Κάντο όπως οι ΗΠΑ

Του Θεόδωρου Σεμερτζίδη

Πέρασαν οκτώ χρόνια από τη χρηματοπιστωτική κρίση και η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται εκ νέου μπροστά στο ενδεχόμενο μιας νέας και ίσως βαθύτερης κρίσης. Τα τρισεκατομμύρια των κεντρικών τραπεζών που σπαταλήθηκαν (εκ του αποτελέσματος) για την επίλυση της κρίσης χρέους, αποδείχθηκε ότι δεν είχαν αποτέλεσμα, καθώς το δημόσιο χρέος όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά συνεχίζει να αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, ενώ και η στήριξη της οικονομίας, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων.

Κι ενώ η πλειοψηφία των χωρών προσπαθεί να αντιμετωπίσει εκ νέου την νέα κρίση που φαίνεται να έρχεται, η πρώτη οικονομία του κόσμου δείχνει να σκέφτεται ήδη την επόμενη μέρα. Κι αυτό γιατί η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ πραγματοποίησε ήδη μία αύξηση επιτοκίων τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ σκέφτεται να προχωρήσει μέσα στο έτος και σε ακόμη δύο με τρεις αυξήσεις.

Φυσικά, στις ΗΠΑ ο πακτωλός των χρημάτων που ξοδεύτηκαν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση του 2008 απέδειξε ότι είχε το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας από ότι στις υπόλοιπες χώρες, καθώς παρά του ότι δεν κατάφεραν να κάνουν και πολλά πράγματα στην αντιμετώπιση του χρέους (υπάρχει εξήγηση γι’ αυτό παρακάτω), κατάφεραν όμως να δημιουργήσουν ανάπτυξη, η οποία κατάφερε να μειώσει την ανεργία στα επίπεδα προ κρίσης και να τονώσει εκ νέου την αγορά κατοικίας.

Παρακάτω θα εξηγήσουμε για πιο λόγο η αμερικανική οικονομία κατάφερε να ανταπεξέλθει (περισσότερο από τις άλλες οικονομίες) της κρίσης και να προσπαθεί να ξαναβρεί πλέον το ρυθμό της μέσω της αύξησης των επιτοκίων.

Όπως παρατηρούμε στο παρακάτω γράφημα, ο ελάχιστος μισθός ανά ώρα κατά την περίοδο λίγο πριν την κρίση ήταν $5,15, ενώ με το ξέσπασμα της κρίσης αυξήθηκε στα $5,85 την ώρα, για να φθάσει στο δεύτερο εξάμηνο του 2009, όπου η αμερικανική οικονομία άρχισε να εξέρχεται της ύφεσης, να αυξηθεί στα $7,25 την ώρα παραμένοντας έως και σήμερα στα ίδια επίπεδα, με τα συνδικάτα να διεκδικούν μία νέα αύξηση άνω των $10 την ώρα.

Επίσης, τα χαμηλά επιτόκια της FED αύξησαν τις αποταμιεύσεις όπως παρατηρούμε, ενώ παράλληλα ενίσχυσαν και την καθαρή δανειοδότηση και δανεισμό. Κι αυτό είναι λογικό, διότι σε περιόδους χαμηλών επιτοκίων και πληθωρισμού προτιμότερο είναι κάποιος να δανειστεί από το να προβεί σε αγορές με δικά του χρήματα, ενώ σε περιόδους υψηλών επιτοκίων και πληθωρισμού προτιμάται η αγορά αγαθών και υπηρεσιών  χωρίς δανεισμό.

Οι αποταμιεύσεις έφθασαν στο τέλος του 2012 στο υψηλό των $1,425 τρισ. δολαρίων, για τον απλούστατο λόγο του ότι οι αποταμιευτές ενίσχυσαν την καταναλωτική δαπάνη με δανεισμό, μέσω του οποίου διατηρήθηκε η ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας, μειώνοντας την ανεργία και τονώνοντας εκ νέου την αγορά κατοικιών.

Με την κρίση να μαστίζει την αμερικανική οικονομία και την ανεργία να ανέρχεται στο 10% τον Οκτώβριο του 2009, η κυβέρνηση των ΗΠΑ (ή μάλλον η FED) συνέχισαν να αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες, όπως παρατηρούμε στο παρακάτω γράφημα, φθάνοντας τες το 2009 λίγο πάνω από τα $3 τρισ. για να ακολουθήσει μία σταδιακή εξομάλυνση αυτών με την παράλληλη ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά και τη μείωση της ανεργίας.

Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από τα παραπάνω, οι ιθύνοντες της αμερικανικής οικονομίας μπορεί να διέθεσαν έναν πακτωλό χρημάτων, αλλά κατάφεραν να επιτύχουν, στο μέτρο του δυνατού, ένα επιθυμητό αποτέλεσμα στο επίπεδο της ανάπτυξης και της αγοράς εργασίας, με το μοναδικό πρόβλημα να παραμένει η ενίσχυση του πληθωρισμού στα επίπεδα του 2-2,5%. Οι υπόλοιπες χώρες και δη η ευρωζώνη χρησιμοποίησε κι αυτή ένα πακτωλό χρημάτων αντιμετωπίζοντας την κρίση όμως με μεγαλύτερη λιτότητα (austerity) έχοντας ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα, δηλαδή υψηλή ανεργία, αναιμική ανάπτυξη, και χαμηλό πληθωρισμό.

Οι ιθύνοντες χάραξης της αμερικανικής νομισματικής πολιτικής, δείχνουν να μην ενδιαφέρονται και τόσο για τα υψηλά επίπεδα του αμερικανικού χρέους (102% επί του ΑΕΠ). Κι αυτό για τον απλούστατο λόγο του ότι γνωρίζουν πως τα χρέη των κρατών είτε «κουρεύονται» είτε διαγράφονται. Σκεφτείτε απλά, ποιοι αποτελούν τους μεγαλύτερους κατόχους χρέους των ΗΠΑ, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία, με τη δεύτερη να παρακαλάει ήδη για χρηματοδότηση του ελλείμματος της, ενώ η πρώτη δείχνει να σκέφτεται περισσότερο την αντιμετώπιση επίλυσης της δικής της κρίσης χρέους, που ενδέχεται να ξεσπάσει μέσα στο έτος, παρά για ένα πιθανό «κούρεμα» του αμερικανικού χρέους.

Αξίζει κάποιος να διαβάσει το βιβλίο των C.M. Reinhart και K.S. Rogoff “This time is different” ώστε να διαπιστώσει το πως επιλύονται οι κρίσεις χρέους των κρατών ανά τους αιώνες.