Γράφει ο Ηλίας Κ. Πετρόπουλος
Η αρχαία ιστορία του ελληνισμού στον Παρευξείνιο χώρο αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αρχαίας ιστορίας ολόκληρου του ελληνικού έθνους.
Από την στιγμή που οι πρώτες μόνιμες εγκαταστάσεις έκαναν την εμφάνισή τους στην παραλιακή περιφέρεια του Ευξείνου Πόντου περί τα μέσα του 7ου αιώνα π. Χ., είναι συνεχής η ελληνική παρουσία και ο ελληνικός πολιτισμός μέχρι το πέρας της αρχαιότητας, αλλά και στα κατοπινά βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια· η διαχρονική αυτή πορεία, μπολιασμένη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ακριτικής αυτής γωνιάς της Μεσογείου, διαρκεί ως τις μέρες μας.
Αναλόγως της ιστορικής περιόδου, ο Παρευξείνιος ελληνισμός ακμάζει και εξελίσσεται είτε μέσα στο πλαίσιο των αυτόνομων ελληνικών πόλεων ή συμμαχιών πόλεων και πολισμάτων, είτε ενταγμένος σε επιμέρους μεγάλες κρατικές οντότητες όπως το ελληνιστικό βασίλειο των Μιθριδατιδών και το βασίλειο του Βοσπόρου. Ο τελευταίος των Μιθριδατιδών, ο Μιθριδάτης ο ΣΤ' o Ευπάτωρ, έμελλε να σφραγίσει μια ολόκληρη εποχή στον μικρασιατικό Πόντο και ευρύτερα, ενώ ο θάνατός του να εγκαινιάσει μια νέα περίοδο, αυτήν της ρωμαϊκής κυριαρχίας στη παρευξείνια Μικρά Ασία. Η Θράκη και ο βορράς του Ευξείνου Πόντου θα υποδεχθούν την νέα εποχή της ρωμαιοκρατίας με κάποια καθυστέρηση. Αν και η ανατολική εσχατιά, η Κολχίδα, εντάχθηκε στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία στα χρόνια του Νέρωνα.
Η σύγχρονη αρχαιολογική, ιστορική, επιγραφική και νομισματική έρευνα έχουν αναδείξει αρκετές πτυχές της ρωμαιοκρατίας στην περιοχή του Πόντου, εξετάζοντας κυρίως επιμέρους γεωγραφικές ζώνες που βρίσκονται σε συνάφεια με τα σύγχρονα εθνικά κράτη της περιοχής αυτής. Είναι ωστόσο καιρός για μια σοβαρή συνθετική προσέγγιση των επιστημονικών πορισμάτων από κάθε γεωγραφική περιφέρεια του Ευξείνου Πόντου.
Μια τέτοια συνολική προσέγγιση θα καταφέρει να αποσαφηνίσει πολλά και καίρια ζητήματα της ιστορικής εξέλιξης του ελληνισμού κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, μια τόσο σπουδαία για τις μεταβολές της εποχή οι οποίες μας επηρεάζουν μέχρι σήμερα (λόγου χάριν, ο εκχριστιανισμός και η αλλαγή των θρησκευτικών δοξασιών, η ανάπτυξη των γραμμάτων, των τεχνών και της τεχνολογίας, η διατήρηση των ελληνικών παραδόσεων, οι αλλαγές στην οικιστική και την πολεοδομία των οικισμών, η άφιξη και η γειτνίαση με νέες πολιτισμικές πληθυσμιακές ομάδες από το εσωτερικό της ασιατικής ηπείρου, τα οικονομικά δίκτυα, οι αλλαγές στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, η πολυπολιτισμικότητα, κ.α.) αλλά και είναι σε θέση να αναδείξει νέες προοπτικές και σκέψεις πάνω στο θέμα αυτό.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών ανέλαβε την πρωτοβουλία να διοργανώσει ένα Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο με αντικείμενο την «Ρωμαϊκή κυριαρχία στον Εύξεινο Πόντο» και βασικό στόχο την προσπάθεια μιας τέτοιας συνθετικής προσέγγισης των σύγχρονων συμπερασμάτων της ιστορικής και αρχαιολογικής επιστήμης. Προς την κατεύθυνση αυτή, είχαν προσκληθεί να συμμετάσχουν οι πλέον έγκριτοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί από όλες τις χώρες του Παρευξείνιου χώρου αλλά και εκτός αυτού.
Το Συμπόσιο έλαβε χώρα μεταξύ 6 και 7 Μαΐου 2016 σε ξενοδοχείο της παραλιακής της Αθήνας, ενώ η επίσημη έναρξη πραγματοποιήθηκε την 5η Μαΐου 2016 στην έδρα της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Αγνώστων Μαρτύρων 73 - Νέα Σμύρνη. Τα πρακτικά του Συμποσίου, που θα δημοσιευθούν σε ειδικό τόμο του «Αρχείον Πόντου», ελπίζουμε ότι θα συμβάλλουν στην επίτευξη του ευκταίου, εμπλουτίζοντας σημαντικά τα όσα μέχρι σήμερα έχουν προκύψει από την επιστημονική έρευνα πάνω στο εν λόγω θέμα.
Ωστόσο, επιχειρώντας έναν σύντομο απολογισμό του Συμποσίου μπορούμε να πούμε ότι ο στόχος αρχικός επετεύχθη και τα πορίσματα από τις εργασίες είναι βέβαιον ότι θα χρησιμεύσουν για την μελλοντική έρευνα τους ειδικούς μελετητές.
Από μια πρώτη ματιά του Προγράμματος μπορεί εύκολα κάποιος να αντιληφθεί την πολυθεματικότητα του Συμποσίου, γεγονός που εκ των πραγμάτων σημαίνει ευρεία και εις βάθος συζήτηση πάνω στο θέμα της ρωμαιοκρατίας στον Εύξεινο Πόντο από διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις.
Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα βασικά θέματα που απασχόλησαν τους εισηγητές ήταν οι επιγραφικές μαρτυρίες και η ενδελεχής παρουσίαση και ανάλυσή τους από γνωστούς επιγραφικούς, όπως για παράδειγμα ο Altay Çoskun (Καναδάς), Alexandru Avram (Γαλλία), Άγγελος Χανιώτης (ΗΠΑ), Sergey Saprykin (Ρωσία) και άλλους πολλούς.
Επίσης, στο Συμπόσιο παρουσιάσθηκαν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, παλαιοτέρων ανασκαφικών ερευνών αλλά και από πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες σε διάφορες θέσεις από ολόκληρη την παραλιακή λεκάνη του Παρευξείνιου και την ενδοχώρα, όπως επί παραδείγματι η προσφάτως ανασκαφείσα περιοχή του αρχαίου οικισμού Τίειον στην Νοτιοδυτική ακτή του Ευξείνου Πόντου (στην εκβολή του ποταμού Βιλλαίου) και ο προσφάτως αποκαλυφθείς εκεί ρωμαϊκός ναός με πολύ μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον (Şahin Yildirim, Sümer Atasoy). Εκτός αυτού, σημαντική και γόνιμη συζήτηση προκάλεσαν οι εισηγήσεις για τις εμπορικές συναλλαγές των ελληνίδων πόλεων της Μαύρης Θάλασσας κατά τα ρωμαϊκά και κατοπινά χρόνια βάσει των αναλύσεων που έγιναν σε εμπορικούς αμφορείς. Αξιόλογες ήταν και οι μελέτες αποσπασμάτων από την λατινική και την αρχαία ελληνική γραμματεία οι οποίες αναφέρονται στον Εύξεινο Πόντο κατά την ρωμαϊκή εποχή.
Εκείνο όμως που περισσότερο φάνηκε ως πολύ σημαντικό πόρισμα από τις παρουσιάσεις του Συμποσίου είναι ο ρόλος των ποταμών και των υδάτινων αρτηριών που συνδέουν την ενδοχώρα με την παράλια ζώνη.
Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια θαλάσσια λεκάνη στην οποίαν εκβάλλουν πολλοί και κυρίως πλωτοί ποταμοί, γεγονός που διευκόλυνε καθ’ όλην την διάρκεια της αρχαιότητος την γρήγορη και εύκολη επικοινωνία της παραλίας με το εσωτερικό της ηπειρωτικής χώρας. Έτσι, πολλά προϊόντα μεταφέρονταν από την μια γεωγραφική άκρη στην άλλη, ενώ οι συναλλασσόμενοι είχαν την δυνατότητα επαφής και ανταλλαγής προϊόντων και ιδεών καθώς και ό,τι άλλο συνεπάγεται από μία τέτοια συναλλαγή. Τα ποτάμια, λοιπόν, αλλά και η φιλόξενη θάλασσα επέδρασαν καταλυτικά στην δημιουργία ενός ευρύτατου δικτύου επικοινωνίας ανθρώπων και πολιτισμών από κάθε γωνιά του Ευξείνου Πόντου δίχως γεωγραφικούς περιορισμούς και προσκόμματα. Όλη αυτή η πολιτισμική παρακαταθήκη των λαών του Ευξείνου Πόντου κατά την διάρκεια της ρωμαϊκής κατάκτησης αναδείχθηκε και αποτυπώθηκε επιστημονικά κατά την διάρκεια των εργασιών του Διεθνούς Επιστημονικού Συμποσίου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.
Αφιερωμένο στην μνήμη του αρχαιολόγου Βίκτωρα Ι. Σαριανίδη
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ:
Άγγελος Χανιώτης, Institute for Advanced Studies, Princeton
David Braund, University of Exeter
Ηλίας Κ. Πετρόπουλος, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Ιωάννης Ερμόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Δημήτριος Τομπουλίδης, πρώην Δήμαρχος, πρώην Πρόεδρος ΔΙ.ΣΥ.Π.Ε
Γεωργία Χαριτίδου, Δρ. Φιλολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου