Καταλύτης εξελίξεων τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα στην Τουρκία: Η συμμαχία Μόσχας-Ιράν

Γράφει ο Παντελής Οικονόμου - Mignatiou.com

Η περσινή πυρηνική συμφωνία των έξι μεγά­λων δυνάμεων με το Ιράν απέφερε οικονομικά, εμπορικά και πολιτικά οφέλη και στις δύο πλευρές και συγχρόνως απέτρεψε δυσάρεστες εξελίξεις. 

Επιπλέον δημιούργησε νέες σχέσεις ισχύος στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, της Νοτιο­δυτικής Ασίας και της Νοτιοανα­τολικής Ευρώπης, οι οποίες καθημερινά γίνονται ευκρινέστερες.

Σε αυτό το ανανεωμένο γεωστρατηγικό πλαίσιο, η πρόσφατη στρατιωτική συνεργασία της Ρωσίας με το Ιράν στον πόλεμο της Συρίας θα πρέπει να θεωρείται ένα γεγονός προυπολογισμένο από όλους τους συμβαλλόμενους. Ενα αναμενόμενο απότοκο της πυρηνικής συμφωνίας που δεν της αλλάζει το θετικό πρόσημο.

Ποια θα είναι όμως η αυριανή εικόνα της νέας γεωστρατηγικής «σχετικής ισορροπίας» δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή; Σίγουρα, οι ισχυρότερες παρά­μετροι στη γεωστρατηγική εξίσωση του «πριν» και του «μετά» τη συμφω­νία παραμένουν οι περιφερειακοί πρωταγωνιστές ΗΠΑ, Ρωσία και Ισραήλ, αν και με νέα μεγέθη και προοπτικές ο καθένας τους. Υπάρ­χουν φυσικά ορισμένες μεταβλητές στην εξίσωση με δυσδιάκριτο ακόμη τελικό μέγεθος. Σημαντικότερη όλων η Τουρκία με κύριο χαρακτηριστικό την εσωτερική της πολιτική ρευστότητα και την ακαθόριστη αυριανή γεωστρατηγική της εικόνα.

Ρόλο ισχυρού καταλύτη στη διαμόρφωση της νέας περιφερειακής «σχετικής ισορροπίας», σύμφωνα με διεθνείς εμπειρογνώμονες, μπορεί να διαδραματίσει η τύχη των 50 έως 90 βαρυτικών αμερικανικών πυρηνικών βομβών στη ΝΑΤΟϊκή βάση του Iντσιρλίκ, στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Η υπενθύμιση ορισμένων γεγονότων θεωρείται σκόπιμη για την κατανόηση του καταλυτικού ρόλου που ενδέχεται να διαδραματίσει η τύχη αυτών των αμερικανικών πυρηνικών όπλων:

• Αμέσως μετά το αποτυχόν πραξικόπημα στην Τουρκία, αναδεικνύεται από τις ΗΠΑ το θέμα της πιθανής απομάκρυνσης των τακτικών πυρηνικών όπλων τους από την Τουρκία. Θεωρείται ότι αποτε­λούν ένα επικίνδυνο οπλοστάσιο σε έναν άκρως ευάλωτο χώρο, με κινδύνους περισσότερους από τα οφέλη.

• Αμέσως μετά τη 15η Ιουλίου, η Τουρκία απέκλεισε τη βάση του Ιντσιρλίκ και επέβαλε προσωρινή διακοπή των αεροπορικών επιχειρή­σεων των ΗΠΑ εναντίον του ISIS στη Συρία.

• Ο Τούρκος πρωθυπουργός Γιλντιρίμ επανέλαβε στις 20 Αυγούστου την παροχή στη Ρωσία δυνατότητας χρήσης της βάσης του Ιντσιρλίκ για στρατιωτικές επιθέσεις στον ISIS.

• Τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα βρίσκονται στην Τουρκία ως έμπρακτη δέσμευση των ΗΠΑ για την υπεράσπιση της ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι στη Ρωσία.

• Τα όπλα αυτά αναπτύχθηκαν σαν αντίβαρο σε ρωσικά τακτικά πυρηνικά όπλα που είναι αναπτυγμένα στη Δυτική Ρωσία από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Στόχο τους είχαν κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, τα οποία σήμερα είναι μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

• Παρόμοια αμερικανικά όπλα απομακρύνθηκαν αθόρυβα από την Ελλάδα το 2001 για λόγους πυρηνικής ασφάλειας αλλά και γεωστρατηγικού ανασχεδιασμού.

• Η Τουρκία διατηρεί το δικαίωμα, βάσει της συμφωνίας ανάπτυξης των όπλων στη χώρα της, να τα χρησιμοποιήσει κατά 50% σε περίπτωση πολέμου εναντίον της, μετά όμως από συμφωνία μεταξύ Ουάσινγκτον και Αγκυρας.

• Μέχρι τουλάχιστον τη 15η Ιουλίου η θέση της Τουρκίας ήταν ότι η ύπαρξη των αμερικανικών πυρη­νικών όπλων στη χώρα αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για απόκτηση ή και χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον της από γειτονικές χώρες.

• Για την απομάκρυνσή τους από την Τουρκία απαιτείται η συναίνεση του ΝΑΤΟ, άρα και της Αγκυρας.

Σύμφωνα με διεθνείς εμπειρογνώμονες αλλά και με σχετικά ιστορικά προηγούμενα, δύο είναι τα σενάρια των πιθανών εξελίξεων:

1. Το αιρετικό σενάριο: Εάν απαιτηθεί η απομάκρυνση των όπλων μονομερώς, είτε από την Αγκυρα είτε από την Ουάσιγκτον, χωρίς ταυτόχρονη, ειρηνική, αιτιολογημένη και κυρίως συμφωνία για συγκεκριμένες τουρκικές δεσμεύσεις αναφορικά με ενδεχόμενες μελλοντικές πυρηνικές δραστηριότητές της, τότε το μέγεθος της μεταξύ τους ρήξης θα είναι μεγάλο με μακρά και απρόβλεπτη εξέλιξη. Η Τουρκία αναπόφευκτα θα οδηγηθεί σε μείζονα κρίση χωρίς τελικά να αποκλείεται μια δραματική διάσπασή της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

2. Το ρεαλιστικό σενάριο: Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν το τραβάει όσο τον παίρνει ενάντια στις ΗΠΑ, παιδεύοντας συγχρόνως την Ευρώπη και φλερτάροντας με τον Πούτιν. Εξασφαλίζει έτσι τα περισσότερα οφέλη υπέρ των εθνικών και προσωπικών του επιδιώξεων, κυρίως όμως την τελική δυτική εγγύηση αλλά και τη ρωσική συναίνεση για τον ρόλο της Τουρκίας ως περιφερειακού ηγέτη και του ιδίου ως αδιαμφισβήτητου άρχοντα-σουλτάνου. Οι Κούρδοι δεν θα είναι η πρώτη φορά που θα «πουληθούν», ούτε οι μόνοι!

Προς υποστήριξη του δεύτερου σεναρίου αναφέρεται το σχετικό ιστορικό παράδειγμα των πανίσχυ­ρων ηγετών της Αιγύπτου, Ανουάρ Σαντάτ και Χόσνι Μουμπάρακ, του Λίβυου Μουαμάρ Καντάφι και του Ιρακινού Σαντάμ Χουσεΐν, οι οποίοι είχαν επί μακρόν την υποστήριξη της δυτικής υπερδύναμης και εξυπηρετούσαν κατ’ ουσίαν τα δυτικά συμφέροντα, μέχρι κάποια μοιραία στιγμή για τους δύο τελευταίους. Και σημειώστε, κανείς τους δεν ήταν δημοκρατικά εκλεγμένος. Ενώ ο Ερντογάν…

Δρ Πυρηνικής Φυσικής του Πανεπιστημίου της Βιέννης, πρώην ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), μέλος της Επιτροπής Διαλόγου και του τομέα Εξωτερικής Πολιτικής και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Ποτάμι.