμενοι και οι εργαζόμενοι, πολύ σημαντικοί πόροι, που θα κάνουν τη διαφορά για την ανάκαμψη. Και, σε κάθε περίπτωση, είμαστε σε μια εποχή που από το πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων μέχρι τη ρευστότητα, μέχρι την εφαρμογή των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας όλα τίθενται σε άλλη βάση, που είναι η προτεραιότητα της ανάκαμψης και ώσπου να γίνει αυτό εφικτό όλα τα άλλα μπορούν να περιμένουν.
Και πώς θα διασφαλιστεί ότι οι πόροι δεν θα πάνε χαμένοι και θα κατευθυνθούν εκεί που πρέπει;
Η ιστορικότητα του Ταμείου Ανάκαμψης δεν έχει μόνο να κάνει με τον τρόπο που συνελήφθη, αλλά με τον τρόπο που θα εφαρμοστεί. Δεν είναι, δηλαδή, το γεγονός ότι για πρώτη φορά κάνουμε κοινό δανεισμό γύρω από έναν απόλυτα ισοσκελισμένο κοινοτικό προϋπολογισμό, που είναι το ιστορικό στοιχείο του Ταμείου, είναι και ότι για πρώτη φορά η στόχευσή του είναι στους τομείς της νέας οικονομίας, δηλαδή στον πράσινο και στον ψηφιακό μετασχηματισμό, στις δεξιότητες, στην αγορά εργασίας. Οι κανόνες ελέγχου και διαφάνειας που θα συνοδεύουν αυτούς τους νέους πόρους είναι επίσης δεδομένοι, όπως επίσης είναι δεδομένη και η σύμφυσή τους με το κράτος δικαίου, μετά από πολλές κουβέντες, περιπέτειες και βέτο. Εχουμε, λοιπόν, τώρα ένα εργαλείο που όχι μόνο η σύλληψη του έχει στοιχεία ιστορικά, αλλά και η εφαρμογή του έχει όλα τα αναγκαία εχέγγυα για να κάνει τη διαφορά. Η Κομισιόν, η οποία έχει κεντρικό λόγο σε αυτή τη διαδικασία, δεν θα επιτρέψει το Ταμείο να είναι ένας τρόπος ψεκασμού χρημάτων πάνω από τα προβλήματα. Θα πρέπει να είναι ένας μηχανισμός που να κάνει τη διαφορά. Και το ελληνικό εθνικό σχέδιο ανταποκρίνεται σε αυτές τις προκλήσεις.
Τι πρέπει να περιμένουμε σε σχέση με το μεταναστευτικό το 2021 θα έχουμε συμφωνία με πορτογαλική ή μήπως με γαλλική προεδρία;
Η Ευρώπη χρειάζεται αυτή τη συμφωνία για να αποστομώσει τους λαϊκιστές που επιμένουν να λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι ικανή να λύσει το μεταναστευτικό. Και η κορυφαία μάχη με τον λαϊκισμό θα γίνει στις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία τον Μάιο του 2022. Μέχρι τότε, πρέπει να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στους 27 και στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πάνω στην πρόταση που καταθέσαμε. Αυτό είναι το απώτατο όριο, έχουμε όμως την καλή συγκυρία ότι η πορτογαλική προεδρία έχει έναν από τους ικανότερους υπουργούς Εσωτερικών της Ε.Ε. και έναν από τους πιο δημοφιλείς και ισχυρούς πρωθυπουργούς τον Αντόνιο Κόστα, που και οι δύο έχουν εκφράσει τη βούλησή τους να προχωρήσουν ταχύτατα.
Ελπίζω και περιμένω ότι αυτό θα γίνει μέχρι τα τέλη του χρόνου, αλλά, επαναλαμβάνω, ότι το ανώτατο όριο είναι οι εκλογές στη Γαλλία τον Μάιο του 2022. Αν οι Πορτογάλοι κάνουν τη δουλειά που περιμένουμε, ίσως έχουμε και ένα μπόνους και αυτή η λύση να φτάσει έγκαιρα και για τις γερμανικές εκλογές, το φθινόπωρο του 2021, όπου και εκεί οι λαϊκιστές του AFD προσπαθούν να δηλητηριάσουν το πολιτικό κλίμα εργαλειοποιώντας τη μετανάστευση.
Πώς σχολιάζετε το πλαίσιο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Τουρκία;
Σε αυτό το θέμα εγώ εκτιμώ ότι υπάρχει ένα παράδοξο. Το παράδοξο είναι ότι ενώ το θέμα της Τουρκίας τίθεται πια χωρίς αμφιβολία σε ευρωκεντρική βάση, πολλοί ακόμα επιμένουν να το αντιμετωπίζουν με αθηνοκεντρική προσέγγιση. Ειδικά μετά τη Σύνοδο Κορυφής κατέστη σαφές ότι ο μόνος τρόπος για να περάσουμε στη διευθέτηση όλων αυτών των προβλημάτων που δημιούργησε η Τουρκία είναι μέσα από αυτό το ευρωπαϊκό καλούπι, το οποίο και μεγεθύνει τη διαπραγματευτική ισχύ της χώρας και ωθεί την Τουρκία σε συγκεκριμένες κινήσεις αποκλιμάκωσης. Γι' αυτό, λοιπόν, όσοι βιάστηκαν να επιτεθούν στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Κορυφής αρχίζουν να βλέπουν ότι ακριβώς λόγω της διατύπωσης των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Κορυφής του Δεκεμβρίου για πρώτη φορά έχουμε μια θετική κινητικότητα. Πρέπει να μη χαθεί αυτή η ευκαιρία, δηλαδή πρέπει να χτιστεί σωστά αυτή η νέα δυναμική στις ευρω-τουρκικές σχέσεις η οποία θα απαντά σε ένα πολύ απλό ζητούμενο: για να υπάρξει μια θετική ατζέντα με την Τουρκία, η Τουρκία είναι ξεκάθαρο το τι πρέπει να κάνει για την Ευρώπη και κατ' επέκταση για την Ελλάδα.
Και αν δεν υπάρξει, για την Τουρκία είναι επίσης ξεκάθαρο το τι συνέπειες θα έχει αυτό. Επιπλέον ισχυρή παράμετρο αυτής της εξίσωσης αποτελεί το γεγονός ότι η Ευρώπη ρητά λέει ότι θέλει η νέα διοίκηση Μπάιντεν να είναι συνδιαμορφωτής αυτών των νέων εξελίξεων. Αρα, μέσα σε αυτό το αναδυόμενο πλαίσιο μιας επανεκκίνησης των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση, θα πρέπει και οι ελληνικές προτεραιότητες, κυρίως οι συζητήσεις για τις θαλάσσιες ζώνες να αρχίσουν και να εξελιχθούν, γιατί, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, η δυναμική είναι υπέρ της Ελλάδας. Το να εξελιχθεί αυτό δηλαδή υπέρ της Ελλάδας γιατί τίθεται μέσα σε αυτό το ευρωτουρκικό πλαίσιο.
Αρα μιλάμε για νέο Ελσίνκι;
Το νέο Ελσίνκι και γενικά οι ιστορικές αναφορές δεν έχουν διαχρονική αξία. Το νέο Ελσίνκι προϋποθέτει ότι το Ελσίνκι ήταν μια διαχρονική επιτυχία. Ομως το Ελσίνκι δεν ήταν μια διαχρονική επιτυχία, αλλά κίνησε μια διαδικασία που όμως δεν εξελίχθηκε όπως ήταν σχεδιασμένη. Εδώ θα λέγαμε ότι έχουμε μπροστά μας την ευκαιρία για ένα νέο συνολικό reset.
Μήπως, όμως, στη δημόσια συζήτηση έχουν κυριαρχήσει η κυρωσιολογία και η υπεραπλούστευση;
Εγώ δεν πιστεύω ότι η υπεραπλούστευση είναι κυρίαρχη. Είναι σίγουρα υπαρκτή και πιστεύω ότι η υπεραπλούστευση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής που έχουν τόσο σύνθετη δυναμική δεν βοηθάει. Και επανέρχομαι σε αυτό που έλεγα πριν. Οτι πολλοί από αυτούς που υπεραμύνονται μιας υπεραπλουστευμένης προσέγγισης σε σχέση με την Τουρκία, τώρα καταλαβαίνουν για πρώτη φορά την προστιθέμενη αξία του να διευθετηθούν αυτά τα θέματα μέσα σε ένα ευρύτερο πρίσμα μιας ευρωπαϊκής και δυτικής επανεκκίνησης με την Τουρκία. Σκεφτείτε, δηλαδή, αν μια τέτοια υπεραπλουστευτική διαδικασία που θα βασιζόταν μόνο σε κυρώσεις ήταν η κυρίαρχη προσέγγιση τον Δεκέμβριο, σκεφτείτε αν αυτό θα βοηθούσε ή ουσιαστικά θα επιδείνωνε την κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο.
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΠΟΔΑΡΙΚΟ ΜΕ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ
Το πρώτο νομοσχέδιο του 2021 θα είναι αυτό για τα 12 ναυτικά μίλια στη Δυτική Ελλάδα – Μήνυμα και προς την Άγκυρα που κωλυσιεργεί με τις διερευνητικές επαφές
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΛ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σε μία κίνηση τόσο με πρακτικό όσο και με συμβολικό χαρακτήρα, η κυβέρνηση ετοιμάζεται, όπως «Το Βήμα» πληροφορείται, να φέρει ως πρώτο νομοσχέδιο προς ψήφιση στη Βουλή για το νέο έτος αυτό με το οποίο θα επεκτείνονται τα χωρικά ύδατα της χώρας στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο Πέλαγος (από το βορειότερα σημείο της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων ως το ακρωτήριο Ταίναρο). Αυτό σημαίνει ότι το σχετικό νομοσχέδιο θα είναι το πρώτο που θα εισαχθεί προς συζήτηση και ψήφιση αμέσως μετά την επανέναρξη των εργασιών της Βουλής σπς 11 Ιανουαρίου. Το μόνο που απομένει να αποφασιστεί είναι αν θα ακολουθηθεί η διαδικασία του επείγοντος ή του κατεπείγοντος. Η επιλογή της ψήφισης διά νόμου εδράζεται στο Αρθρα 27 του Συντάγμα τος που προβλέπει ότι «καμία μεταβολή στα όρια της Επικράτειας δεν μπορεί να γίνει χωρίς νόμο». Η επέκταση των χωρικών υδάτων θα συνοδευθεί με ευθυγράμμιση του εναέριου χώρου στα 12 μίλια.
Η επανέναρξη των διερευνητικών
Σημειώνεται ότι την ημέρα των Χριστουγέννων υπεγράφη το Προεδρικό Διάταγμα με βάση το οποίο κλείνουν συνολικά 39 κόλποι και όρμοι στη Δυτική Ελλάδα και στα Επτάνησα σύμφωνα με όσα προβλέπει το Άρθρο 10 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θά λασσας (UNCLOS), δηλαδή κόλποι με άνοιγμα ως 24 ναυ τικά μίλια. Πρόκειται για τους επονομαζόμενους «νόμιμους κόλπους», με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον Κόλπο της Κέρκυρας, τον Αμβρακικό Κόλπο και τον Μεσσηνιακό Κόλπο. Επιπλέον, χαράχθηκαν ευθείες γραμμές βάσης σε 10 σημεία σύμφωνα με το Άρθρο 7 της UNCLOS.
Η ταχεία ψήφιση του νόμου για την επέκταση των χωρικών υδάτων έρχεται επίσης σε μια συγκυρία που διεξάγεται μια ευρεία συζήτηση για το αν και πότε θα επανεκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Η ελληνική πλευρά έχει δηλώσει την ετοιμότητά της να προσέλθει σε αυτές τις συνομιλίες – οι οποίες δεν συνιστούν επίσημη διαπραγμάτευση – με σημείο αναφοράς εκεί που είχαν σταματήσει το 2016, αλλά η Άγκυρα εμφανίζεται να κωλυσιεργεί. Το τελευταίο διάστημα διαφαίνεται δε μία νέα όξυνση της ρητορικής εκ μέρους τούρκων κυβερνητικών αξιωματούχων, ενώ, ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχε προταθεί κάποια ημερομηνία για την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών.
Διάψευση από τις ΗΠΑ για τους S-400
Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι η Τουρκία έχει επιδοθεί σε μία «επίθεση γοητείας» προς τις ΗΠΑ, εν όψει της ανάληψης της προεδρίας από τον Τζο Μπάιντεν, αλλά και προς την EE. Ωστόσο, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ διέψευσε καθαρά την περασμένη Τετάρτη τη δήλωση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλοότ Τσαβούσογλου περί σύστασης ειδικής ομάδας εργασίας που θα συζητούσε τρόπους υπέρβασης του προ βλήματος που δημιουργεί το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 στα αεροσκάφη F-35 και προκάλεσε, στις 14 Δεκεμβρίου, την επιβολή κυρώσεων με βάση τον νόμο CAATSA. Παράλληλα, κοινοτικές πηγές δεν επιβεβαίωναν πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας περί πιθανής επίσκεψης στην Τουρκία των προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στα τέλη Ιανουαρίου.
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (απόσπασμα)
ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ
Παναγιότατε, συμπληρώνονται δύο χρόνια από τότε που παραδώσατε επισήμως τον Τόμο Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Πώς εκτιμάτε την πορεία της νεοσύστατης Εκκλησίας; Υποστηρίζεται από κάποιες πλευρές ότι η απόφαση του Οικουμενικού Θρόνου να ανταποκριθεί στο αίτημα των ουκρανών ορθοδόξων έθεσε σε δοκιμασία την ενότητα της Ορθοδοξίας. Ανησυχείτε για την πανορθόδοξη ενότητα;
Η ενότητα της Ορθοδοξίας δεν δοκιμάζεται λόγω της ανταπόκρισης του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο αίτημα των ουκρανών ορθοδόξων. Το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο ήταν μια πράξη ευθύνης της Μητρός Εκκλησίας απέναντι σε εκατομμύρια ορθοδόξων αδελφών μας που βρίσκονταν, χωρίς δική τους υπαιτιότητα, εκτός Εκκλησίας. Και ασφαλώς, δεν ήταν, όπως προσβλητικά της προσάπτει η ρωσική προπαγάνδα, η εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων ή και γεωπολιτικών συμφερόντων. Δύο χρόνια μετά, χαιρόμεθα που βλέπουμε τη νέα Εκκλησία να αναπτύσσεται και τον Μακαριότατο Μητροπολίτη Κιέβου κ. Επιφάνιο να συμβάλλει, με τον ήπιο χαρακτήρα του και τις αδελφικές πρωτοβουλίες του, στην ομαλοποίηση της εκεί εκκλησταστικής ζωής. Διαβάζουμε διάφορες καταγγελίες για βιαιότητες από ακραίες ομάδες σε βάρος ορθοδόξων στην Ουκρανία. Εάν, ασφαλώς, αληθεύουν, τέτοιες ενέργειες, απ' όπου και αν αυτές προέρχονται και σε βάρος οποιουδήποτε και αν γίνονται, τις έχουμε καταδικάσει από την πρώτη στιγμή, όπως έχουμε καταδικάσει και τις κάθε είδους προβοκάτστες που στοχεύουν στη δημιουργία κλίματος έντασης μεταξύ του λαού της Ουκρανίας, αλλά και στην προσβολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στο Ουκρανικό κάναμε ό,τι και στις υπόλοιπες περιπτώσεις παραχωρήσεως αυτοκεφαλίας. Ακολουθήσαμε την κατοχυρωμένη από την εκκλησιαστική πρακτική αιώνων παράδοση της Ορθοδοξίας. Σας υπενθυμίζω ότι η Κωνσταντινούπολη είχε ήδη παραχωρήσει, πριν από την Ουκρανία, την αυτοκεφαλία σε εννέα άλλες τοπικές Εκκλησίες. Σήμερα, βέβαια, κάποιοι για ιδιοτελείς σκοπούς, αρνούνται αυτό το αυταπόδεικτο. Τι απερισκεψία πράγματι!
Οσοι αμφισβητούν τα δίκαια και τις ευθύνες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αμφισβητούν επί της ουσίας την ίδια την υπόσταση και την ταυτότητά τοος, την ίδια τη συγκρότηση της Ορθοδοξίας.
Ποια είναι τα συναισθήματα σας για τη στάση του Πατριαρχείου Μόσχας; Και ποιες είναι οι προθέσεις σας και οι πρωτοβουλίες που ανήκουν στον Πρώτο της Ορθοδοξίας, όπως από κοινού είναι αποδεκτό, για τη θεραπεία της κατάστασης;
Κυρία Αντωνιάδου, κατ' αρχάς, επειδή έχει αναπτυχθεί μια σχετική παραφιλολογία, η οποία εκπορεύεται κυρίως από πρόσωπα και κύκλους της ρωσικής Εκκλησίας, θα πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι στην Ορθοδοξία δεν υπάρχει σχίσμα. Υπάρχει η διαφορετική θεώρηση εκ μέρους της Εκκλησίας της Ρωσίας με αφορμή το Ουκρανικό, η οποία εκδηλώθηκε με τη διακοπή κοινωνίας με τη Μητέρα της Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως και στη συνέχεια με τις άλλες Εκκλησίας που αναγνώρισαν την αυτοκεφαλία της νέας Εκκλησίας. Κατά την εκτίμηση μας, αυτό ήταν μια λανθασμένη ενέργεια της αδελφής Εκκλησίας της Ρωσίας. Επομένως, επαναλαμβάνω, σχίσμα στην Ορθοδοξία δεν υπάρχει. Υπήρχε ένα πρόβλημα. Επί τρεις δεκαετίες η Μόσχα εθελοτυφλούσε επιδεικτικά για την τραγική κατάσταση στην Ουκρανία. Εμπόδιζε κατ' ουσίαν την εξεύρεση λύσεως ώστε να μην ξεφύγει από τον έλεγχο της το Κίεβο, το οποίο απέσπασε από την Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, εκμεταλλευόμενη συγκυρίες και καταστάσεις. Η παραχώρηση Αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία της Ουκρανίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν, λοιπόν, όχι απλά εκκλησιολογικώς και κανονικώς ορθή, αλλά και η μόνη ρεαλιστική διευθέτηση του προβλήματος. Κατά συνέπεια, μόνον η αναγνώριση του Ουκρανικού Αυτοκεφάλου από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, και ουδεμία άλλη στάση, ούτε η αναμονή, ούτε οι εκκλήσεις για πανορθόδοξες συνάξεις, ούτε οι ατέλειωτες και αμέτρητες συνεντεύξεις στα MME, γεμάτες από προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για το Πατριαρχείο μας, συμβάλλουν στην πανορθόδοξη ενότητα. Σε ό,τι με αφορά ως Οικουμενικό Πατριάρχη, δεν μπορώ να αφήσω να αλλοιώνεται η Ορθόδοξη Εκκλησιολογία στον βωμό ταπεινών κινήτρων. Δεν έχω δικαίωμα να κάνω ούτε βήμα πίσω. Δεν ωφελεί η αβροφροσύνη όταν διακυβεύονται η Θεολογία, η τάξη και η ιερή παράδοση της Εκκλησίας μας. "Πιο κοφτερός από κάθε μαχαίρι" ο λόγος της Αληθείας. Τη μαρτυρεί η ιστορία, οι πηγές, τα έγγραφα, τα γεγονότα. Την αλλοιώνουν χρήματα, εκφοβισμοί, προπαγάνδα και όνειρα θερινής νυκτός. Ε όχι! Στώμεν καλώς!
Τι απαντάτε σε εκείνους που σας κατηγορούν ότι συμπεριφέρεστε ως Πάπας της Ανατολής και της Ορθοδοξίας;
Μία ακόμη ανυπόστατη κατηγορία. Είναι παπισμός το να επωμίζομαι τις ευθύνες της διακονίας μου; Τώρα πρωτοάκουσαν για αυτές τις ευθύνες; Δεν τις διάβασαν στην Εκκλησιαστική Ιστορία; Λένε ότι εκκλησιαστικά ο ρόλος της Κωνσταντινουπόλεως τελείωσε με την Άλωση της Πόλης. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανακρίβεια! Όλα τα σημερινά Αυτοκέφαλα δόθηκαν στη μετά την άλωση περίοδο. Όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο έδινε την αυτοκεφαλία στη μία ή στην άλλη Εκκλησία γιατί δεν το κατηγόρησαν για "παπικές αξιώσεις"; Κάποια στιγμή το ψέμα και η προπαγάνδα πρέπει να σταματήσουν μπροστά στην αλήθεια της Εκκλησίας! Στην Ορθοδοξία δεν υπάρχει Πάπας, ούτε παπισμός. Όσοι διατυπώνουν αύτη την κατηγορία επιθυμούν να προβάλλουν την ψευδή άποψη ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο καταστρατηγεί δήθεν την κανονική παράδοση της Ορθοδοξίας, την οποία βεβαίως οι ίδιοι όχι μόνον δεν σέβονται και δεν αναγνωρίζουν, αλλά την περιφρονούν, ερμηνεύουν κατά το δοκούν τους ιερούς κανόνες, ιδίως αυτούς οι οποίοι κατοχυρώνουν τις ευθύνες του Οικουμενικού Θρόνου, εισάγουν νέα εκκλησιολογία και εργαλειοποιούν τη Θεία Ευχαριστία. Ας μιλήσουμε ξεκάθαρα, λοιπόν. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν είναι το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο, ούτε οι δήθεν ανυπόστατες ή άκυρες χειροτονίες της Ουκρανικής Ιεραρχίας, που κάποιοι σκόπιμα επικαλούνται. Ο στόχος είναι να αφαιρεθούν αυτές οι μοναδικές ευθύνες του Θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως, και να περιέλθουν σε άλλα χέρια. Ως εκ της θέσεώς μου, λοιπόν, καταλαβαίνετε, δεν μπορώ από τη μία να απεμπολήσω τις ευθύνες που μου κληροδότησαν, μέσω της πράξεως της Εκκλησίας, οι προκάτοχοι μου και από την άλλη να επιτρέψω, καθότι και αυτό είναι ευθύνη μου, την πνευματική αυτή διολίσθηση εκείνων που ερωτοτροπούν με την ομοσπονδιοποίηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, κατά τα προτεσταντικά πρότυπα. Ποιος, λοιπόν, συμπεριφέρεται ως "Πάπας της Ορθοδοξίας"; Εκείνος που μένει πιστός στην παράδοση της ή εκείνος που διεκδικεί για τον εαυτό του θέση που ουδέπστε είχε και δεν πρόκειται να αποκτήσει;
ΓΙΑ ΤΑ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΘΡΟΝΟ
«Να ζήσουμε την επαναλειτουργία της Χάλκης»
Το 2021 συμπληρώνονται 30 χρόνια από την εκλογή σας στον Οικουμενικό Θρόνο. Στο διάστημα αυτό η Εκκλησία και το Οικουμενικό Πατριαρχείο δοκιμάστηκαν πολλές φορές. Ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι σταθμοί της πατριαρχίας σας;
Από τη στιγμή που εισήλθα στον ιερό κλήρο, το 1961, μέχρι και σήμερα, περιεχόμενο και σκοπός της ζωής μου ήταν η διακονία της Εκκλησίας. Είμαι πεπεισμένος ότι όλα όσα έπραξα δεν ήταν δικό μου έργο αλλά δώρο της χάριτος του Θεού. Διανύω το 30ό έτος της ταπεινής πατριαρχίας μου. Σε αυτά τα τριάντα χρόνια συνέβησαν πολλά: Η προετοιμασία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη το 2016, η ανασύσταση Μητροπόλεών μας στη Μ. Ασία και στην Ανατ. Θράκη, αλλά και η δημιουργία νέων σε διάφορες περιοχές του κόσμου, λόγω ιεροποστολικής δράσεως και πληθυσμιακών μετακινήσεων, τα τακτικά προσκυνήματά μας στην Καππαδοκία, στην Παναγία Σουμελά και σε όλα τα αγιασμένα χώματα των πατέρων μας, η αναβίωση της ομογενειακής εκπαίδευσης στην Ίμβρο και η στήριξη της Ρωμιοσύνης της Πόλεως, καθώς και οι αναρίθμητες πρωτοβουλίες του Πατριαρχείου μας σε όλον τον κόσμο, όπως για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, για τον διαχριστιανικό και διαθρησκειακό διάλογο κ.ά. Ελπίζω να μας αξιώσει ο Θεός να ζήσουμε και την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που παραμένει αδίκως κλειστή από το 1971.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου