Δευτέρα 12 Ιουνίου 2017

Η αραβική εξίσωση και ο ρόλος των ΗΠΑ

Γιατί σχεδόν μία εβδομάδα μετά το αραβικό μπλόκο στο Κατάρ το βαθύπλουτο εμιράτο δεν δείχνει να βιάζεται να συμμορφωθεί;
ΤΟΥ BARAK BARFI - PROJECT SYNDICATE
Όταν οι δυνάμεις του Αραβικού Κόλπου αποφάσισαν στις 5 Ιουνίου να διακόψουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Κατάρ εξαιτίας των δεσμών αυτού του τελευταίου με την τρομοκρατία, έστειλαν ένα σαφές μήνυμα στην Ντόχα: ή θα συντονιζόταν με την πολιτική τους ή θα πλήρωνε το τίμημα. 
Σχεδόν μία εβδομάδα αργότερα, το Κατάρ δεν δείχνει να βιάζεται για να συμμορφωθεί. Ενώ την ίδια ώρα η ασυνάρτητη πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διαιωνίζει το χάσμα.

Η στάμπα στο Κατάρ ως περιφερειακό παρία δεν πρόκειται να αλλάξει τη στάση του για δύο λόγους. Κατ' αρχάς, η χώρα είναι απλά πολύ πλούσια για να της πουλάει κανείς αγριάδα. Τα άφθονα κοιτάσματα του Κατάρ σε φυσικό αέριο μεταφράζονται στο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στον κόσμο. To εμπορικό και ταξιδιωτικό εμπάργκο που επιβλήθηκε από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην καταριανή οικονομία.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ. 
Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τη στρατηγική σημασία που έχει το Κατάρ για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παραχωρώντας την αεροπορική βάση Αλ Ουντεΐντ, την οποία οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ως επιχειρησιακή τους βάση στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, το Κατάρ εξισορρόπησε έξυπνα τους δεσμούς που έχει αναπτύξει με τους ακραίους ισλαμιστές με μια ισχυρή σχέση με την Αμερική. Και μπορεί οι δεσμοί του Κατάρ με τους τζιχαντιστές να προκάλεσαν την οργή της Αμερικής, συγχρόνως όμως οι ΗΠΑ επωφελήθηκαν από αυτήν ακριβώς τη σχέση.

Για παράδειγμα, το Κατάρ έπεισε τους Ταλιμπάν να απελευθερώσουν τον αμερικανό στρατιώτη Μπόουι Μπεργκντάλ τον Μάιο του 2014. Τρεις μήνες αργότερα, βοήθησε στην απελευθέρωση του Πίτερ Τίο Κέρτις, ενός αμερικανού δημοσιογράφου τον οποίο είχε απαγάγει το Μέτωπο του Αλ Νούσρα, παρακλάδι της συριακής Αλ Κάιντα. Το Κατάρ θεωρεί ότι οι δεσμοί του με οργανώσεις όπως η Χαμάς, οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα βοήθησαν στο να γίνουν πιο μετριοπαθείς οι θέσεις τους, με αποτέλεσμα να γίνουν οι ίδιες οι οργανώσεις πιο διαχειρίσιμες στις διαπραγματεύσεις.

Φυσικά, οι μεγαλύτεροι γείτονες του Κατάρ βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Αλλά αν στο παρελθόν η αμερικανική διπλωματία κατάφερε να διατηρήσει την ειρήνη, τώρα δεν μπορεί. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν έδειξε ιδιαίτερη ικανότητα στην τιθάσευση των περιφερειακών εντάσεων. Μετά τη διπλωματική ρήξη, ο Τραμπ μαστίγωσε το Κατάρ στο twitter σε μια προσπάθεια να του πιστωθεί η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ. Αυτή του η αντίδραση προκάλεσε σύγχυση στην αμερικανική διπλωματία, υποχρεώνοντας το Πεντάγωνο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να υιοθετήσουν έναν πιο ουδέτερο τόνο. Εκπρόσωπος του Πενταγώνου εγκωμίασε την «προσήλωση του Κατάρ στην περιφερειακή ασφάλεια», ενώ εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε τη σχέση των ΗΠΑ με το Κατάρ «ισχυρή», επιδοκιμάζοντας συγχρόνως την προσπάθεια του Κατάρ στη μάχη κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ KAI ΟΙ ΦΙΛΟΙ. 
Το Κατάρ συστήθηκε ως διαιτητής των περιφερειακών συγκρούσεων πριν από χρόνια. Αλλά μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης το 2011 υιοθέτησε μια παρεμβατική εξωτερική πολιτική που ευνόησε τους ισλαμιστές, κίνηση που ενόχλησε την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Από την άλλη πλευρά, οι σχέσεις ανάμεσα στο Μπαχρέιν και το Κατάρ δεν ήταν ποτέ καλές. Οι δύο χώρες είχαν συγκρουστεί το 1986 με αφορμή τη διεκδίκηση κάποιων νησιών. Σήμερα, οι σουνίτες κυβερνήτες του Μπαχρέιν κοιτούν με περιφρόνηση τους φιλικούς δεσμούς του Κατάρ με το Ιράν, κατηγορώντας την Ισλαμική Δημοκρατία ότι επιχειρεί να ξεσηκώσει τη σιιτική πλειοψηφία του κράτους τους.

Αυτά τα τέσσερα κράτη αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος της εκστρατείας κατά του Κατάρ - τα ΗΑΕ έφτασαν στο σημείο να απαγορεύσουν στους πολίτες τους να εκφράζονται θετικά για το Κατάρ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά αν εντυπωσιάζει η κοινή στάση αυτών των κρατών, άλλο τόσο αξιοσημείωτες είναι οι απουσίες. Το Κουβέιτ και το Ομάν κράτησαν αποστάσεις, παρά το γεγονός ότι είναι μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (που εκτός από το Κατάρ περιλαμβάνει το Μπαχρέιν, τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ). Παράλληλα, η Ιορδανία ανακοίνωσε ότι θα υποβαθμίσει τις διπλωματικές σχέσεις, χωρίς όμως να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Και από τη στιγμή που το Κατάρ είναι σε θέση να διατηρήσει σχέσεις με την Ιορδανία και το Κουβέιτ, οι συνέπειες της αντικαταριανής εκστρατείας θα είναι μάλλον περιορισμένες.

Η Ιστορία έχει δείξει ότι όποτε επιχειρήθηκε να απομονωθούν τα πιο ασταθή αραβικά κράτη, η επιχείρηση στέφθηκε από αποτυχία. Το κενό που άφησε η αμερικανική ηγεσία πάντως άφησε ανοικτή την πόρτα στην περιφερειακή διπλωματία. Το Κουβέιτ, για παράδειγμα, επιχειρεί να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή στην τρέχουσα κρίση. Δεν αποκλείεται επομένως όλες οι πλευρές να υποχωρήσουν. Το πιθανότερο όμως είναι ότι το χάσμα θα χρειαστεί πολλούς μήνες ακόμη, εάν όχι χρόνια, για να κλείσει. Κάτι που θα τόνιζε τον κατακερματισμό της Μέσης Ανατολής. Αλλά και την αδυναμία της Αμερικής να ανταποκριθεί στον ρόλο της.

Ο Μπαράκ Μπαρφί είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο New America, όπου ειδικεύεται στα θέματα του αραβικού και του ισλαμικού κόσμου.

ΠΗΓΗ ΤΑ ΝΕΑ

1 σχόλιο:

  1. Η ανάλυση που κάνει ο αρθρογράφος, ίσως να είναι σε μεγάλο βαθμό επιφανειακή. Παίρνει σαν δεδομένα πολιτικές που δεν υπάρχουν με τόση ασφάλεια σήμερα.

    Πιο συγκεκριμένα και ανεξάρτητα από την πορεία του Τραμπ, οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να έχουν διάθεση να παίξουν τον ίδιο ρόλο που είχαν στο παρελθόν. Δηλαδή, ενδιαφέρονται περισσότερο για διμερής σχέσεις, παρά για σχηματισμούς μεγάλων μπλοκ. Ακόμα και να πέσει ο Τραμπ και να ανέβει κάποιος διεθνιστής, είναι δύσκολο να αλλάξουν πολιτική, με την Αγγλία έξω από την ΕΕ. Εκτός και αν πιστέψουμε ότι οι ΗΠΑ θα υιοθετήσουν το παλιό τους μοντέλο και η Αγγλία θα επιστρέψει σαν βρεγμένη γάτα στην υπό διάλυση ΕΕ...πράγμα λιγάκι δύσκολο.

    Σύμφωνα με τα παραπάνω, αυτή η πολιτική σαφέστατα και αφήνει χώρο σε περιφερειακές δυνάμεις να έχουν κάποια επιρροή. Όσο διαμορφώνεται ο νέος κόσμος, το Κατάρ έχει το περιθώριο να μην βιάζετε σήμερα...αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα βιάζετε αύριο. Στο τέλος της διαδρομής η ΗΠΑ και η Ρωσία (ίσως και άλλες δυνάμεις που θα έχουν αναδειχθεί)θα έρθουν σε μια συμφωνία, ανεξάρτητα ποιος θα είναι λιγότερο ή περισσότερο χαμένος. Το Κατάρ, και όχι μόνο, μέχρι τότε θα πρέπει να έχει πετάξει από πάνω του τέτοιες ρετσινιές. Άρα, δεν είναι το θέμα αν βιάζετε...αλλά πότε θα αρχίσει να τρέχει (βλέπε Τουρκία).

    ΑπάντησηΔιαγραφή