Κυριακή 23 Ιουλίου 2017

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ: Γεωπολιτική και Σπάνιες Γαίες

Οι σπάνιες γαίες αποτελούνται από μια ομάδα δεκαεπτά μετάλλων με μοναδικές ιδιότητες, τα οποία χρησιμοποιούνται με ολοένα μαζικότερο τρόπο στην καινοτόμο βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας.

Οι ηλιακές κυψέλες και τα Φ/Β στοιχεία, οι ανεμογεννήτριες, η «πράσινη» αυτοκίνηση (τα υβριδικά αυτοκίνητα, τα αμιγώς ηλεκτροκίνητα αλλά και εκείνα του υδρογόνου) καθώς και οι περισσότερες οικολογικές τεχνολογίες οφείλουν την ύπαρξη ή λειτουργικότητά τους σε ένα σύνολο από μέταλλα «υψηλής τεχνολογίας», στο πυρίτιο (Si) καθώς και τις «σπάνιες γαίες».
Πρόκειται για μέταλλα όπως κοβάλτιο (Co), λευκόχρυσος (Pt), τιτάνιο (Ti), ταντάλιο (Ta), ίνδιο (In), νεοδύμιο (Nd), δυσπρόσιο (Dy), δημήτριο (Ce), ευρώπιο (Eu), τέρβιο (Tb), λανθάνιο (La), Λίθιο (Li), γάλλιο (Ga), έρβιο (Er) κλπ από τα οποία, έστω και σε μικρές ποσότητες, εξαρτάται άμεσα η μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή και στα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.

Επίσης ορισμένα από αυτά είναι απαραίτητα για την μαζική παραγωγή ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών προϊόντων (κινητά τηλέφωνα, επίπεδες οθόνες τηλεόρασης και κομπιούτερ, λάμπες εξοικονόμησης CFL, καταλύτες αυτοκινήτων, συστήματα ABS κλπ) καθώς και στην τεχνολογία των ΑΠΕ (πχ. το Νεοδύμιο (Nd) και το δισπρόσιο (Dy) είναι απαραίτητα για την κατασκευή ανεμογεννητριών).

Στην παγκόσμια παραγωγή των σπάνιων γαιών κυριαρχεί η Κίνα, η οποία εφαρμόζοντας την "γεωπολιτική" των Ορυκτών Πρώτων Υλών και μια μακροπρόθεσμη βιομηχανική πολιτική στα  στρατηγικής σημασίας ορυκτά, κατάφερε να δημιουργήσει σήμερα ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο.

Βέβαια, αυτές οι ουσίες δεν είναι τόσο «σπάνιες» όσο υπονοεί η ονομασία τους. Σύμφωνα με το US Geological Survey (USGS), η Κίνα κατέχει μονάχα το 40% έως 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων σπανίων γαιών. Υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα σπάνιων γαιών σε πολλές άλλες χώρες, από τις ΗΠΑ ως την Αυστραλία και από τον Καναδά ως το Καζακστάν και το Βιετνάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, γιατί η επάρκεια και η εξασφάλισή τους προκαλεί τόσο μεγάλη ανησυχία; Γιατί απλά με τα γεωπολιτικά "παιχνίδια",  φθάσαμε το 2010, το 97% των 125.000 τόνων των οξειδίων σπάνιων γαιών που εξορύσσονταν τότε στον πλανήτη,  να προέρχονται αποκλειστικά από την Κίνα. Πρόκειται για ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο.

Από το 1927, οπότε και ανακαλύφθηκαν τα τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών στο Bayan Obo, έως και τη δεκαετία του 1960, οι Κινέζοι είχαν ενδιαφερθεί ελάχιστα για το συγκριτικό πλεονέκτημα που διέθεταν. Εκείνη την εποχή, στην εκμετάλλευση αυτών των ορυκτών κυριαρχούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ντενγκ Σιάο-Πινγκ (1904-1997)  κι έπειτα από τον σχεδιασμό του «προγράμματος 863», η Κίνα στράφηκε στην ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής προκειμένου να κατακτήσει ηγεμονικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξή τους και τον διαχωρισμό τους ως τη μεταποίησή τους και την παραγωγή ημικατεργασμένων, ενδιάμεσων προϊόντων.

Εντούτοις, είναι αλήθεια ότι στην εφαρμογή του "γεωπολιτικού παιχνιδιού" έγιναν πολλές και ανεπίτρεπτες εκπτώσεις τόσο στα θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων και περιοίκων όσο και στα θέματα της περιβαλλοντικής προστασίας.

Αλλωστε και  ο περιορισμός  των ξένων ανταγωνιστών κατά τη διάρκεια των είκοσι τελευταίων ετών εξηγείται επίσης  από τις ανωτέρω "εκπτώσεις" και γενικότερα  από τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που παρουσιάζει ο κλάδος: οι δραστηριότητες του διαχωρισμού και της αξιοποίησης των ουσιών είναι εντάσεως κεφαλαίου και επιπλέον είναι "καταστροφικές" για το περιβάλλον αν δεν ληφθούν επίσης δαπανηρά μέτρα. 

Ειδικότερα, ο διαχωρισμός των σπάνιων γαιών προϋποθέτει τη χρήση χημικών ουσιών που ρυπαίνουν σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό το περιβάλλον και δημιουργεί ραδιενεργά απόβλητα. Η Κίνα υπήρξε η μοναδική χώρα που επέλεξε να αναπτύξει τη μαζική παραγωγή σπάνιων γαιών αγνοώντας τις επιπτώσεις και θυσιάζοντας την υγεία των εργαζομένων στα ορυχεία του Baotou, καθώς και το φυσικό περιβάλλον των γειτονικών περιοχών. Σήμερα, πλέον, η απόρριψη των αποβλήτων της εταιρείας Baotou Steel στον Κίτρινο Ποταμό έχει μετατραπεί σε πρόβλημα μεγάλων διαστάσεων που οι Κινέζοι το κρατούν σε "απόσταση" από τα media κάθε είδους. Εντούτοις, στους εργαζόμενους των βιομηχανιών εξευγενισμού αλλά και στις περιοχές απόρριψης των αποβλήτων, παρατηρούνται  υψηλά ποσοστά καρκίνου.

Οικονομολόγος του Bureau de Recherches Geologiques et Minieres (Γραφείο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών - BRGM)  επισημαίνει «την παράδοξη αντίφαση ανάμεσα στη χρήση των σπάνιων γαιών στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και στις ρυπογόνες μεθόδους παραγωγής τους». 

Μολαταύτα, μελετώντας κανείς την "μεθοδολογία ανάπτυξης" σε παγκόσμιο επίπεδο και κυρίως την "αξιοποίηση" των φυσικών και ορυκτών πόρων του πλανήτη, ευκόλως θα παρατηρήσει ότι αυτές οι "αντιφάσεις" αποτελούν τον κανόνα...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου