ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ
ΕΠΙΘΕΩΡΗΘΕΙΣΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΘΕΙΣΑ ΥΠ' ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
ΤΟΜΟΣ Α'.
«Καλλίστην παιδείαν ηγητέον προς αληθινόν βίον
την εκ της πραγματικής ιστορίας περιγιγνομένην εμ -
πειρίαν· μόνη γαρ αύτη χωρίς βλάβης από παντός
καιρού και περιστάσεως κριτάς αληθινούς αποτελεί
του βελτίονος.»
Εκ των του ΠΟΛΥΒΙΟΥ.
ΕΚΔΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ
ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ «ΩΡΑΣ»
1888
Παν αντίτυπον, μη φέρον την ιδιόχειρον υπογραφήν και σφραγίδα του εκδότου, θεωρείται κλοπιμαίον και ως τοιούτον καταδιώκεται κατά τον νόμον.
Ο αοίδιμος ιστοριογράφος της Ελληνικής επαναστάσεως Σπυρίδων Τρικούπης ετά την δευτέραν έκδοσιν της ιστορίας του προέβη εις επιδιόρθωσιν και συμπλήρωσιν αυτής, προτιθέμενος να δημοσιεύση τρίτην έκδοσιν.
Ευτυχήσαντες ν' αποκτήσωμεν το επιδιορθωμένον και συμπεπληρωμένον υπό του μεγάλου ιστορικού κείμενον, δημοσιεύομεν νέαν έκδοσιν του μεγάλου έργου του εξόχου ανδρός. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ
ΤΗ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΛΗ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΑΥΤΗΝ ΑΝΑΤΙΘΗΣΙΝ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ
ΕΚ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ
ΜΕΤΑ την πρώτην έκδοσιν της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως εξεδόθησαν δια του τύπου, και εκοινοποιήθησαν και προς εμέ ιδιαιτέρως, διατριβαί και υπομνήματα περί ης διεπραγματεύθην ύλης, και περί τινων χωρίων ή ως ελλειπών ή ως εσφαλμένων.
Περί πολλού ποιούμενος την επί το ακριβέστερον και πληρέστερον διήγησιν των γεγονότων προθύμως παρεδέχθην εν τη δευτέρα ταύτη εκδόσει ό,τι εξ ων εγράφησαν ηύρα ορθόν και άξιον γενικής ιστορίας, τόσω μάλλον καθ' όσον προς τον σκοπόν κυρίως τούτον εξέδωκα το σύγγραμμά μου ζώσης εισέτι της γενεάς των αγωνιστών· επεμελήθην δε να βελτιώσω καί τινα οίκοθεν όπως δεύτεραι μελέται και νέαι έρευναι υπηγόρευσαν.
Επιμελώς και ευσυνειδήτως επιλαβόμενος του έργου μου εξ αυτής της αρχής, απρεπές ενόμισα χάριν παρανενοημένης φιλογενείας ν' αποκρύψω ή να παραμορφώσω εν τη διηγήσει των συμβάντων τα κακώς έχοντα. Η μη αληθής και μη αμερόληπτος ιστορία είναι αναξία έθνους, ούτινος ο εν μέσω παντοίων δεινών πολυένδοξος και μοναδικός αγών μεγαλύνει τον άνθρωπον, δοξάζει τον καθ' ημάς αιώνα και ευαγγελίζεται το αίσιον τέρμα του εισέτι ατελούς μεγάλου έργου.
Αν παντός έθνους ιστορικός χρεωστή να είπη εν παντί καιρώ την αλήθειαν, χρεωστεί υπέρ πάντα άλλον και υπεράλλοτε να την είπη ο εν τοις σημερινοίς καιροίς συγγράφων την ιστορίαν της ελληνικής επαναστάσεως Έλλην και να δείξη δι' αυτών των πραγμάτων προς τους πασιφανώς οργώντας προς την ελευθερίαν ομογενείς και ομοπίστους ποία τα αιρετά και επαινετά, και ποία τα φευκτά και μεμπτά, «ω ς - ε ί π ο τ ε - κ α ι - α ύ θ ι ς - τ α - ό μ ο ι α – κ α τ α λ ά β ο ι, έ χ ο ι ε ν, π ρ ο ς, τ α – π ρ ο γ ε γ ρ α μ μ έ ν α - α π ο β λ έ π ο ν τ ε ς, ε υ χ ρ ή σ θ α ι - τ ο ι ς - ε ν - π ο σ ί ν».
Σ. ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ Εν Λονδίνω, 1860.
ΠΙΝΑΞ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
Περί συγχρόνων ιστοριών και συλλογής της ύλης του συγγράμματος. — Περί των επί του αγώνος κακών πράξεων Ελλήνων και Τούρκων. — Περί της σημερινής γλώσσης. . . ιδ
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
Αίτια της ελληνικής επαναστάσεως. . . 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α.
Εταιρία των Φιλικών και διάδοσις αυτής. — Αποκήρυξις του Αλήπασα Τεπελενλή. . . 6
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης καθίσταται επίτροπος της αρχής της Εταιρίας των Φιλικών. — Ενέργειαι αυτού και προετοιμασίαι εις επανάστασιν της Ελλάδος . . . 16
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ.
Αποστασία Θεοδώρου Βλαδιμιρέσκου. — Μετάβασις Υψηλάντου εις Μολδοβλαχίαν, καί τα κατ' εκείνας τας ηγεμονείας συμβάντα μέχρι των Αρχών απριλίου. . . 27
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ.
Έποψις της Πελοποννήσου και κατάστασις αυτής επί των παραμονών της επαναστάσεως. — Έλευσις κι απέλευσις του Χουρσίδ Πασά και χαρακτηρισμός αυτού . . . 37
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε.
Επανάστασις της Πελοποννήσου. . . 47
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ.
Τραγικά συμβάντα εν Κωνσταντινουπόλει και αλλαχού της οθωμανικής αυτοκρατορίας. . . 61
ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Ζ.
Εξωτερική πολιτική προς την Ελλάδα και διαγωγή της Ρωσσίας προς τον Υψηλάντην. . . 79
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η.
Τα κατά τον Υψηλάντην διατρίβοντα εν Κολεντίνη. — Φυγή του ηγεμόνος Σούτσου. — Τα κατά τον Πεντεδέκαν. — Μετάβασις Υψηλάντου εις Τυργόβιστον. — Συμβάντα εν Μολδαυία. — Μάχη Γαλατσίου. . . 83
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ.
Είσοδος Τουρκικών δυνάμεων εις Βουκουρέστι. — Επιβουλή Σάββα. — Φόνος Βλαδιμιρέσκου ως προδότου. — Μάχαι Νουτσέτου και Δραγασανίου. — Απέλευσις Υψηλάντου. — Οι εναπομείναντες οπλαρχηγοί. — Τα κατά την Μολδαυίαν. — Θάνατος Γεωργάκη Ολυμπίου. — Επιθεώρησις της διαγωγής του Υψηλάντου. . . 92
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι.
Κατάστασις των νήσων Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών. — Αίτια της ευτυχίας των. — Η κατά θάλασσαν δύναμις Ελλήνων και Τούρκων. — Αποστασία των τριών νήσων. Έκπλους του ελληνικού στόλου. — Αποστασία του αιγαίου πελάγους και της Σάμου . . . 114
ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ ΙΑ.
Κατάστασις της Στερεάς Ελλάδος. . . 132
ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ ΙΒ.
Αποστασία Φωκίδος και Βοιωτίας. — Εκστρατεία εις Πατρατσίκι. — Αποστασία Αττικής. — Περιγραφή και αποστασία Θετταλομαγνησίας και Ευβοίας. — Αποστασία Μακεδονίας και Κρήτης. . . 135
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ.
Διασκορπισμός των περί την Καρύταιναν Ελλήνων. — Συγκρούσεις Τούρκων και Ελλήνων περί την Τριπολιτσάν. — Απόβασις του κεχαγιά του ηγεμόνος της Πελοποννήσου εις Πάτρας και ευτυχής αυτού άνοδος εις Τριπολιτσάν. — Μάχαι Βαλτετσίου και Δολιανών. . . 104
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ.
Μάχαι Θερμοπυλών και Γραβιάς. . . 117
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ.
Πτώσις Αντώνη Οικονόμου. — Πλους ελληνικής μοίρας προς τον Ελλήσποντον και άλλης εις τον Κορινθιακόν κόλπον. — Εμπρησμός τουρκικού δικρότου εν Ερισώ. — Καταστροφή Κυδωνιών. . . 183
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΣΤ.
Παθήματα των Σμυρναίων, Κυπρίων και Κώων Χριστιανών. . . 195
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΖ.
Επανάστασις Αιτωλοακαρνανίας. — Εισβολή Ελλήνων εις Βραχώρι και κυρίευσις αυτού, Τεκέ, Πλαγιάς, και Ζαπαντίου. — Μάχαι Μακρυνόρους και Πέτα. — Καταστροφή Καλαρρύτων και Συράκου. — Τα κατά το Καρπενήσι και το Ασπροπόταμον. — Αποτυχία της προς ελευθέρωσιν της Πάργας εκστρατείας. . . 203
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΗ.
Οι Λαλιώται. — Απόβασις Επτανησίων εις Γαστούνην. — Μάχαι. — Μετάβασις Λαλιωτών εις Πάτρας. — Πολιτική της αγγλοϊονικής κυβερνήσεως προς την Ελλάδα. . . 219
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΘ.
Συνέλευσις εν Καλτετσιαίς και σύστασις πελοποννησιακής γερουσίας. Έλευσις του Δημητρίου Υψηλάντου εις Ελλάδα και διενέξεις αυτού και της γερουσίας. . . 235
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. . . 243
* * * *
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ (*)
&Περί συγχρόνων ιστοριών και συλλογής της ύλης του συγγράμματος. — Περί των επί του αγώνος κακών πράξεων Ελλήνων και Τούρκων. — Περί της σημερινής γλώσσης.&
Δυσχερέστατον κατά τινας, αν όχι και αδύνατον, το έργον του επιχειρούντος να συγγράψη απαθώς την ιστορίαν των συγχρόνων του, και μάλιστα των προς ους έτυχε, δι' ην έλαχε μεταξύ αυτών θέσιν, να σχετισθή ή ν' αντιπολιτευθή. Ο λόγος ούτος δεν μ' εφάνη ικανός εις αποτροπήν του έργου μου. Παρετήρησα, ότι ο Θουκυδίδης, περιττόν ν' αναφέρω άλλους, συνέγραψεν όχι μόνον την ιστορίαν του καιρού του, αλλά και των ανθρώπων μεθ' ων επολιτεύθη και επολέμησε, και υφ' ων έπαθε και ηττήθη· και όμως όλοι ομοφώνως τω απέδωκαν την επωνυμίαν του φιλοδικαίου ιστορικού, ως προτιμώντι την αλήθειαν των συμπαθειών και αντιπαθειών του. Δεν είναι άρα ο συγχρονισμός ο βλάπτων την ουσίαν της ιστορίας, ό έστι την αλήθειαν. Αλλά, και αν υποθέσωμεν ότι προέρχεται εντεύθεν ζημία εις την εύρεσιν ή την διήγησιν της αληθείας, δεν αναπληροί ταύτην η ωφέλεια η εκ της καθαράς προερχομένη γνώσεως, ην ο σύγχρονος ιστορικός έχει και των ανθρώπων, μεθ' ων έζησε και ειργάσθη, και των πραγμάτων, όσα είδεν αυτοψί, ή έμαθε παρ' αυτόπτου; Εξαιρετικόν και μέγιστον πλεονέκτημα του συγχρόνου ιστορικού, και μάλιστα ομοεθνούς και συνεργασθέντος εν οις ιστορεί, είναι η ούτως ειπείν συνενσάρκωσίς του, διότι εξ αυτής απορρέει ζώσα και ακμαία η αφήγησις των γεγονότων. Η σύγχρονος ιστορία έχει και άλλο μέγα καλόν· αναγινώσκεται και επικρίνεται παρά των εκδοτών όσα αναφέρει, και μάλιστα παρ' αυτών των προσώπων του ιστορικού δράματος, μέγιστον συμφέρον εχόντων ν' ανακαλύπτωσι τα λάθη της, και όλων των εις διόρθωσιν ευπορούντων εξ ων οι ίδιοι και είδαν και ήκουσαν και έπραξαν και έπαθαν. Η σφαλερά άρα έκθεσις των συμβάντων πηγάζει εκ της κακής διαθέσεως και μεροληψίας του γράφοντος, εξ ων απαντά δυσκολιών εις εύρεσιν της αληθείας, και εκ της ανικανότητός του ή της σφαλεράς του και αδυνάτου κρίσεως. Αλλ' ο κίνδυνος ούτος, κίνδυνος τω όντι πραγματικός, δεν είναι μόνον της συγχρόνου αλλά και παντός άλλου καιρού ιστορίας, ως προερχόμενος εκ της φύσεως του χαρακτήρος και της αδυναμίας των ανθρώπων όλων των καιρών.
* * * *
*) Παρέπεμψα εις το τέλος του συγγράμματος, ως εις οικειότερον τόπον, τα επί της πρώτης εκδόσεως εν τοις προλεγομένοις τούτοις χαρακτηριστικά της Ελληνικής επαναστάσεως, καθώς και την εν τω κεφαλαίω γενικήν επιθεώρησιν της προς τον Ελληνικόν πολιτικής των μεγάλων Δυνάμεων, διότι μετά την ανάγνωσιν του συγγράμματος δύναται να κρίνη ο αναγνώστης περί της ακριβείας των παρατηρήσεων αυτών.
* * * *
Επίκειται και άλλος κίνδυνος ως προς την έκθεσιν της αληθείας. Πας άνθρωπος έχει τας πολιτικάς του δοξασίας, ώστε δύσκολον γράφων να μη επηρεάζεται εντεύθεν ανεπαισθήτως. Αλλά και ο κίνδυνος ούτος προέρχεται εκ των φρονημάτων των ανθρώπων παντός καιρού, και όχι εκ των περιστάσεων μόνον καθ' ας τα ιστορούμενα συνέβησαν.
Αν αφήσωμεν μόνους τους μεταγενεστέρους να συγγράψωσι την σημερινήν ιστορίαν, δεν δύνανται να την συγγράψωσι βεβαίως εκ προσωπικών γνώσεων, ως μη σύγχρονοι, αλλ' εκ παραδόσεως και απλής ακοής· οι δε μέλλοντες να επικρίνωσι την συγγραφήν ταύτην, ή σύγχρονοι θα είναι του μεταγενεστέρου τούτου συγγραφέως, ή μεταγενέστεροι αυτού· ό έστιν ουδείς εκ των αυτοπτών. Δύνανται να συγγράψωσιν οι μεταγενέστεροι την ιστορίαν, και εκ των σωζομένων εγγράφων του καιρού τούτου. Αλλά τις αγνοεί ότι τα έγγραφα ταύτα, εξ αιτίας των περιστάσεων, διηγούνται ως επί το πλείστον άλλ' αντ' άλλων, ποτέ μεν εν γνώσει, ποτέ δε εν αγνοία της αληθείας; Ποίας λοιπόν πίστεως αξία ειμπορεί να θεωρηθή ιστορία γραφείσα τοιουτοτρόπως, ό εστιν ανεξέλεγκτος, αναπόδεικτος και ύποπτος;
Ταύτα πάντα λαβών υπ' όψιν, δεν εδίστασα να επιχειρήσω την συγγραφήν της συγχρόνου μου επαναστάσεως, και τόσω μάλλον, καθ' όσον είκοσι και τριάντα ετών παρέλευσις αφ' ότου τα ιστορούμενα συνέβησαν αρκεί και τον σάλον των παθών, όσα διήγειραν οι καιροί εκείνοι, να κατευνάση, και την επί των συμβάντων τούτων παθούσαν, ίσως και νοσήσασαν, του ανθρώπου κρίσιν σώαν και υγιά ν' αποκαταστήση. Αν έσφαλα, δεν έσφαλα ως σύγχρονος, αλλ' ως παντός καιρού άνθρωπος, καθ' όσον μάλιστα η ιστορική αύτη ύλη ήτο και είναι εισέτι ασύνακτος και ακαθάριστος.
Έρχομαι τώρα να είπω και ποίας αρχάς ηκολούθησα ως προς την εύρεσιν και έκθεσιν της αληθείας.
Όσον μεμπτόν είναι να παραβάλλωνται οι μικροί προς τους μεγάλους, τόσον επαινετόν να τους μιμώνται. Ο μέγας ιστορικός, ον ανέφερα προ ολίγου, διηγούμενος εν τω αξιοθαυμάστω προοιμίω του πόθεν και πώς συνέλεξε την ύλην της ιστορίας του, λέγει·
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου